Trung Quốc đã bắt đầu cứu trợ các ngân hàng
Christopher Balding • Trong khi các ngân hàng Trung Quốc tiếp tục cần sự hỗ trợ, thì gói cứu trợ Liêu Ninh - Shengjing mới chỉ là điểm khởi đầu của một quá trình điều phối của chính phủ, thứ chắc chắn sẽ rất khổng lồ về quy mô, tốn kém và kéo dài.
Người dân đi ngang qua một chi nhánh của Ngân hàng Trung Quốc ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 11/9/2009. (Ảnh: Peter Parks/AFP qua Getty Images)
Khi các ngân hàng Trung Quốc vật lộn dưới sức nặng của nhu cầu cho vay ngày càng tăng và số lượng lớn các khoản nợ xấu không được công bố, việc các gói cứu trợ ngân hàng bắt đầu xuất hiện chỉ còn là vấn đề thời gian. Và thật vậy, các gói cứu trợ ngân hàng ở Trung Quốc đã thực sự xuất hiện.
Bất chấp sự cường điệu hóa về những rủi ro chưa từng có tiền lệ đối với hệ thống tài chính Trung Quốc từ các chuyên gia, một hệ thống ngân hàng ọp ẹp và các gói cứu trợ vẫn là điều đã có tiền lệ ở Trung Quốc. Đầu những năm 2000, Trung Quốc phải đối mặt với làn sóng nợ xấu gia tăng đe dọa nhấn chìm hệ thống ngân hàng nước này. Từ khoảng năm 2004 đến năm 2006, Trung Quốc đã tiến hành tái cấp vốn ở quy mô lớn cho hệ thống ngân hàng của mình, bao gồm các ngân hàng cấp quốc gia và cấp thành phố.
Việc tái cấp vốn diễn ra thông qua hai kênh chính. Đầu tiên, Bắc Kinh tạo ra bốn “ngân hàng nợ xấu” thuộc sở hữu nhà nước được vốn hóa bằng tiền nhà nước, sau đó các ngân hàng này mua lại các khoản nợ xấu từ các ngân hàng. Một số khoản vay cuối cùng đã được thanh toán khi Trung Quốc đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh chóng từ năm 2005 đến năm 2020. Tuy nhiên, phần lớn các khoản vay này vẫn chưa được hoàn trả và tồn tại dưới dạng tài sản xác sống khó có thể được hoàn trả ngay cả với lãi suất chiết khấu cao. Ngày nay, những ngân hàng nợ xấu này có thể đã phá sản hoặc trên bờ vực phá sản.
Thứ hai, nhiều chính quyền địa phương đã vào cuộc để mua tài sản từ các ngân hàng nhằm giữ cho chúng không bị sụp đổ. Sau đây là cách các giao dịch thường diễn ra. Chính quyền địa phương sẽ mua một lượng lớn hoặc toàn bộ nợ xấu, do đó các ngân hàng sẽ không có các khoản nợ xấu trong sổ sách của họ và có thể tiếp tục cho vay với lãi suất thấp hoặc bằng 0 trong dài hạn. Sau đó, ngân hàng sẽ hoàn trả các khoản vay dựa trên việc trở thành công ty đại chúng hoặc mua lại nợ xấu theo từng đợt.
Vì một lượng lớn các khoản nợ xấu có liên quan đến các dự án công, trong khi chính phủ cần các ngân hàng tiếp tục cho vay, nên có một nhu cầu cộng sinh giữa hai bên. Nhược điểm ở đây là khoản nợ không bao giờ được xóa sổ hoặc tài sản sẽ không được xử lý vì chính phủ chưa bao giờ giải quyết được vấn đề cơ bản của nợ xấu. Vì vậy, khi ngân hàng thanh toán nợ xấu hoặc mua lại chúng, về cơ bản không có gì thay đổi đối với các khoản nợ xấu.
Trung Quốc đã có thể giải quyết một lượng đáng kể nợ xấu trước đây bằng cách đơn giản là phát triển nhanh chóng để khiến nợ xấu không theo kịp, chứ không phải bằng cách thực sự điều chỉnh định giá, xóa sổ hoặc ghi nhận giảm các khoản vay hay thay đổi hoạt động ngân hàng. Dùng tăng trưởng để xử lý nợ xấu là điều cực kỳ hiếm ở cấp độ kinh tế vĩ mô.
Trung Quốc hy vọng sẽ sử dụng lại biện pháp này khi nước này bắt đầu tìm cách xử lý các khoản nợ xấu trong lĩnh vực ngân hàng chưa đầy 20 năm sau thời điểm lần cuối cùng Bắc Kinh cố gắng tái cấp vốn cho các ngân hàng.
Gói cứu trợ Liêu Ninh - Shengjing
Mới gần đây, Ngân hàng Shengjing niêm yết tại Hong Kong, tới từ tỉnh Liêu Ninh (Liaoning) phía đông bắc Trung Quốc, thông báo họ đã bán khoản nợ xấu trị giá 176 tỷ CNY (nhân dân tệ) (24 tỷ USD) cho chính quyền tỉnh Liêu Ninh. Tuy nhiên, xem xét kỹ hơn giao dịch này cho ta thấy đã có nhiều động thái được thực thi nhưng đều thiếu thực chất.
Thỏa thuận giữa Shengjing và Liêu Ninh rất đơn giản và chỉ nhằm mục đích lấp liếm và trì hoãn việc giải quyết vấn đề cơ bản về nợ xấu. Không có khoản tiền thực tế nào được trao tay trong giao dịch giữa Shengjing và Liêu Ninh. Liaoning Asset, thuộc chính quyền địa phương, chỉ đơn giản là nhận một gói cho vay và đầu tư, sau đó phát hành trái phiếu kỳ hạn 15 năm trị giá 176 tỷ CNY trả lại cho Shengjing với lãi suất 2,25%. Trên thực tế, Shengjing đang chuyển các khoản nợ xấu của mình cho chính quyền địa phương với hy vọng sẽ được hoàn trả sau 15 năm trong khi chấp nhận khoản thanh toán lãi suất tối thiểu, thấp hơn nhiều so với lãi suất chính thức.
Shengjing thực hiện việc xử lý tài sản này nhằm “nâng cao chất lượng tài sản của ngân hàng”. Tuy nhiên, nhìn bề ngoài, đây là một động thái khó hiểu nếu chúng ta chấp nhận tính chính xác trong hồ sơ được công bố của nó. Theo báo cáo nửa năm của Shengjing, tỷ lệ nợ xấu là 3,17%, thực tế đã giảm so với mức 3,22% vào năm 2022. Ngoài ra, Shengjing được cho là có khoản dự phòng nợ xấu là 4,5%, nghĩa là họ đã trích lập gấp 1,5 lần khoản nợ xấu thực tế để phục vụ việc trang trải các khoản nợ khó đòi.
Số tiền giao dịch cũng có vẻ khó hiểu. Việc bán tài sản trị giá 176 tỷ CNY cho Liaoning Asset bao gồm 16% tổng tài sản của Shengjing và phần cho vay chiếm hơn 20% tổng số khoản vay trên sổ sách của họ. Nói cách khác, Shengjing đang bán lại một con số gấp 5 lần lượng nợ xấu mà nó báo cáo, ngay cả khi ngân hàng này đã trích lập rất nhiều khoản dự phòng để xử lý các khoản nợ khó đòi.
Vấn đề thực sự còn sâu sắc và mang tính ẩn giấu hơn những gì báo cáo tài chính chính thức thể hiện. Cho đến cuối năm 2022, cổ đông lớn nhất của Shengjing và một trong những khách hàng lớn nhất của nó là Evergrande, nhà phát triển bất động sản khổng lồ đang chìm trong khủng hoảng. Trên thực tế, vào cuối năm 2022, Shengjing đã đệ đơn kiện Evergrande vì khoản nợ chưa trả hơn 32 tỷ CNY.
Khoản nợ chưa trả 32 tỷ CNY này là rất đáng chú ý, khi thực tế là Evergrande khó có thể sớm trả được những khoản vay đó. Nhưng không chỉ như vậy, trong kết quả tài chính nửa đầu năm, Shengjing chỉ liệt kê khoản thiệt hại cho vay là 3,7 tỷ CNY và tổng số nợ xấu là dưới 20 tỷ CNY. Vì vậy, bằng cách nào đó, Shengjing không thể thu hồi được hơn 32 tỷ CNY từ một khách hàng vỡ nợ và đã tuyên bố phá sản, trong khi chỉ liệt kê 20 tỷ CNY trong các khoản nợ xấu thuộc toàn bộ danh mục đầu tư của mình.
Có một số điểm chính về gói cứu trợ ngân hàng Liêu Ninh - Shengjing. Đầu tiên, cấu trúc cơ bản này là khuôn mẫu lịch sử cho các gói cứu trợ ngân hàng Trung Quốc. Rất ít hoặc không có lượng tiền nào thực sự được trao tay, tài sản xấu được chuyển sang một số pháp nhân khác và không có gì được thực hiện để xử lý vấn đề với giá trị tài sản cơ bản hoặc các hoạt động của ngân hàng. Hãy coi đây là một khuôn khổ tổng quát cho các gói cứu trợ ngân hàng trong tương lai.
Thứ hai, ngay cả với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng, một lượng lớn nợ và tài sản vẫn còn sót lại từ gói cứu trợ ngân hàng Trung Quốc cuối cùng gần 20 năm trước, sau khi trải qua thời kỳ mà Trung Quốc đạt được mức tăng trưởng vượt trội trong lịch sử nhân loại. Trung Quốc khó có thể có được vận may như vậy lần thứ hai, đồng nghĩa với việc nhiều tài sản xấu sẽ chồng chất trong hệ thống tài chính và bảng cân đối kế toán của chính phủ. Ngay cả khi lãi suất giảm đáng kể, Liêu Ninh sẽ phải vật lộn để trả khoản nợ này trong 15 năm trong khi phải gánh chịu bất kỳ hình thức giảm giá trị tài sản nào. Nếu đây là tài sản liên quan tới bất động sản và cơ sở hạ tầng công cộng, vốn là khả năng dễ xảy ra nhất, thì điều này chỉ khiến ‘ngày phán xét' bị trì hoãn với chi phí cao hơn.
Người dân xếp hàng bên ngoài một ngân hàng ở Thượng Hải, Trung Quốc, hôm 02/06/2022. (Ảnh: Hu Chengwei / Getty Images)
Thứ ba, toàn bộ vụ việc này trực tiếp giải thích tại sao các nhà đầu tư Trung Quốc và quốc tế không tin vào dữ liệu kinh tế và tài chính được công bố. Công bố tài chính của Shengjing rõ ràng không tương ứng với các vấn đề tài chính của họ, trong khi Bắc Kinh đang giải cứu một ngân hàng mà chính quyền cho là quan trọng. Các nhà đầu tư sẽ không thể tin vào dữ liệu tài chính và kinh tế. Nhưng họ có thể tin rằng chính phủ sẽ luôn ra tay giải cứu.
Trong khi các ngân hàng Trung Quốc tiếp tục cần sự hỗ trợ, thì đây mới chỉ là điểm khởi đầu của một quá trình điều phối của chính phủ, thứ chắc chắn sẽ rất khổng lồ về quy mô, tốn kém và kéo dài.
Tác giả Christopher Balding từng làm việc tại Đại học Fulbright Việt Nam và Trường Kinh doanh HSBC thuộc Đại học Bắc Kinh. Ông chuyên nghiên cứu về kinh tế, thị trường tài chính và công nghệ Trung Quốc. Là thành viên cao cấp của tổ chức Henry Jackson Society, ông đã sống ở Trung Quốc và Việt Nam trong hơn một thập kỷ trước khi chuyển đến Mỹ.
Mới gần đây, Ngân hàng Shengjing niêm yết tại Hong Kong, tới từ tỉnh Liêu Ninh (Liaoning) phía đông bắc Trung Quốc, thông báo họ đã bán khoản nợ xấu trị giá 176 tỷ CNY (nhân dân tệ) (24 tỷ USD) cho chính quyền tỉnh Liêu Ninh. Tuy nhiên, xem xét kỹ hơn giao dịch này cho ta thấy đã có nhiều động thái được thực thi nhưng đều thiếu thực chất.
Thỏa thuận giữa Shengjing và Liêu Ninh rất đơn giản và chỉ nhằm mục đích lấp liếm và trì hoãn việc giải quyết vấn đề cơ bản về nợ xấu. Không có khoản tiền thực tế nào được trao tay trong giao dịch giữa Shengjing và Liêu Ninh. Liaoning Asset, thuộc chính quyền địa phương, chỉ đơn giản là nhận một gói cho vay và đầu tư, sau đó phát hành trái phiếu kỳ hạn 15 năm trị giá 176 tỷ CNY trả lại cho Shengjing với lãi suất 2,25%. Trên thực tế, Shengjing đang chuyển các khoản nợ xấu của mình cho chính quyền địa phương với hy vọng sẽ được hoàn trả sau 15 năm trong khi chấp nhận khoản thanh toán lãi suất tối thiểu, thấp hơn nhiều so với lãi suất chính thức.
Shengjing thực hiện việc xử lý tài sản này nhằm “nâng cao chất lượng tài sản của ngân hàng”. Tuy nhiên, nhìn bề ngoài, đây là một động thái khó hiểu nếu chúng ta chấp nhận tính chính xác trong hồ sơ được công bố của nó. Theo báo cáo nửa năm của Shengjing, tỷ lệ nợ xấu là 3,17%, thực tế đã giảm so với mức 3,22% vào năm 2022. Ngoài ra, Shengjing được cho là có khoản dự phòng nợ xấu là 4,5%, nghĩa là họ đã trích lập gấp 1,5 lần khoản nợ xấu thực tế để phục vụ việc trang trải các khoản nợ khó đòi.
Số tiền giao dịch cũng có vẻ khó hiểu. Việc bán tài sản trị giá 176 tỷ CNY cho Liaoning Asset bao gồm 16% tổng tài sản của Shengjing và phần cho vay chiếm hơn 20% tổng số khoản vay trên sổ sách của họ. Nói cách khác, Shengjing đang bán lại một con số gấp 5 lần lượng nợ xấu mà nó báo cáo, ngay cả khi ngân hàng này đã trích lập rất nhiều khoản dự phòng để xử lý các khoản nợ khó đòi.
Vấn đề thực sự còn sâu sắc và mang tính ẩn giấu hơn những gì báo cáo tài chính chính thức thể hiện. Cho đến cuối năm 2022, cổ đông lớn nhất của Shengjing và một trong những khách hàng lớn nhất của nó là Evergrande, nhà phát triển bất động sản khổng lồ đang chìm trong khủng hoảng. Trên thực tế, vào cuối năm 2022, Shengjing đã đệ đơn kiện Evergrande vì khoản nợ chưa trả hơn 32 tỷ CNY.
Khoản nợ chưa trả 32 tỷ CNY này là rất đáng chú ý, khi thực tế là Evergrande khó có thể sớm trả được những khoản vay đó. Nhưng không chỉ như vậy, trong kết quả tài chính nửa đầu năm, Shengjing chỉ liệt kê khoản thiệt hại cho vay là 3,7 tỷ CNY và tổng số nợ xấu là dưới 20 tỷ CNY. Vì vậy, bằng cách nào đó, Shengjing không thể thu hồi được hơn 32 tỷ CNY từ một khách hàng vỡ nợ và đã tuyên bố phá sản, trong khi chỉ liệt kê 20 tỷ CNY trong các khoản nợ xấu thuộc toàn bộ danh mục đầu tư của mình.
Có một số điểm chính về gói cứu trợ ngân hàng Liêu Ninh - Shengjing. Đầu tiên, cấu trúc cơ bản này là khuôn mẫu lịch sử cho các gói cứu trợ ngân hàng Trung Quốc. Rất ít hoặc không có lượng tiền nào thực sự được trao tay, tài sản xấu được chuyển sang một số pháp nhân khác và không có gì được thực hiện để xử lý vấn đề với giá trị tài sản cơ bản hoặc các hoạt động của ngân hàng. Hãy coi đây là một khuôn khổ tổng quát cho các gói cứu trợ ngân hàng trong tương lai.
Thứ hai, ngay cả với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng, một lượng lớn nợ và tài sản vẫn còn sót lại từ gói cứu trợ ngân hàng Trung Quốc cuối cùng gần 20 năm trước, sau khi trải qua thời kỳ mà Trung Quốc đạt được mức tăng trưởng vượt trội trong lịch sử nhân loại. Trung Quốc khó có thể có được vận may như vậy lần thứ hai, đồng nghĩa với việc nhiều tài sản xấu sẽ chồng chất trong hệ thống tài chính và bảng cân đối kế toán của chính phủ. Ngay cả khi lãi suất giảm đáng kể, Liêu Ninh sẽ phải vật lộn để trả khoản nợ này trong 15 năm trong khi phải gánh chịu bất kỳ hình thức giảm giá trị tài sản nào. Nếu đây là tài sản liên quan tới bất động sản và cơ sở hạ tầng công cộng, vốn là khả năng dễ xảy ra nhất, thì điều này chỉ khiến ‘ngày phán xét' bị trì hoãn với chi phí cao hơn.
Người dân xếp hàng bên ngoài một ngân hàng ở Thượng Hải, Trung Quốc, hôm 02/06/2022. (Ảnh: Hu Chengwei / Getty Images)Thứ ba, toàn bộ vụ việc này trực tiếp giải thích tại sao các nhà đầu tư Trung Quốc và quốc tế không tin vào dữ liệu kinh tế và tài chính được công bố. Công bố tài chính của Shengjing rõ ràng không tương ứng với các vấn đề tài chính của họ, trong khi Bắc Kinh đang giải cứu một ngân hàng mà chính quyền cho là quan trọng. Các nhà đầu tư sẽ không thể tin vào dữ liệu tài chính và kinh tế. Nhưng họ có thể tin rằng chính phủ sẽ luôn ra tay giải cứu.
Trong khi các ngân hàng Trung Quốc tiếp tục cần sự hỗ trợ, thì đây mới chỉ là điểm khởi đầu của một quá trình điều phối của chính phủ, thứ chắc chắn sẽ rất khổng lồ về quy mô, tốn kém và kéo dài.
Tác giả Christopher Balding từng làm việc tại Đại học Fulbright Việt Nam và Trường Kinh doanh HSBC thuộc Đại học Bắc Kinh. Ông chuyên nghiên cứu về kinh tế, thị trường tài chính và công nghệ Trung Quốc. Là thành viên cao cấp của tổ chức Henry Jackson Society, ông đã sống ở Trung Quốc và Việt Nam trong hơn một thập kỷ trước khi chuyển đến Mỹ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét