Kéo dài tuổi thọ là điều tốt hay điều xấu ?
GS John K. Davis - Con người muốn sống lâu hơn, thậm chí bất tử; điều này đúng hay sai ? Đó là câu hỏi thuộc về Đạo Đức và Triết Học. Tôi tin rằng kéo dài tuổi thọ là một điều tốt, nhưng nó gây ra những mối đe dọa cho xã hội, cần phải được xem xét nghiêm túc theo quan điểm khoa học.1. Câu hỏi triết học
Kéo dài cuộc sống – sử dụng khoa học để làm chậm quá trình lão hóa và kéo dài tuổi thọ – một ngày nào đó sẽ trở thành hiện thực.
Vào năm 2013, Google đã thành lập công ty có tên là Calico để phát triển các phương pháp kéo dài tuổi thọ. Ngoài ra, các tỷ phú ở thung lũng Silicon là Jeff Bezos và Peter Thiel đã đầu tư vào Unity – công ty công nghệ sinh học có vốn hóa thị trường là 700 triệu đô la Mỹ.
Công nghệ sinh học Unity tập trung chủ yếu vào việc ngăn ngừa các bệnh liên quan đến tuổi tác, nhưng nghiên cứu của nó có thể dẫn đến các phương pháp làm chậm hoặc ngăn ngừa lão hóa.
Theo quan điểm của tôi với tư cách là một triết gia, điều này đặt ra 2 câu hỏi về đạo đức.
5. Cái chết sẽ tồi tệ hơn?
Một tác hại khác có thể xảy ra là việc kéo dài tuổi thọ rộng rãi có thể khiến cái chết trở nên tồi tệ hơn đối với một số người.
Tất cả những điều khác đều bình đẳng, thà chết ở tuổi 90 còn hơn là chết ở tuổi 9. Ở tuổi 90, bạn không bỏ lỡ điều gì, nhưng ở tuổi 90, bạn đánh mất phần lớn cuộc sống tiềm năng của mình.
Bây giờ hãy tưởng tượng rằng, những người sống trong một khu phố giàu có hơn không phải chết ở tuổi 90 hoặc hơn. Họ có thể kéo dài tuổi thọ và sẽ sống đến 190 hay 290 tuổi.
Bạn không đủ khả năng chi trả và bạn sắp chết ở tuổi 80. Cái chết của bạn không tệ lắm sao, vì bạn chỉ mất vài năm thôi, hay cái chết của bạn bây giờ còn tồi tệ hơn nhiều, bởi vì – giá như bạn được kéo dài tuổi thọ – bạn có thể sống đến 190? Bạn đang mất 10 năm hay bạn đang mất 110 năm?
Trong một thế giới mà một số người được kéo dài tuổi thọ và một số thì không, đâu là thước đo phù hợp cho số năm bạn chết?
Có lẽ biện pháp đúng đắn là bạn sẽ được kéo dài tuổi thọ thêm bao nhiêu năm, nhân với xác suất nhận được nó. Ví dụ, nếu bạn có 20% cơ hội sống được 100 tuổi, thì cái chết của bạn sẽ tồi tệ hơn theo số năm mà bạn có được ở tuổi thọ bình thường, cộng thêm 20 năm.
Nếu vậy, thì việc một số người có thể được kéo dài tuổi thọ khiến cái chết của bạn có phần tồi tệ hơn. Đây là một loại tác hại tinh tế hơn so với việc sống trong một thế giới quá đông dân cư, nhưng nó cũng là một tác hại như nhau.
Tuy nhiên, không phải bất kỳ tác hại nào cũng đủ để lấn át tự do. Rốt cuộc, các phương pháp điều trị y tế mới đắt tiền, có thể kéo dài tuổi thọ bình thường, nhưng ngay cả khi điều đó khiến cái chết trở nên tồi tệ hơn một chút đối với những người không đủ khả năng chi trả cho những phương pháp điều trị đó, thì không ai nghĩ rằng những phương pháp điều trị đó nên bị cấm.
