Chỉ có ở nước Mỹ: Trợ cấp kinh hoàng cho ô tô điện

Bài học cho Việt Nam:

Chỉ có ở nước Mỹ: Trợ cấp kinh hoàng cho ô tô điện 

Kevin Stocklin • Một nghiên cứu mới chỉ ra rằng hàng trăm tỷ USD trợ cấp liên bang Mỹ dành cho việc sản xuất xe điện (EV) là những món quà lãng phí dành cho các công ty, với chi phí lên tới 7,7 triệu USD để tạo ra mỗi việc làm lương thấp trong ngành sản xuất xe ô tô điện. Bất chấp những lời khẳng định của những tín đồ của kinh tế học Biden rằng nó sẽ “xây dựng lại tầng lớp trung lưu”, chính sách EV của chính quyền Biden lại đang cho thấy điều ngược lại.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đến phát biểu tại Triển lãm Ô tô Quốc tế Bắc Mỹ 2022 ở Detroit, Michigan, Mỹ, vào ngày 14/09/2022. (Ảnh: MANDEL NGAN/AFP qua Getty Images)

1. Giao dịch nội gián, trợ cấp sai trái, lãng phí và thất bại

“Người nộp thuế sẽ từ bỏ hàng chục tỷ USD, thứ sẽ được trao cho một số công ty lớn nhất ở Mỹ để chế tạo các phương tiện đặc biệt mà người tiêu dùng dường như không muốn”, ông Robert Bryce, chuyên gia năng lượng và là một tác giả, nói. “Đây là một phần khác của thứ vốn chỉ là một tính toán sai lầm khổng lồ của các nhà hoạch định chính sách ở Washington nhằm cố gắng buộc các nhà sản xuất ô tô và người tiêu dùng sử dụng xe điện, một công nghệ đã có mặt trên thị trường trong 120 năm”.

Ngoài các khoản trợ cấp, chính quyền Biden cũng đang sử dụng các cơ quan quản lý để buộc các nhà sản xuất ô tô phải tuân thủ. Các quy định về khí thải mới, chặt chẽ hơn đáng kể đối với ô tô và xe tải nhẹ đã được Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) công bố vào tháng 4, với mục tiêu bắt buộc các công ty phải đảm bảo 67% phương tiện mới bán ra là xe điện vào năm 2032.

Tuy nhiên, lịch sử chính sách công nghiệp của chính phủ đầy rẫy những giao dịch nội gián, trợ cấp sai trái và lãng phí. Một trường hợp tai tiếng điển hình cho năng lượng xanh là Solyndra, nhà sản xuất tấm pin mặt trời đã được cấp khoản bảo lãnh vay liên bang trị giá 500 triệu USD dưới thời chính quyền Obama/Biden và huy động được 1 tỷ USD vốn đầu tư tư nhân, nhưng đã phá sản hai năm sau đó.

Nhiều chuyên gia cho rằng chính sách EV hiện tại có khả năng dẫn đến kết cục tương tự. Ví dụ, theo các báo cáo của ngành, Ford đã bán được 12.000 chiếc EV trong quý đầu tiên của năm 2023 nhưng lỗ trung bình khoảng 60.000 USD cho mỗi chiếc EV mà họ bán được.

Một bài báo cho biết: “Xét rằng giá bán trung bình của Ford Model e là khoảng 58.000 USD trong quý đầu tiên, thì Blue Oval [Ford] đã chi trung bình 118.000 USD cho mỗi chiếc xe điện mà nó bán được”. “Điều này khiến những người hâm mộ Tesla nói đùa rằng Ford nên mua một chiếc Model Y, dán huy hiệu Ford lên đó và vẫn mất ít tiền hơn. Các khoản lỗ dự kiến sẽ tăng trong quý thứ hai, khi Ford tuyên bố giảm giá tới 4.000 USD cho Mustang Mach-E".

F-150 Lightning của Ford Motor Company trên dây chuyền sản xuất tại Trung tâm xe điện Rouge của họ ở Dearborn, Michigan, Mỹ, vào ngày 08/09/2022. (Ảnh: Jeff Kowalsky/AFP qua Getty Images)

“Họ kiếm tiền từ đâu? Dựa vào xe động cơ đốt trong", ông Bryce nói. “Tuy nhiên, họ sẽ chi hàng chục tỷ USD, bao gồm cả số tiền khổng lồ từ người nộp thuế, để cố gắng nhồi nhét xe điện vào thị trường trên thực tế”.

