Tại sao Trùm tập đoàn đánh thuê Wagner phản Putin ?

Trong quan niệm của tôi, các nhà nước thường không bao giờ chấp nhận trên lãnh thổ của mình lại tồn tại những đội quân có vũ trang vì khi đó luôn luôn có nguy cơ bạo lực khủng bố và đảo chính. Do đó khi thấy Nga có lực lượng quân sự tư nhân thì tôi rất ngạc nhiên; sử dụng đám này là con dao hai lưỡi. Thêm nữa, Putin lại cho phép Wagner tuyển chọn hơn 50 nghìn tù nhân làm lính thì càng làm tôi ngạc nhiên, vì lũ tù nhân này tuyệt đại đa số là bất hảo và đã bị tù thì luôn bất mãn với nhà nước Nga. Khi chúng được xổng ra ngoài, lại được trao cho các loại vũ khí hiện đại, thì rất nguy hiểm với chính nước Nga. Tôi đang bận việc nên không có thời gian theo dõi vụ làm phản Putin của Wagner, nhưng rất may đến nay vụ này đã chấm dứt. Tôi hoàn toàn ủng hộ Tổng thống Putin và nước Nga, đồng thời kịch liệt lên án vụ làm phản. Tôi cho rằng tương lai của Yevgeny Prigozhin, thủ lĩnh Wagner, sẽ rất đen tối; lãnh đạo Nga sẽ không quên hành động phản quốc của hắn.

Tại sao Trùm tập đoàn đánh thuê Wagner phản Putin ?

Nguyên nhân nào khiến ông Trùm Tập Đoàn đánh thuê Wagner khét tiếng phản Putin? Để trả lời được câu hỏi này cần đi ngược lại lịch sử từ lúc Boris Yeltsin chuyển giao quyền lực cho Putin năm 2000.

Yeltsin là tổng thống hợp pháp đầu tiên của Cộng hoà liên bang Nga sau khi Liên Xô tan rã. Trong những năm cầm quyền Yeltsin thâu tóm quyền lực trở thành một bố già trong tổ hợp các tài phiệt Nga được gọi là “Gia đình Yeltsin - Yeltsin family”.

Trước khi kết thúc nhiệm kỳ tổng thống lần thứ hai, Yeltsin muốn tìm một người kế cận có thể bảo vệ cho đế chế ông ta tạo lập và Putin được lựa chọn, trước đó Yeltsin đã loại 4 nhân vật không đáp ứng được yêu cầu trên.

Putin lên cầm quyền có trách nhiệm phải bảo vệ di sản do Yeltsin đề lại, nhưng cũng là người được thừa hưởng di sản này.

Theo dần năm tháng, sau hơn 20 năm cầm quyền Putin cũng trở thành một bố già giữa đám tài phiệt khống chế hoàn toàn nền chính trị và kinh tế Nga.

Ở Nga có ba nhóm tài phiệt lớn nhất đó là các tài phiệt dầu khí - khoáng sản; tài phiệt quốc phòng; và truyền thông…

Tệ nạn tham nhũng diễn ra tất cả trong bộ máy chính quyền Nga dưới thời Putin, là nguồn thu khổng lồ cho các nhóm tài phiệt và quan chức Nga.

Tham nhũng khiến các nhóm tài phiệt, quan chức Nga trung thành với Putin, đẩy Putin lên chiếc ghế quyền lực như một Sa hoàng mới. Nhưng cũng từ đó Putin bị họ lũng đoạn và xuất hiện các mâu thuẫn lợi ích giữa các nhóm tài phiệt, trong cùng một nhóm tài phiệt với nhau, đặc biệt trong giới quân sự, quốc phòng.

Một trong những nguyên nhân Putin phát động cuộc xâm lược Ukraine là có sự ủng hộ của nhóm tài phiệt quốc phòng - những tập đoàn sản xuất vũ khí, và thiết bị quốc phòng mà kẻ cầm đầu chính là cánh tay phải của Putin, Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu.

Họ cung cấp cho Putin thông tin tình báo sai lệch khi nói rằng, quân đội Nga có thể tiến vào Kiev sau 72 tiếng, để Putin tin tưởng với quyết định của mình.

Thực tế đã không diễn ra như vậy, vũ khí, trang thiết bị, hậu cần của quân đội Nga yếu kém và thiếu thốn do nạn tham nhũng. Binh lính không có tính thần chiến đấu, chỉ huy tham nhũng, bất tài….