Tôi tin rằng kéo dài tuổi thọ là một điều tốt, nhưng nó gây ra những mối đe dọa cho xã hội cần phải được xem xét nghiêm túc.
John K. Davis, giáo sư triết học, Đại học Bang California, Fullerton
Kéo dài cuộc sống – sử dụng khoa học để làm chậm quá trình lão hóa và kéo dài tuổi thọ – một ngày nào đó sẽ trở thành hiện thực.
Vào năm 2013, Google đã thành lập công ty có tên là Calico để phát triển các phương pháp kéo dài tuổi thọ. Ngoài ra, các tỷ phú ở thung lũng Silicon là Jeff Bezos và Peter Thiel đã đầu tư vào Unity – công ty công nghệ sinh học có vốn hóa thị trường là 700 triệu đô la Mỹ.
Công nghệ sinh học Unity tập trung chủ yếu vào việc ngăn ngừa các bệnh liên quan đến tuổi tác, nhưng nghiên cứu của nó có thể dẫn đến các phương pháp làm chậm hoặc ngăn ngừa lão hóa.
Theo quan điểm của tôi với tư cách là một triết gia, điều này đặt ra 2 câu hỏi về đạo đức.
Thứ nhất, kéo dài tuổi thọ có tốt không?
Thứ hai, việc kéo dài tuổi thọ có thể gây hại cho người khác không?
2. Sống mãi mãi là một điều tốt?
Không phải ai cũng tin rằng, kéo dài tuổi thọ là tốt. Trong một cuộc khảo sát năm 2013 của dự án ‘Tôn giáo và Đời sống cộng đồng’ của Trung tâm nghiên cứu Pew, Mỹ, một số người được hỏi, lo lắng rằng, nó có thể trở nên nhàm chán hoặc họ sẽ bỏ lỡ những lợi ích của tuổi già (vì họ không bao giờ già) – chẳng hạn tích lũy nhiều kinh nghiệm – trí tuệ và học cách chấp nhận cái chết.
Các triết gia như Bernard Williams đã chia sẻ mối quan tâm này. Năm 1973, Williams lập luận rằng, sự bất tử sẽ trở nên nhàm chán nếu một người không bao giờ thay đổi.
Ông ấy cũng lập luận, nếu mọi người thay đổi – đủ để không cảm thấy nhàm chán, thì cuối cùng – họ sẽ thay đổi nhiều đến mức trở thành những người hoàn toàn khác.
Mặt khác, không phải ai cũng tin rằng cuộc sống kéo dài sẽ là một cuộc sống tồi tệ. Nhưng đó không phải là vấn đề. Không ai ép buộc bất kỳ ai ‘sử dụng các cách’ để kéo dài tuổi thọ, và – vì tôn trọng quyền tự do – không ai nên bị ngăn cản điều đó.
Nhà triết học thế kỷ 19 John Stuart Mill lập luận rằng, xã hội phải tôn trọng quyền tự do cá nhân khi quyết định điều gì tốt. Nói cách khác, can thiệp vào lựa chọn cuộc sống của ai đó ngay cả khi họ đưa ra những lựa chọn sai lầm – là sai lầm.
Tuy nhiên, John Stuart Mill cũng cho rằng, quyền tự do của chúng ta bị giới hạn bởi “nguyên tắc gây hại”. Nguyên tắc gây hại nói rằng, quyền tự do cá nhân bị hạn chế bởi nghĩa vụ không làm hại người khác.
Có nhiều tác hại có thể xảy ra: Các nhà độc tài có thể sống quá lâu, xã hội có thể trở nên quá bảo thủ, sợ rủi ro và lương hưu có thể bị hạn chế. Một điều nổi bật đối với tôi là sự bất công của việc tiếp cận không bình đẳng.
