Búp bê Nga Matryoska

Búp bê Nga Matryoska

Lần đầu tiên tôi biết đến Búp bê Nga Matryoska là trong một lần đến thăm một thị trấn nhỏ gần thành phố Yaroslavl của Nga cách đây đã gần 40 năm. Theo wiki, Yaroslavl (tiếng Nga: Ярославль) là một thành phố và là trung tâm hành chính của tỉnh Yaroslavl, nằm cách 250 km (155 dặm) về phía đông bắc Moskva. 

Khu vực lịch sử của thành phố là một Di sản thế giới được UNESCO công nhận, nằm ở hợp lưu của sông Volga và Kotorosl. Đây là một trong những thành phố tuyệt đẹp của Vành đai Vàng, một nhóm các thành phố lịch sử ở phía đông bắc Moskva đóng vai trò quan trọng trong lịch sử nước Nga. Dân số của thành phố hiện là 591.486 người (điều tra dân số 2010) và trước đây là 613.088 người (điều tra dân số năm 2002).

Trong thị trấn đó có một cửa hàng nhỏ bé nhưng đầy màu sắc, vừa bước vào tôi đã thấy hàng tá những cô búp bê Nga Matryoska tinh xảo được trưng bày. Mỗi chiếc búp bê đều có vẻ đẹp độc đáo và bắt mắt; đã thu hút sự chú ý đặc biệt của tôi.

Người bán hàng nói với tôi rằng những chiếc búp bê Nga Matryoska có một bí mật đặc biệt. Khi bạn mở từng lớp vỏ của chúng, một điều kỳ diệu xảy ra: Bên trong mỗi chiếc búp bê là một chiếc búp bê nhỏ hơn, và trong chiếc búp bê nhỏ hơn đó lại có một chiếc búp bê nhỏ hơn nữa. Quá trình này cứ thế tiếp diễn, tạo thành một loạt các búp bê nhỏ dần, mỗi lớp mở ra một câu chuyện mới.

Quả thật, từ khi cha sinh mẹ đẻ cho đến lúc đó 25 tuổi, tôi chưa từng thấy những chiếc búp bê đẹp tuyệt vời và huyền ảo như thế. Sau này ở nước Nga, tôi mới biết Matryoska cũng có ở rất nhiều nơi.

Và tôi còn biết những người đã từng sống ở Nga đều mơ ước được sở hữu những cô Búp bê Nga Matryoska. Họ mua để tặng nhau, để nhớ đến những kỷ niệm với nhau trong những ngày sống ở Nga, cuộc sống ở Nga nơi nào cũng tuyệt vời, mỗi chuyến đi thăm những vùng đất của Nga đều giống như tham gia những chuyến phiêu lưu kỳ thú với những người bạn Nga mới và những kỷ niệm không bao giờ quên về tình cảm của họ dành cho nhân dân Việt Nam. Búp bê Nga là nhân chứng thầm lặng của những khoảnh khắc đáng yêu và những mối quan hệ thân thiết giữa người dân hai nước Việt Nam và Nga.

Không chỉ nổi tiếng ở Nga, đã từ lâu Matryoska đã được nhiều nơi trên toàn thế giới biết đến như một chứng nhân lịch sử, biểu tượng văn hóa đặc sắc của đất nước Nga rộng lớn. Từng cô búp bê bé nhỏ và xinh đẹp tuyệt vời ấy đều mang rất nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc mà người dân và những nghệ nhân thủ công truyền thống của xứ sở Bạch Dương đã gửi gắm vào.

Mỗi chiếc búp bê Nga mang trong mình một thông điệp sâu sắc về tình yêu và tình thân. Chúng là một món quà tuyệt vời để tặng người thân yêu, như một biểu hiện tình cảm và sự quan tâm. Bằng cách mở từng lớp vỏ, bạn cũng mở ra trái tim và tình yêu chân thành của mình cho tất cả mọi người.