Điều này đã gây ra bất mãn tổn thất cả người và vật chất cho quân đội Nga và lực lượng Wagner. Đây chính là cái cớ cho mâu thuẫn giữa các nhóm tài phiệt diễn ra.
Và mâu thuẫn lớn nhất chính là giữa Yevgeny Prigozhin kẻ cầm đầu nhóm lính đánh thuê tư nhân Wagner với Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Nga Sergei Shoigu - Một bên tiêu thụ và một bên sản xuất.

Sergei Shoigu, cùng với nhóm sản xuất kiếm bội tiền, lũng đoạn bộ máy nhà nước và cả Putin làm gì nó không mạnh.

Bên tiêu thụ Wagner dùng toàn đổ đểu, lại còn thiếu thốn đối mặt với cái sống cái chết làm gì nó không điên, không nổi dậy.

Yevgeny Prigozhin là một trong những kẻ thân tín của Putin, tổ chức Wagner đã có nhiều thành tích và công lao khi thực hiện các chiến dịch quân sự nổi tiếng ở Donbas, hỗ trợ các lực lượng dân tộc tự quyết thuộc Cộng hòa Nhân dân Donetsk và Cộng hòa Nhân dân Luhansk từ năm 2014 đến năm 2015. Nhóm thường chiến đấu theo phe thân Nga trong các cuộc nội chiến ở Syria, Libya, Cộng hòa Trung Phi, và Mali theo mệnh lệnh của Putin.

Những yếu kém của Bộ quốc phòng Nga trong cuộc xâm lược Ukraine đã thực sự gây khó khăn, tổn thất cho nhóm Wagner là cái cớ để Yevgeny Prigozhin tranh giành quyền lực với Sergei Shoigu, bằng cách tố cáo tệ tham nhũng, chỉ huy bất tài của các chỉ huy trong Bộ quốc phòng Nga.

Đây không chỉ là cuộc đấu đá cá nhân, cũng không đơn thuần diễn ra ở chiến trường, ngoài biên giới mà nó đang xảy ra tại điện Kremlin, tại khắp nước Nga.

Có những thế lực mà Yevgeny Prigozhin là một bằng chứng muốn chặt cánh tay phải của Putin, muốn đẩy Sergei Shoigu ra chiếc ghế bộ trưởng quốc phòng.

Kẻ nào nắm được quân đội là nắm được quyền lực.

Chính vì vậy ngay sau tuyên bố của Prigozhin, chính quyền Nga gán tội cho Prigozhin “kêu gọi bắt đầu một cuộc xung đột vũ trang dân sự trên lãnh thổ Liên bang Nga và là đòn đâm sau lưng quân nhân Nga đang chiến đấu với lực lượng Ukraine thân phát xít” toàn bộ thủ đô Matxcova đã bị phong tỏa, bảo vệ nghiêm ngặt - Putin đề phòng có một cuộc đảo chính, hay chí ít là những vụ tấn công vũ trang từ những tổ chức chống đối.

Sự việc mâu thuẫn giữa Yevgeny Prigozhin và Bộ trưởng quốc phòng Sergei Shoigu đã diễn ra từ lâu.

Putin cần Sergei Shoigu, Yevgeny Prigozhin đã lộ mặt không còn tin dùng được nữa.
Putin bật đèn xanh cho Sergei Shoigu trừ khử Yevgeny Prigozhi, còn Putin giấu mặt.

Sergei Shoigu dùng mưu hèn kế bẩn đẩy Wagner tự chết trên chiến trường Bakhmut không tiếp đạn hậu cần, thậm chí Nga còn ném bom, bắn tên lửa vào Wagner.

Về phần Yevgeny Prigozhin cảm nhận bị Putin bỏ rơi.

Putin cần Sergei Shoigu hơn, cách duy nhất là Yevgeny Prigozhin phải tự cứu lấy mình - làm to vụ này, và tuyên chiến với Sergei Shoigu, đẩy kịch tính lên đến cao trào vọng về Duma, điện Kremlin nơi có những thế lực đang mai phục ngầm chống đối Putin.
Liệu Putin có quyết tâm tiêu diệt Wagner và Yevgeny Prigozhin hay phải tạm thương thuyết?