Quyền tiếp cận không bình đẳng trông như thế nào khi nói đến việc kéo dài tuổi thọ?
Không phải ai cũng tin rằng, kéo dài tuổi thọ là tốt. Trong một cuộc khảo sát năm 2013 của dự án ‘Tôn giáo và Đời sống cộng đồng’ của Trung tâm nghiên cứu Pew, Mỹ, một số người được hỏi, lo lắng rằng, nó có thể trở nên nhàm chán hoặc họ sẽ bỏ lỡ những lợi ích của tuổi già (vì họ không bao giờ già) – chẳng hạn tích lũy nhiều kinh nghiệm – trí tuệ và học cách chấp nhận cái chết.
Các triết gia như Bernard Williams đã chia sẻ mối quan tâm này. Năm 1973, Williams lập luận rằng, sự bất tử sẽ trở nên nhàm chán nếu một người không bao giờ thay đổi.
Ông ấy cũng lập luận, nếu mọi người thay đổi – đủ để không cảm thấy nhàm chán, thì cuối cùng – họ sẽ thay đổi nhiều đến mức trở thành những người hoàn toàn khác.
Mặt khác, không phải ai cũng tin rằng cuộc sống kéo dài sẽ là một cuộc sống tồi tệ. Nhưng đó không phải là vấn đề. Không ai ép buộc bất kỳ ai ‘sử dụng các cách’ để kéo dài tuổi thọ, và – vì tôn trọng quyền tự do – không ai nên bị ngăn cản điều đó.
Nhà triết học thế kỷ 19 John Stuart Mill lập luận rằng, xã hội phải tôn trọng quyền tự do cá nhân khi quyết định điều gì tốt. Nói cách khác, can thiệp vào lựa chọn cuộc sống của ai đó ngay cả khi họ đưa ra những lựa chọn sai lầm – là sai lầm.
Tuy nhiên, John Stuart Mill cũng cho rằng, quyền tự do của chúng ta bị giới hạn bởi “nguyên tắc gây hại”. Nguyên tắc gây hại nói rằng, quyền tự do cá nhân bị hạn chế bởi nghĩa vụ không làm hại người khác.
Có nhiều tác hại có thể xảy ra: Các nhà độc tài có thể sống quá lâu, xã hội có thể trở nên quá bảo thủ, sợ rủi ro và lương hưu có thể bị hạn chế. Một điều nổi bật đối với tôi là sự bất công của việc tiếp cận không bình đẳng.
Quyền tiếp cận không bình đẳng trông như thế nào khi nói đến việc kéo dài tuổi thọ?
3. Bất tử chỉ dành cho người giàu?
Nhiều người, chẳng hạn như nhà triết học John Harris và những người trong cuộc khảo sát của Trung tâm Pew, lo lắng rằng, việc kéo dài tuổi thọ sẽ chỉ dành cho những người giàu có và khiến tình trạng bất bình đẳng hiện có trở nên tồi tệ hơn.
Thật vậy, thật bất công khi người giàu sống lâu hơn người nghèo, vì họ được chăm sóc sức khỏe tốt hơn. Sẽ bất công hơn nhiều nếu người giàu có thể sống lâu hơn bất kỳ ai khác vài thập kỷ, hoặc vài thế kỷ và có thêm thời gian để củng cố lợi thế của họ.
Một số nhà triết học cho rằng, xã hội nên ngăn chặn sự bất bình đẳng bằng cách cấm kéo dài tuổi thọ. Đây là sự bình đẳng bằng sự từ chối – nếu không phải ai cũng có được nó, thì không ai có được nó.
Tuy nhiên, như nhà triết học Richard J. Arneson lưu ý, “hạ cấp” – đạt được bình đẳng – bằng cách làm cho một số người trở nên tồi tệ hơn, mà không làm cho ai khá hơn – là bất công.