2. Chi hàng triệu USD để tạo ra mỗi việc làm được trả lương thấp

Tòa Bạch ốc rêu rao rằng chiến dịch trợ cấp và quy định “xanh” của chính quyền Biden, mà họ gọi là “kinh tế học Biden”, “bắt nguồn từ sự thừa nhận rằng cách tốt nhất để phát triển nền kinh tế là từ giữa ra và từ dưới lên”.

Ngoài việc ngăn chặn nhiệt độ trái đất tăng lên, chính quyền tuyên bố, “Chính sách của Tổng thống đang củng cố chuỗi cung ứng năng lượng sạch của chúng ta bằng cách thúc đẩy các nhà máy mới và mở rộng của Mỹ, bao gồm hơn 150 nhà máy pin và 50 nhà máy năng lượng mặt trời đã được công bố. Nhìn chung, chúng ta đã nhận được 490 tỷ USD cam kết đầu tư tư nhân vào các ngành công nghiệp của thế kỷ 21 kể từ khi Tổng thống nhậm chức và… lực lượng lao động năng lượng sạch đã tạo thêm gần 300.000 việc làm vào năm 2022”.

Nhưng một báo cáo của Good Jobs First đã xem xét chi tiêu của chính phủ cho các nhà máy pin EV mới và nhận thấy rằng các khoản trợ cấp cho EV dao động từ 2 triệu USD đến 7,7 triệu USD cho mỗi công việc được tạo ra, “và đó là còn tính thiếu vì một số hình thức hỗ trợ của tiểu bang và địa phương vẫn chưa được tiết lộ và nhiều tiền liên bang hơn đang được gửi đến”.

Ngoài ra, báo cáo cho biết, tiền lương từ các dự án này thường dưới mức trung bình đối với công nhân ô tô. Mức lương trung bình mỗi giờ cho công nhân sản xuất trong ngành công nghiệp ô tô của Hoa Kỳ là 28,41 USD, tương đương 59.093 USD mỗi năm đối với công nhân toàn thời gian, nhưng tất cả các dự án xe điện đều trả ít hơn đáng kể so với mức đó.

Báo cáo cho biết: “Các công nhân sản xuất tại nhà máy sản xuất pin liên doanh mới của General Motors và LG ở Warren, Ohio, dự kiến sẽ kiếm được mức lương ít ỏi 16,50 USD một giờ khi bắt đầu, lên tới 20 USD một giờ sau 7 năm”. “Với mức lương thấp như vậy, riêng khoản tín dụng 45X đã đủ để trang trải hoàn toàn chi phí đầu tư tài sản cố định của các công ty này và tổng hóa đơn tiền lương của họ trong vài năm đầu sản xuất, trong khi vẫn để lại cho họ số tiền còn lại cho các chi phí hoạt động khác (hoặc mua lại cổ phiếu)”.

Là một phần của Đạo luật Giảm lạm phát, Tín dụng Sản xuất cho ngành Sản xuất Tiên tiến còn được gọi là 45X, cung cấp các khoản trợ cấp cho một số nhà máy EV mới trị giá hơn một tỷ USD mỗi năm từ chính phủ Mỹ. Các khoản trợ cấp này ở dạng tín dụng thuế mà các công ty có thể sử dụng để giảm thuế thu nhập, bán cho các công ty khác hoặc “rút tiền mặt” để nhận khoản thanh toán trực tiếp từ chính phủ. Bất kỳ thu nhập nào từ việc bán hoặc rút tiền mặt từ các khoản tín dụng thuế sẽ bị loại trừ khỏi thu nhập chịu thuế của công ty.

“Chỉ riêng chương trình 45X sẽ tiêu tốn của người nộp thuế hơn 200 tỷ USD trong thập kỷ tới, cao hơn nhiều so với ước tính 31 tỷ USD của Ủy ban hỗn hợp về thuế của Quốc hội”, báo cáo của Good Jobs nêu rõ. “Ngoài 45X và các ưu đãi khác của liên bang, các nhà máy sản xuất xe điện và pin cũng đã được hứa hẹn hơn 13 tỷ USD trong các ưu đãi phát triển kinh tế của tiểu bang và địa phương chỉ trong 18 tháng qua”.