Chắc chắn là Putin không thể để Wagner và Yevgeny Prigozhin tồn tại, nhưng điều này không dễ.

Dù thế nào chăng nữa vụ này sẽ bất lợi cho Putin, nó báo hiệu cho đế chế của ông ta khó khăn từ những mâu thuẫn nội bộ mà tham nhũng, chuyên quyền là nguyên nhân chính.

2. Trùm Wagner sang Belarus, được xóa cáo trạng nổi loạn

Tên trùm bọn lính đánh thuê Wagner của Nga sẽ được phép sang Belarus và bản cáo trạng đối với nhóm này sẽ được xóa bỏ sau vụ họ nổi loạn, BBC trích dẫn thông tin từ báo chí nhà nước Nga cho hay hôm thứ Bảy, 24 tháng Sáu.

Ông Dmitry Peskov, phát ngôn viên của chính phủ Nga, loan báo binh lính Wagner nào muốn ký hợp đồng làm việc với Bộ Quốc Phòng Nga thì cũng được quyền ký, còn những tay súng tham gia vụ nổi loạn hôm Thứ Bảy sẽ không bị truy tố.

Trước đó, ông Yevgeny Prigozhin, 61 tuổi, thủ lĩnh của Wagner, ra lệnh cho bọn lính này quay về căn cứ để "tránh đổ máu" sau khi ông đã thương lượng với ông Alexander Lukashenko, Tổng thống của Belarus.

Hôm thứ Sáu, lời cáo buộc quân Nga đã dội bom làm chết "rất nhiều" lính Wagner, ông Prigozhin kêu gọi nổi loạn để trả đũa, và nhóm này đã chiếm được thành phố Rostov ở miền Nam nước Nga rồi tiến quân về Moscow.

Trong bài diễn văn trên truyền hình, ông Vladimir Putin, Tổng thống Nga, lên án lời kêu gọi của ông Prigozhin, từng là đồng minh ông Putin, là "tên phản bội" và "phản quốc", đồng thời hứa sẽ trừng trị quân nổi loạn này.

Giữa tình hình căng thẳng, chính quyền Moscow đã cho siết chặt an ninh, và thị trưởng thành phố này khuyến cáo cư dân nên ở nhà, tránh đi lại. Tất cả chương trình lớn ngoài trời bị hủy cho đến ngày 1 tháng Bảy.

Hôm thứ Bảy, sau lời tuyên bố chấm dứt kéo quân về Moscow của ông Prigozhin, lính Wagner cũng bắt đầu rời Rostov, theo thông tấn xã Tass của Nga.

Hầu như trong suốt ngày thứ Bảy, thành phố này đã biến thành trung tâm của "cuộc binh biến" của bọn lính Wagner. Sáng sớm cùng ngày, lính Wagner tiến vô Rostov và chiếm trụ sở Quân Khu Miền Nam của Nga. Hình ảnh mới nhất của hãng tin Reuters cho thấy xe tăng Wagner đang chạy ra khỏi trụ sở này. Hình ảnh Reuters cũng cho thấy cư dân địa phương dường như có tiếp xúc với lính Wagner và nói lời tạm biệt khi họ rời đi.

Cũng theo hình ảnh Reuters, ông Prigozhin cũng rời khỏi Rostov, nhưng chính phủ Nga nói họ không biết ông hiện đang ở đâu.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov vào cuối hôm 24/6 cũng nói một thỏa thuận đã đạt được với Yevgeny Prigozhin, ông chủ của nhóm lính đánh thuê Wagner.

Ông Peskov nói thêm rằng các chiến binh Wagner sẽ không bị luật pháp Nga trừng phạt sau hành động nổi loạn đầu ngày.

Ông nói rằng Điện Kremlin "luôn tôn trọng những hành động anh hùng của họ" trên tiền tuyến ở Ukraine.

Truyền thông nhà nước Nga cũng đưa tin Yevgeny Prigozhin lên đường sang Belarus, nhưng chưa rõ mục đích của việc này.

3. Trùm Wagner ra lệnh rút quân để không đổ máu

Prigozhin ra lệnh cho thành viên Wagner đang tiến đến Moskva quay lại và trở về doanh trại để "tránh đổ máu", sau nỗ lực đàm phán của Tổng thống Belarus.

