Hợp tác Nga - Triều Tiên đang phát triển mạnh chưa từng thấy

Hợp tác Nga - Triều Tiên đang phát triển mạnh chưa từng thấy

Đại sứ Nga tại Triều Tiên Alexander Matsegora đã dự đoán năm nay sẽ là "năm đột phá" cho mối quan hệ đối tác chiến lược giữa hai quốc gia. Thỏa thuận "trao đổi vũ khí lấy lương thực" được cho là đã được ký kết vào tháng 8 năm 2023, tạo dựng khuôn khổ hợp tác thiết thực giữa hai quốc gia. Theo thỏa thuận này, Nga nhận được nguồn cung cấp vũ khí quan trọng phục vụ cho chiến dịch quân sự tại Ukraine, đồng thời đáp ứng nhu cầu lương thực và các mặt hàng thiết yếu cho Bắc Triều Tiên, quốc gia đang đối mặt với thách thức to lớn về nạn đói kém.

Tổng thống Nga Vladimir Putin (ở giữa bên trái) và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un (ở giữa bên phải) thăm Sân bay vũ trụ Vostochny ở vùng Amur vào ngày 13/9/2023. (Ảnh: Mikhail Metzel/POOL/AFP/Getty Images)

1. Mối quan hệ đối tác chiến lược Nga - Triều Tiên

Dự đoán của Đại sứ Matsegora có khả năng cao sẽ trở thành hiện thực. Tổng thống Nga Vladimir Putin đang lên kế hoạch cho chuyến thăm chính thức tới Bình Nhưỡng trong những tháng tới để hội kiến Lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, đáp lễ chuyến thăm Viễn Đông Nga của ông Kim vào tháng 9/2023.

Nếu chuyến thăm diễn ra, đây sẽ là lần đầu tiên Tổng thống Putin đặt chân đến Bình Nhưỡng kể từ năm 2000, khi ông gặp gỡ cố Chủ tịch Kim Jong Il, phụ thân của Lãnh đạo Kim Jong Un hiện tại.

Tháng trước, Bộ Văn hóa Nga đã cử một phái đoàn cấp cao tới Triều Tiên để kỷ niệm 75 năm hợp tác kinh tế và văn hóa song phương. Hành động này cho thấy Tổng thống Putin và ông Kim Jong Un có thể sẽ tìm cách nâng tầm quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước, vượt ra khỏi phạm vi hợp tác khoa học, công nghệ và quân sự, hướng đến việc xây dựng các mối liên kết xã hội và kinh tế chặt chẽ hơn.

Giao lưu du lịch song phương đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ. Lần đầu tiên kể từ sau đại dịch COVID-19, du khách Nga đã đặt chân đến Khu nghỉ dưỡng trượt tuyết Masikryong của Bắc Triều Tiên. Lượng du khách Bắc Triều Tiên đến Nga cũng ghi nhận mức tăng ấn tượng, gấp năm lần so với năm 2022.

Đặc khu Kinh tế Rason của Bắc Triều Tiên, tọa lạc tại vị trí chiến lược giáp ranh biên giới với Nga, hiện đang khoác lên mình diện mạo sôi động và hứa hẹn bứt phá mạnh mẽ trong tương lai. Việc ông Kim Jong-un và ông Putin đạt được các thỏa thuận thương mại và đầu tư mới sẽ đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy quá trình phát triển của khu vực này.

Tổng thống Nga Vladimir Putin (phải) và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un (trái) bắt tay trong cuộc gặp tại Sân bay vũ trụ Vostochny ở vùng Amur, hôm 13/9/2023. (Ảnh: Vladimir Smirnov/POOL/AFP/Getty Images)

Thỏa thuận "trao đổi vũ khí lấy lương thực" được cho là đã được ký kết vào tháng 8 năm 2023, tạo dựng khuôn khổ hợp tác thiết thực giữa hai quốc gia.

Theo thỏa thuận này, Nga nhận được nguồn cung cấp vũ khí quan trọng phục vụ cho chiến dịch quân sự tại Ukraine, đồng thời đáp ứng nhu cầu lương thực và các mặt hàng thiết yếu cho Bắc Triều Tiên, quốc gia đang đối mặt với thách thức to lớn về nạn đói kém.

Dầu mỏ cũng là một mặt hàng chiến lược trong thỏa thuận, với lượng cung cấp từ Nga chiếm tỷ trọng đáng kể (từ 20% đến 50%) trong tổng lượng nhập khẩu mà Bắc Triều Tiên được phép thực hiện theo các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc.

Bên cạnh hợp tác kinh tế, Nga cũng thể hiện sự hỗ trợ nhất định đối với chương trình tên lửa của Bắc Triều Tiên, tập trung vào công nghệ đầu đạn tái nhập. Việc chuyển giao công nghệ này có thể giúp Bắc Triều Tiên hoàn thiện khả năng phóng chính xác các đầu đạn hạt nhân, gia tăng sức mạnh răn đe chiến lược.

Tháng 2/2024, Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Mỹ đã công bố báo cáo thống kê 44 chuyến vận chuyển vũ khí tiềm năng cho Nga bằng đường bộ và đường thủy kể từ tháng 8/2023. Báo cáo được thực hiện dựa trên hình ảnh thương mại và dữ liệu theo dõi tàu thuyền.