Thật vậy, như tôi đã lập luận trong cuốn sách gần đây của mình về ‘đạo đức kéo dài tuổi thọ’, hầu hết chúng ta đều từ chối việc hạ thấp mức độ trong các tình huống khác. Chẳng hạn, không đủ nội tạng người để cấy ghép, nhưng không ai nghĩ câu trả lời là cấm ghép tạng.
Hơn nữa, việc cấm hoặc làm chậm quá trình phát triển kéo dài tuổi thọ có thể chỉ đơn giản là trì hoãn thời điểm khi công nghệ trở nên đủ rẻ để mọi người có thể sở hữu nó. TV đã từng là một món đồ chơi dành cho những người giàu có; bây giờ ngay cả những gia đình nghèo cũng có chúng.
Nhiều người, chẳng hạn như nhà triết học John Harris và những người trong cuộc khảo sát của Trung tâm Pew, lo lắng rằng, việc kéo dài tuổi thọ sẽ chỉ dành cho những người giàu có và khiến tình trạng bất bình đẳng hiện có trở nên tồi tệ hơn.
Thật vậy, thật bất công khi người giàu sống lâu hơn người nghèo, vì họ được chăm sóc sức khỏe tốt hơn. Sẽ bất công hơn nhiều nếu người giàu có thể sống lâu hơn bất kỳ ai khác vài thập kỷ, hoặc vài thế kỷ và có thêm thời gian để củng cố lợi thế của họ.
Một số nhà triết học cho rằng, xã hội nên ngăn chặn sự bất bình đẳng bằng cách cấm kéo dài tuổi thọ. Đây là sự bình đẳng bằng sự từ chối – nếu không phải ai cũng có được nó, thì không ai có được nó.
Tuy nhiên, như nhà triết học Richard J. Arneson lưu ý, “hạ cấp” – đạt được bình đẳng – bằng cách làm cho một số người trở nên tồi tệ hơn, mà không làm cho ai khá hơn – là bất công.
Thật vậy, như tôi đã lập luận trong cuốn sách gần đây của mình về ‘đạo đức kéo dài tuổi thọ’, hầu hết chúng ta đều từ chối việc hạ thấp mức độ trong các tình huống khác. Chẳng hạn, không đủ nội tạng người để cấy ghép, nhưng không ai nghĩ câu trả lời là cấm ghép tạng.
Hơn nữa, việc cấm hoặc làm chậm quá trình phát triển kéo dài tuổi thọ có thể chỉ đơn giản là trì hoãn thời điểm khi công nghệ trở nên đủ rẻ để mọi người có thể sở hữu nó. TV đã từng là một món đồ chơi dành cho những người giàu có; bây giờ ngay cả những gia đình nghèo cũng có chúng.
4. Khủng hoảng thừa dân số?
Một tác hại khác có thể xảy ra là thế giới sẽ trở nên quá đông đúc. Nhiều người, trong đó có các triết gia Peter Singer và Walter Glannon, lo ngại rằng việc kéo dài tuổi thọ con người sẽ gây ra tình trạng quá tải dân số nghiêm trọng, ô nhiễm và thiếu hụt tài nguyên.
Một cách để ngăn chặn tác hại này, như một số nhà triết học đã đề xuất, là hạn chế số lượng trẻ em sau khi kéo dài tuổi thọ.
Điều này sẽ rất khó khăn về mặt chính trị và rất khó khăn đối với những người muốn sống lâu hơn, nhưng cố gắng cấm kéo dài tuổi thọ cũng khó khăn không kém, và việc từ chối những người sống lâu hơn cũng khó khăn như vậy đối với họ – nếu không muốn nói là còn hơn thế nữa. Hạn chế sinh sản, càng khó – càng tốt, là cách tốt hơn để tuân theo nguyên tắc gây hại.