"Họ muốn giải tán công ty quân sự Wagner. Chúng tôi bắt đầu cuộc hành quân vì công lý vào ngày 23/6. Trong 24 giờ, chúng tôi còn cách Moskva khoảng 200 km. Không có thành viên Wagner nào đổ máu trong quá trình này", trùm Wagner Yevgeny Prigozhin tối 24/6 (rạng sáng 25/6 giờ Hà Nội) nói trong đoạn ghi âm công bố trên tài khoản Telegram cá nhân.

"Khi nguy cơ đổ máu đã đến gần, chúng tôi hiểu rằng dù thuộc phe nào cũng là máu của người Nga, nên chúng tôi quyết định chuyển hướng đội hình và trở về doanh trại theo kế hoạch", Prigozhin nói.

Vài phút trước khi Prigozhin ra tuyên bố, Văn phòng Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko cho biết với sự đồng ý của Tổng thống Vladimir Putin, ông Lukashenko đã sử dụng kênh liên lạc riêng để nhiều lần đối thoại với Prigozhin trong suốt ngày 24/6.

"Các bên thống nhất không để xảy ra đổ máu không cần thiết trên lãnh thổ Nga. Yevgeny Prigozhin chấp nhận đề nghị từ Tổng thống Lukashenko, lệnh cho thành viên Wagner ngưng mọi hoạt động hành quân trong lãnh thổ Nga và thực hiện những bước giảm căng thẳng", Văn phòng Tổng thống Belarus cho biết.

Thông báo của Belarus nói rằng Prigozhin đã được cung cấp "một phương án thuận lợi và có thể chấp nhận được để giải quyết tình hình, với sự đảm bảo an ninh cho các thành viên Wagner" nhưng không nêu chi tiết.


Yevgeny Prigozhin, thủ lĩnh Wagner, tại thành phố Rostov-on-Don ngày 24/6. Ảnh: AFP

Cơ quan An ninh Nga (FSB) ngày 23/6 thông báo mở cuộc điều tra với ông Prigozhin vì hành vi "xúi giục nổi loạn" khi kêu gọi lực lượng Wagner chống lại Bộ Quốc phòng. Trước đó, Prigozhin cáo buộc Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu bay tới Rostov để chỉ đạo thực hiện vụ tập kích tên lửa nhắm vào trại huấn luyện của Wagner, gây thương vong lớn. Quân đội Nga bác bỏ điều này.

Lực lượng Wagner tiến vào thành phố Rostov-on-Don vào sáng 24/6, kiểm soát trụ sở Quân khu miền Nam Nga. Prigozhin khẳng định đây là "cuộc hành quân đòi công lý, không phải đảo chính". Wagner sau đó tiến vào thành phố Voronezh cách thủ đô Moskva 500 km về phía nam, khiến Nga mở chiến dịch chống khủng bố tại đây để đối phó.

Thống đốc tỉnh Lipetsk Igor Artamonov chiều tối 24/6 cho hay các phương tiện quân sự của Wagner di chuyển qua địa phương này, cách Moskva 400 km.

Vị trí các thành phố Rostov-on-Don, Voronezh và thủ đô Moskva của Nga. Đồ họa: Google Maps.

Trước khi Prigozhin đưa ra tuyên bố rút quân, Reuters tối 24/6 dẫn một nguồn tin thân cận với lãnh đạo Donetsk do Nga bổ nhiệm nói rằng đoàn xe gồm 5.000 lính Wagner do chỉ huy cấp cao Dmitry Utkin dẫn đầu đang tiến về hướng Moskva. Thị trưởng Moskva Sergei Sobyanin yêu cầu người dân hạn chế đi lại do thành phố đang áp đặt cơ chế chống khủng bố. Ông nói tình hình "khó khăn" và thông báo người dân sẽ được nghỉ làm vào ngày 26/6 để "giảm thiểu rủi ro".

Trong bài phát biểu vào trưa 24/6, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã lên án hành động của Wagner và Yevgeny Prigozhin là "phản quốc", đặt tham vọng cùng lợi ích cá nhân lên trước lợi ích nhân dân. Ông tuyên bố quân đội đã nhận lệnh "hành động cần thiết" và cảnh báo bất kỳ ai hành động phản quốc sẽ bị trừng phạt. Bộ Quốc phòng Nga kêu gọi các tay súng Wagner rời bỏ ông trùm Prigozhin, cam đoan đảm bảo an toàn cho họ.


https://www.bbc.com/vietnamese/world-66008004