Trái ngược với các phương tiện đốt trong, nơi các nhà sản xuất ô tô kiểm soát hầu hết các khía cạnh sản xuất, trong trường hợp xe điện, các công ty ô tô phương Tây giống như các nhà máy lắp ráp pin có nguyên vật liệu được khai thác ở những nơi như Cộng hòa Dân chủ Congo và thường đi qua Trung Quốc để tinh chế và sản xuất. Luật gần đây đang cố gắng mang lại nhiều hoạt động sản xuất pin hơn về Mỹ nhưng nhiều nhà máy mới thuộc sở hữu hoặc liên doanh với các công ty Đông Á như SK On, LG, Samsung và Panasonic.

Trong khi các khoản trợ cấp dành cho xe điện dường như đang hướng tới các tài khoản ngân hàng của công ty chứ không phải cho người lao động, bản thân những chiếc ô tô này dường như cũng là một sản phẩm ngách dành cho những người giàu có.

Bãi đỗ xe điện tại một cửa hàng tạp hóa ở Mount Joy, Pennsylvania, Mỹ, vào tháng 02/2023. (Ảnh: Beth Brelje)

3. EV không dành cho tầng lớp trung lưu

Doanh số bán xe điện đã tăng đáng kể từ khoảng 300.000 xe bán ra vào năm 2020 lên gần một triệu xe bán ra vào năm 2022, nhưng xe điện vẫn là một sản phẩm đắt tiền phục vụ cho những người giàu có ở thành thị và ngoại ô. Theo trang web của Ford, Ford F-150 Lightning, một chiếc xe bán tải chạy điện, có giá từ 50.000 đến 92.000 USD, trong khi phiên bản chạy xăng có giá dưới 35.000 USD.

Ông Bryce nói: “Những chiếc xe điện này không phải là phương tiện được tầng lớp lao động mua". “Đây là những phương tiện đang được sản xuất cho những người đi Mẹc hoặc BMW”, với người mua EV trung bình kiếm được khoảng 150.000 USD mỗi năm.

Tuy nhiên, bất chấp tất cả sự thổi phồng, quy định và trợ cấp, nhiều người tiêu dùng dường như không mua nó. Những người theo dõi ngành cho biết họ đang nhìn thấy các dấu hiệu cho thấy nhu cầu về xe điện đang chậm lại và hàng tồn kho xe điện đang tăng lên.

Theo một báo cáo ngành của Cox Automotive, nguồn cung xe điện chưa bán được trên các kho ô tô trên khắp nước Mỹ đã tăng gần 350% trong năm nay, lên hơn 92.000 chiếc. Đây là nguồn cung cấp cho xe điện trong 92 ngày, so với nguồn cung cấp trong 54 ngày cho ô tô chạy bằng xăng.

Ông Bryce cho biết: “Hàng tồn kho của EV đang chất đống tại các đại lý". Trong một nỗ lực để xác nhận những tuyên bố mà ông ấy đã đọc trong báo cáo, “Tôi đã đến Maxwell Ford ở South Austin và chính tôi đã nhìn thấy nó. Chiếc xe điện rẻ nhất mà họ có là khoảng 50.000 USD".

Ông Bryce nói: “Cái đó đang được giảm giá và họ có hai chục cái trong kho". “Và vì vậy bạn biết thực tế thực sự là gì; Ford và GM đang nhận được những khoản trợ cấp khổng lồ để chế tạo ô tô và người tiêu dùng không mua chúng”.

Những chiếc xe GMC Hummer EV được nhìn thấy khi tổng thống Mỹ thăm nhà máy lắp ráp xe điện General Motors Factory ZERO ở Detroit, Michigan, Mỹ, ngày 17/11/2021. (Ảnh: Mandel Ngan / AFP qua Getty Images)

4. Tìm kiếm nguồn cung cho pin EV

Ngoài những câu hỏi liên quan đến nhu cầu của người tiêu dùng, các nhà sản xuất ô tô cũng đang phải đối mặt với sự không chắc chắn lớn về việc liệu họ có thể kiếm được đủ số lượng nguyên vật liệu cần thiết để chế tạo pin EV hay không và ở mức giá nào.

Ông Carlos Tavares, Giám đốc điều hành của Stellantis (trước đây là Chrysler), đã tuyên bố vào tháng 3 rằng khoảng 1,3 tỷ ô tô chạy bằng xăng sẽ cần được thay thế để đáp ứng các mục tiêu về khí hậu.

