Mỹ đang đi vào vết xe đổ của những năm 1970

Mỹ đang đi vào vết xe đổ của những năm 1970

Law Ka-Chung • 08/09/23 - Nhà kinh tế nổi tiếng Lawrence Summers mới đây đã chỉ ra sự tương đồng đáng kinh ngạc giữa số liệu lạm phát 2013-2023 và 1966-1976. Đây không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên, mà là một quan sát có cơ sở.

Biểu đồ: So sánh lạm phát Mỹ với 47 năm và 7 tháng trước. Đường màu xanh: lạm phát từ 5/1966, tính theo cột bên trái. Đường màu đỏ: lạm phát từ 1/2014, tính theo cột bên phải. (Ảnh: Law Ka-Chung)

Ba tuần trước, ông Lawrence Summers đã đăng trên tài khoản X (trước đây là Twitter) của mình một biểu đồ so sánh lạm phát CPI hàng năm của Mỹ trong giai đoạn gần đây với thời kỳ giữa những năm 1970. Biểu đồ thu hút nhiều lượt xem cũng như nhiều lời chỉ trích. Đã có khá nhiều bình luận tiêu cực là từ các học giả.

Ông Summers là người rất được kính trọng trong lĩnh vực và những người khác kỳ vọng rất cao vào ông. Một số người chỉ trích việc ông đăng một biểu đồ chỉ mang tính kỹ thuật và sau đó tranh luận quá nhiều về tương lai dựa trên những so sánh đơn giản và ngây thơ. Theo họ, đây là điều không thể chấp nhận được theo bất kỳ tiêu chuẩn học thuật nào.

Ông Summers chắc chắn có thể thực hiện bất kỳ phân tích phức tạp nào. Tuy nhiên, mạng truyền thông xã hội là mạng truyền thông xã hội, báo chí là báo chí, và tạp chí học thuật là tạp chí học thuật. Tất cả chúng ta đều biết những thứ này hoàn toàn khác nhau.

Không ai có thể mong đợi một phương trình khoa học phức tạp xuất hiện trên tờ Washington Post, và loại nội dung này cũng sẽ không thích hợp để xuất hiện trong một bài đăng ngắn trên X. Cũng sẽ không công bằng nếu cho rằng việc một chuyên gia thảo luận về loại chủ đề nghiêm túc này trong bất kỳ nền tảng không nghiêm túc nào là sự không phù hợp.

Tôi cũng đã đăng chính xác biểu đồ tương tự cách đây 5 tháng (trong bài báo ngày 13/4). Điều đó không có nghĩa là tôi không biết cách thiết lập và xử lý một mô hình kinh tế vĩ mô phức tạp. Các học giả tầm thường thường chú ý quá nhiều đến tính kỹ thuật về học thuật và có xu hướng đánh giá người khác một cách tương tự.

Lĩnh vực học thuật chứa đầy chủ nghĩa giáo điều. Trong khoa học xã hội, bao gồm cả kinh tế học, các học giả có xu hướng chỉ trích các phe phái khác với các phương pháp luận khác. Trớ trêu thay, những lời chỉ trích thường không nâng cao được địa vị học thuật; người ta chỉ cần các nghiên cứu mang tính xây dựng.

Không có hai giai đoạn lịch sử nào giống hệt nhau. Sẽ không bao giờ công bằng khi yêu cầu sự giống nhau về mọi mặt của hai thời kỳ. Tuy nhiên, những điểm tương đồng giữa giai đoạn hiện nay và những năm 1970 không chỉ đơn giản nằm ở một hoặc hai khía cạnh. Đằng sau sự tương đồng về lạm phát, chúng ta có những thập kỷ bùng nổ kinh tế (thập niên 2010 và 1960); trên thực tế, đợt bùng nổ gần đây thậm chí còn dài hơn (11 năm giữa 2 cuộc suy thoái liên tiếp). Quan trọng hơn, đã có những đợt nới lỏng tiền tệ cực độ khi thứ lạm phát ban đầu được cho là đã tuyệt chủng đã “xuất hiện một cách đột ngột”.

Mặc dù các cú sốc nguồn cung khác nhau đã thúc đẩy lạm phát (trong cuộc khủng hoảng dầu mỏ và COVID-19, trong khi các cuộc chiến tranh đang diễn ra ở cả hai thời kỳ), việc nới lỏng tiền tệ là cơ sở chung. Đánh giá theo cách này, sự giống nhau giữa hai giai đoạn không thể mang tính kỹ thuật thuần túy hay chỉ đơn thuần là sự trùng hợp ngẫu nhiên mà không có bất kỳ lý do nào đằng sau nó.

Tuyên bố khoa học bắt nguồn từ sự quan sát. Việc nêu nó trên các phương tiện truyền thông xã hội hoặc các chuyên mục báo chí không có nghĩa là người ta phải chứng minh nó trên cùng một nền tảng. Cũng không phải là nó không thể được chứng minh với tiêu chuẩn học thuật cao hơn.

Nhân loại liên tục phạm phải những sai lầm tương tự. Do những điểm tương đồng ăn sâu vào bản chất con người nên rất nhiều điểm chung được phát hiện trong khoa học xã hội. Theo cách suy nghĩ này, không quá ngạc nhiên khi thấy những điểm tương đồng trong lịch sử, mặc dù những người theo chủ nghĩa giáo điều vẫn liên tục chỉ trích không ngừng những bằng chứng đó.



Tác giả Law Ka-Chung là nhà bình luận về kinh tế vĩ mô và thị trường toàn cầu. Ông đã viết cho nhiều tờ báo và tạp chí; nói chuyện trên nhiều kênh truyền hình, đài phát thanh và cả trực tuyến tại Hong Kong về các vấn đề thị trường kể từ năm 2005. Các chủ đề của ông rất đa dạng: từ kinh tế vĩ mô đến triển vọng thị trường đối với chứng khoán, tiền tệ, tỷ giá, lợi tức và hàng hóa ở Mỹ, châu Âu và châu Á. Ông Ka-chung có bằng Tiến sĩ Kinh tế, Thạc sĩ Toán học và Thạc sĩ Vật lý thiên văn. Email: lawkachung@gmail.com