Mỗi khi có dịp tới nước Nga, bạn hãy mang về nhà một cô búp bê Nga, và cô sẽ trở thành một phần của cuộc sống bạn. Mỗi lần nhìn thấy cô, bạn sẽ nhớ đến những giây phút đáng nhớ và những mối quan hệ quý giá hiếm có mà bạn chỉ thấy khi ở Nga. Và bạn có thể chia sẻ câu chuyện đặc biệt của búp bê Nga với những người xung quanh, mang lại niềm vui và ấm áp cho tất cả người thân và bạn bè của bạn.

Giống như nhiều truyền thuyết khác của Nga, có rất nhiều giả thuyết về lịch sử búp bê Matryoshka. Hầu hết mọi người đồng ý rằng chúng được tạo ra vào những năm 1890 bởi xưởng đồ chơi giáo dục cho trẻ em ở Abramtsevo. Một số người cho rằng con búp bê được lấy cảm hứng từ bộ đồ chơi có Bảy vị thần may mắn trong thần thoại Nhật Bản.

Bất kể nguồn gốc chính xác của búp bê Nga là gì, bộ búp bê đầu tiên, với búp bê ngoài cùng hình Cô gái ôm con gà trống, đã nhanh chóng nổi tiếng như một món đồ chơi dân gian. Bộ búp bê này được tạo ra bởi Vasily Zvyozdochkin từ một thiết kế của họa sĩ thủ công dân gian huyền thoại, Serge Malyutin.

Biểu tượng của búp bê Nga là những thế hệ bà mẹ Nga. Mỗi con búp bê bằng gỗ được thấm nhuần biểu tượng của khả năng sinh sản. Con búp bê lớn nhất được coi là mẫu hệ của gia đình, trong khi con nhỏ nhất được gọi là ‘hạt giống và đại diện cho linh hồn. Họ đã xem như là một đại diện của một chuỗi các bà mẹ mang di sản gia đình thông qua đứa trẻ trong bụng của họ.

Búp bê Nga thường được chế tác từ gỗ cây đoan hoặc bạch dương và quá trình này bắt đầu với búp bê nhỏ nhất: búp bê Trẻ sơ sinh. Tiếp theo là các búp bê lớn hơn một chút có thể chứa đựng trong lòng búp bê nhỏ hơn nó, phải đảm bảo tất cả chúng khớp với nhau một cách chính xác: độ giãn nở, độ co và độ ẩm của cả bộ búp bê là đồng nhất. Sau khi chạm khắc, búp bê được bôi dầu để giữ độ ẩm. Sau đó chúng được nổi lên bằng sơn lót keo trước khi trang trí trang trí của chúng được vẽ bằng tay.

Theo wiki, Búp bê Matryoska (tiếng Nga: матрёшка) hay Búp bê Nga hay Búp bê babushka (Búp bê lồng nhau, Búp bê làm tổ, búp bê xếp chồng, búp bê trà Nga) là một loại búp bê đặc trưng của Nga. Thật ra đó là một bộ gồm những búp bê rỗng ruột có kích thước từ lớn đến nhỏ. Con búp bê nhỏ nhất sẽ được chứa đựng trong lòng con búp bê lớn hơn nó một chút, đến lượt mình con búp bê lớn được chứa trong một con búp bê khác lớn hơn, và cứ thế cho đến con lớn nhất sẽ chứa tất cả những con búp bê còn lại trong bộ. Tất cả những con búp bê này đều không có chân.

Từ "matryoshka" (матрёшка) là một cách gọi thân mật của "Matryona" (Матрёна), một tên riêng trong tiếng Nga dành cho phái nữ. Còn từ "babushka" (бабушка) trong tiếng Nga mang nghĩa là "bà cụ".

Loại búp bê Nga truyền thống có con nhỏ nhất trong cùng thường vẽ hình cô bé con, sau đó các búp bê lớn hơn bao ngoài vẽ hình cô bé trưởng thành theo thời gian. Hình Matryoska truyền thống là hình một cô gái Nga mang khăn trùm đầu. Bộ búp bê Matryoska thường có ít nhất là năm con, và số con thường là số lẻ 7, 9, 11. Chiều cao búp bê Matryoshka thay đổi từ vài xen-ti-mét cho đến cả mét. Búp bê thường được làm bằng loại gỗ thơm và chống ẩm tốt. Đôi khi búp bê Matryoshka được nói là giống với búp bê Kokeshi của Nhật Bản.