“Điều đó sẽ cần rất nhiều lithium”, ông ấy nói. Ông mới chỉ đề cập đến một loại khoáng chất cần thiết cho pin EV mà dự kiến sẽ bị thiếu hụt. “Không chỉ lithium có thể không đủ, mà việc tập trung khai thác lithium có thể tạo ra các vấn đề địa chính trị khác”.

​​
Ông Bryce nói: Quá trình chuyển đổi xe điện “sẽ không xảy ra bởi vì nó không thể xảy ra”. “Có những hạn chế trong hệ thống, thứ sẽ ngăn các nhà sản xuất ô tô chuyển đổi 2/3 sản lượng của họ sang xe điện”.

“Và ngay cả khi Mỹ có thể giải quyết bài toán với các chuỗi cung ứng đối với kim loại, khoáng chất và nam châm, thì rõ ràng là lưới điện của Mỹ vẫn hoàn toàn chưa sẵn sàng để có thể sạc tất cả các phương tiện mà chính phủ liên bang muốn buộc người tiêu dùng phải mua”, ông nói. “Nó sẽ có khả năng làm quá tải lưới điện nếu chúng ta cố gắng điện khí hóa tất cả các phương tiện giao thông”.

Ông Bryce là tác giả của “A Question of Power: Electrical and the Wealth of Nations” (Câu hỏi về năng lượng: Điện và sự thịnh vượng của các quốc gia), một cuốn sách về lịch sử, cấu trúc và chức năng của lưới điện Mỹ.

Ông John Moura, Giám đốc đánh giá độ tin cậy của Công ty Độ tin cậy Điện lực Bắc Mỹ (NERC), nói lưới điện của Mỹ được xây dựng để có thể đáp ứng nhu cầu cao nhất, thường xảy ra vào mùa hè khi mọi người chạy điều hòa không khí trong nhà và văn phòng. Tuy nhiên, ông Moura cho biết, “Một bộ sạc xe điện tương đương với khoảng 2,5 máy điều hòa không khí [ở nhà] cỡ bình thường”.

Ngay cả với tỷ lệ xe điện khiêm tốn trên đường hiện nay, việc sạc pin đã khiến một số chủ sở hữu xe điện phải trả hóa đơn tiền điện cao hơn đáng kể. Một chủ sở hữu xe điện ở New England nói rằng, ngay cả khi sạc điện ngoài giờ cao điểm, hóa đơn năng lượng của họ đã tăng gần gấp đôi từ 220 USD một tháng lên 400 USD, do cả việc sạc xe và giá điện chung tăng.

Theo đánh giá độ tin cậy của lưới điện năm 2022 của NERC, một số khu vực trong lưới điện của Mỹ có “nguy cơ cao” không đáp ứng được nhu cầu. Theo ông Moura, không có phần nào của lưới điện Mỹ hiện có khả năng xử lý nhu cầu bổ sung từ việc sạc xe điện mà chính quyền Biden đang cố gắng tạo ra.

Sau tất cả các chi phí bổ sung, EV không thân thiện với môi trường như những người ủng hộ chúng tuyên bố. Mặc dù lượng khí thải từ ống xả của chúng bằng 0, nhưng có một lượng khí thải CO2 rất lớn được thải ra trong quá trình khai thác, vận chuyển, tinh chế và kết hợp các khoáng chất cần thiết cho sản xuất pin khiến mỗi xe điện mới đi kèm với “nợ carbon” ô nhiễm vượt mức so với việc chế tạo ô tô chạy bằng xăng.

Khi lượng khí thải từ sản xuất điện cũng được tính đến, hầu hết xe điện phải chạy hàng chục nghìn dặm trước khi đạt mức phát thải ngang với động cơ đốt trong. Tùy thuộc vào cách tạo ra điện được sử dụng để sạc chúng, một số sẽ không bao giờ trả được nợ carbon.

Ông Bryce nói: “Chủ nghĩa môi trường truyền thống, tức là bảo vệ môi trường vật chất của cảnh quan và động vật hoang dã, đã được thay thế bằng chủ nghĩa tôn sùng năng lượng tái tạo, và một phần trong đó là chủ nghĩa tôn sùng xe điện". “Tuyên bố rằng họ sẽ giảm lượng khí thải một cách ồ ạt chỉ là không đúng sự thật.”