Theo ước tính của Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc Shin Won-sik, Triều Tiên đã chuyển giao hơn 3 triệu viên đạn pháo cho Nga, và phía Hoa Kỳ xác nhận một số tên lửa do Triều Tiên sản xuất đã được sử dụng trong chiến trường Ukraine.

Mức độ hỗ trợ của Nga đối với chương trình tên lửa của Triều Tiên vẫn còn là ẩn số. Tuy nhiên, những vụ thử nghiệm tên lửa trong tương lai có thể hé lộ dấu hiệu về hợp tác khoa học kỹ thuật giữa hai quốc gia. Hiện tại, có thể đưa ra giả thuyết hợp lý rằng Tổng thống Putin đã chỉ đạo các nhà khoa học Nga hỗ trợ Triều Tiên trong lĩnh vực này.

2. Mục tiêu và lợi ích địa chiến lược

Vào tuần trước, Nga đã bác bỏ việc gia hạn nhiệm vụ thường niên của nhóm chuyên gia giám sát lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc áp dụng đối với Triều Tiên. Động thái này dự kiến sẽ gây cản trở đáng kể cho nỗ lực đánh giá tình trạng chương trình hạt nhân của Triều Tiên. Cùng thời điểm đó, Giám đốc Cơ quan Tình báo Nga đã thực hiện chuyến thăm tới Bình Nhưỡng, cho thấy những diễn biến phức tạp trong mối quan hệ giữa hai quốc gia.

Bất chấp các biện pháp trừng phạt quốc tế, Tổng thống Putin được cho là đã gửi tặng Chủ tịch Kim Jong-un một chiếc xe sang do Nga sản xuất. Truyền thông nhà nước Triều Tiên đưa tin bà Kim Yo Jong, em gái và là cố vấn thân cận của Chủ tịch Kim, đã "trân trọng chuyển lời cảm ơn" và xem đây "là minh chứng rõ ràng cho mối quan hệ cá nhân đặc biệt giữa hai nguyên thủ quốc gia".

Mối quan hệ đối tác giữa ông Putin và ông Kim hiện mang tính chất giao dịch, nhưng Nga và Triều Tiên cũng đang hướng đến những mục tiêu chiến lược rõ ràng cho việc hợp tác.

Trên bình diện vĩ mô, hai quốc gia này tìm cách tạo ra một khối chính trị, kinh tế và an ninh thay thế cho trật tự quốc tế dựa trên luật lệ do phương Tây dẫn đầu, cùng với sự tham gia của Trung Quốc và Iran. Ngoài ra, việc Nga và Triều Tiên cùng nằm trong số những quốc gia bị trừng phạt nặng nề nhất thế giới càng củng cố lý do cho sự hợp tác của họ.

Ngoài ra, Triều Tiên còn thu được những lợi ích địa chiến lược không thể phủ nhận khi Nga khiến Mỹ sa lầy trong cuộc chiến tại Ukraine. Nước này đang thu hút sự chú ý của quốc tế bằng việc đẩy mạnh phát triển chương trình tên lửa và hạt nhân. Tương tự, Nga cũng có lợi ích khi khiến Hoa Kỳ lo lắng về Bán đảo Triều Tiên, buộc nước này phải phân tán sự tập trung khỏi chiến trường Ukraine.

3. Giới hạn của mối quan hệ đối tác Nga - Triều Tiên

Quỹ đạo hiện tại của mối quan hệ Triều Tiên - Nga rõ ràng là không mang lại lợi ích cho Hoa Kỳ và các đồng minh. Mối quan hệ này tạo điều kiện cho hai quốc gia tiếp tục thực hiện những hành vi vi phạm luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, vẫn còn cơ hội để xoay chuyển tình thế.

Triều Tiên và Nga không thể thiết lập mối quan hệ đối tác "không giới hạn" như những gì ông Putin đã tuyên bố với ông Tập Cận Bình trước thềm cuộc xâm lược Ukraine. Hợp tác kinh tế giữa Bình Nhưỡng và Moscow bị hạn chế bởi năng lực yếu kém của cả hai quốc gia và những ràng buộc từ các lệnh trừng phạt quốc tế.

Về vấn đề hỗ trợ chế tạo vũ khí, ông Putin có thể sẽ hạn chế hỗ trợ cho chương trình vũ khí của Chủ tịch Kim, đặc biệt là chương trình hạt nhân. Lý do là vì ông Putin lo ngại rằng việc này có thể vô tình gây bất mãn cho ông Tập, người đang mong muốn duy trì hòa bình và ổn định tại khu vực Đông Bắc Á.

Cho đến nay, ông Tập vẫn do dự trong việc cung cấp hỗ trợ quân sự đáng kể cho Nga trong cuộc chiến tại Ukraine và cũng né tránh việc ủng hộ các chương trình hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên.

Về phía nhà lãnh đạo Triều Tiên, ông Kim cần phải cân nhắc phân bổ số lượng đạn dược được gửi đến Nga để đảm bảo khả năng sẵn sàng chiến đấu của lực lượng quân đội trong trường hợp xảy ra xung đột với Hàn Quốc và Hoa Kỳ.

Do những yếu tố trên, mối quan hệ đối tác chiến lược giữa Nga và Triều Tiên khó có thể mang tính quyết định đối với cả hai bên. 

Tuy nhiên, bất kỳ tiến bộ công nghệ nào trong chương trình quân sự của Triều Tiên đều có thể dẫn đến những lo ngại đáng kể cho các quốc gia trong khu vực và cộng đồng quốc tế.