Một bộ búp bê Matryoska bao gồm những búp bê rỗng ruột làm bằng gỗ, trong đó búp bê nhỏ nhất sẽ được chứa đựng trong lòng búp bê lớn hơn nó một chút, đến lượt mình con búp bê lớn được chứa trong một con búp bê khác lớn hơn nữa, và cứ thế cho đến búp bê lớn nhất sẽ chứa tất cả những búp bê còn lại trong bộ.

Theo truyền thống số lượng búp bê trong bộ thường ít nhất là 5, và có những bộ búp bê đặc biệt do các nghệ nhân cực kỳ khéo tay tạo ra với số lượng búp bê lên đến vài chục. 

Số lượng búp bê trong mỗi bộ thường là số lẻ, dù có một số trường hợp ngoại lệ như bộ búp bê Matryoska nguyên mẫu do Zvyozdochkin chế tác có 8 búp bê. Hình dạng búp bê thường giống như một chiếc bình với phần đầu búp bê hơi tròn và phần thân thuôn bầu; rất ít có chi tiết lồi ra ngoài - ví dụ như búp bê không có tay và thường các nghệ nhân cũng thường không vẽ hình cánh tay lên bề mặt búp bê. 

Thông thường, búp bê lớn nhất được thể hiện như một cô gái mặc bộ trang phục truyền thống của Nga (sarafan). Các búp bê nhỏ hơn phía trong có thể là nam hay nữ, và búp bê nhỏ nhất thường được thể hiện như một em bé và không rỗng ruột như các búp bê lớn hơn. Việc trang trí cho các búp bê được các nghệ nhân hết sức coi trọng và nó được xem như là một nghệ thuật, thể hiện trình độ và văn hóa đặc sắc của các nghệ nhân làm búp bê.

"Diện mạo" của các búp bê Matryoska trong cùng một bộ thường cùng thuộc một chủ đề nào đó, thí dụ bộ búp bê thôn nữ trong bộ trang phục truyền thống, hay bộ búp bê các nhân vật trong truyện cổ dân gian. Thậm chí sau thời kỳ cải tổ Perestroika có cả những bộ búp bê về các nhân vật lãnh đạo của nhà nước Liên bang Xô Viết và nhà nước Liên bang Nga ngày nay, theo thứ tự nhỏ dần từ hiện tại tới quá khứ. 

Búp bê lớn nhất là Mikhail Sergeyevich Gorbachyov, tiếp đó là Leonid Ilyich Brezhnev (Yuri Andropov và Konstantin Chernenko gần như không xuất hiện do thời gian tại chức quá ngắn), Nikita Sergeyevich Khrushchyov, Iosif Vissarionovich Stalin và nhỏ nhất là Vladimir Ilyich Lenin. 

Các bộ búp bê mới hơn bắt đầu từ các lãnh đạo Liên bang Nga như Dmitry Anatolyevich Medvedev, Vladimir Vladimirovich Putin, Boris Nikolayevich Yeltsin sau đó là các lãnh đạo Liên Xô. Về sau số chủ đề của búp bê Matryoska càng trở nên đa dạng hơn: động vật, tranh chân dung, tranh biếm các chính trị gia, họa sĩ, người máy, ngôi sao điện ảnh,... Đặc biệt chân dung các lãnh đạo Liên Xô rất phổ biến trong nửa đầu thập niên 1990.

Hiện nay, nhiều nghệ sĩ Nga là các chuyên gia trang trí búp bê Matryoska. Các nơi có truyền thống sản xuất búp bê là Sergiyev Posad, Semionovo (thành phố Semyonov ngày nay), Polkholvsky Maidan và Kirov. Năm 2001, công ty Hoa Kỳ mua bản quyền sản xuất búp bê Matryoska từ NBA, NHL, MLB, Elvis và trở thành công ty đầu tiên trên thế giới nắm bản quyền sản xuất loại búp bê này.