Một tác hại khác có thể xảy ra là thế giới sẽ trở nên quá đông đúc. Nhiều người, trong đó có các triết gia Peter Singer và Walter Glannon, lo ngại rằng việc kéo dài tuổi thọ con người sẽ gây ra tình trạng quá tải dân số nghiêm trọng, ô nhiễm và thiếu hụt tài nguyên.
Một cách để ngăn chặn tác hại này, như một số nhà triết học đã đề xuất, là hạn chế số lượng trẻ em sau khi kéo dài tuổi thọ.
Điều này sẽ rất khó khăn về mặt chính trị và rất khó khăn đối với những người muốn sống lâu hơn, nhưng cố gắng cấm kéo dài tuổi thọ cũng khó khăn không kém, và việc từ chối những người sống lâu hơn cũng khó khăn như vậy đối với họ – nếu không muốn nói là còn hơn thế nữa. Hạn chế sinh sản, càng khó – càng tốt, là cách tốt hơn để tuân theo nguyên tắc gây hại.
5. Cái chết sẽ tồi tệ hơn?
Một tác hại khác có thể xảy ra là việc kéo dài tuổi thọ rộng rãi có thể khiến cái chết trở nên tồi tệ hơn đối với một số người.
Tất cả những điều khác đều bình đẳng, thà chết ở tuổi 90 còn hơn là chết ở tuổi 9. Ở tuổi 90, bạn không bỏ lỡ điều gì, nhưng ở tuổi 90, bạn đánh mất phần lớn cuộc sống tiềm năng của mình.
Bây giờ hãy tưởng tượng rằng, những người sống trong một khu phố giàu có hơn không phải chết ở tuổi 90 hoặc hơn. Họ có thể kéo dài tuổi thọ và sẽ sống đến 190 hay 290 tuổi.
Bạn không đủ khả năng chi trả và bạn sắp chết ở tuổi 80. Cái chết của bạn không tệ lắm sao, vì bạn chỉ mất vài năm thôi, hay cái chết của bạn bây giờ còn tồi tệ hơn nhiều, bởi vì – giá như bạn được kéo dài tuổi thọ – bạn có thể sống đến 190? Bạn đang mất 10 năm hay bạn đang mất 110 năm?
Trong một thế giới mà một số người được kéo dài tuổi thọ và một số thì không, đâu là thước đo phù hợp cho số năm bạn chết?
Có lẽ biện pháp đúng đắn là bạn sẽ được kéo dài tuổi thọ thêm bao nhiêu năm, nhân với xác suất nhận được nó. Ví dụ, nếu bạn có 20% cơ hội sống được 100 tuổi, thì cái chết của bạn sẽ tồi tệ hơn theo số năm mà bạn có được ở tuổi thọ bình thường, cộng thêm 20 năm.
Nếu vậy, thì việc một số người có thể được kéo dài tuổi thọ khiến cái chết của bạn có phần tồi tệ hơn. Đây là một loại tác hại tinh tế hơn so với việc sống trong một thế giới quá đông dân cư, nhưng nó cũng là một tác hại như nhau.
Tuy nhiên, không phải bất kỳ tác hại nào cũng đủ để lấn át tự do. Rốt cuộc, các phương pháp điều trị y tế mới đắt tiền, có thể kéo dài tuổi thọ bình thường, nhưng ngay cả khi điều đó khiến cái chết trở nên tồi tệ hơn một chút đối với những người không đủ khả năng chi trả cho những phương pháp điều trị đó, thì không ai nghĩ rằng những phương pháp điều trị đó nên bị cấm.
Tôi tin rằng kéo dài tuổi thọ là một điều tốt, nhưng nó gây ra những mối đe dọa cho xã hội cần phải được xem xét nghiêm túc.
John K. Davis, giáo sư triết học, Đại học Bang California, Fullerton
Xem thêm: https://vtc.vn/8-thoi-quen-co-the-keo-dai-tuoi-tho-ma-ban-nen-duy-tri-moi-ngay-ar492907.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét