Xung đột Israel – Palestine: Quá khứ và Hiện tại

Xung đột Israel – Palestine: Quá khứ và Hiện tại 

1947: Hàng ngàn người Do Thái di cư tại châu Âu, nhiều người trong số họ sống sót sau thảm họa Holocaust, lên một con tàu – được gọi là Cuộc di cư 1947 – đi đến Palestine do Anh kiểm soát.

Khi đang đến “miền đất hứa”, họ bị tàu hải quân Anh chặn lại và đưa trở lại châu Âu. Được giới truyền thông đưa tin rộng rãi, vụ việc đã gây ra sự phẫn nộ trên toàn thế giới và đóng vai trò quan trọng trong việc thuyết phục Vương quốc Anh, một giải pháp do Liên Hợp Quốc làm trung gian là cần thiết để giải quyết cuộc khủng hoảng Palestine.

Một ủy ban đặc biệt của Liên Hợp Quốc đề xuất kế hoạch phân chia vùng đất Palestine theo tỷ lệ 56,47% cho một quốc gia Do Thái và 43,53% cho một quốc gia Ả Rập. Các đại diện của Palestine bác bỏ kế hoạch này, nhưng những người đồng cấp Do Thái của họ chấp nhận nó.

Vào ngày 29 tháng 11 năm 1947, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã thông qua kế hoạch này, với 33 quốc gia bỏ phiếu chia cắt, 13 phiếu chống và 10 phiếu trắng.

1948-1949: Vào ngày 14 tháng 5 năm 1948, David Ben-Gurion, thủ tướng đầu tiên của Israel, đọc ‘Tuyên ngôn độc lập’. Tuyên bố này sẽ có hiệu lực vào ngày hôm sau, diễn ra 1 ngày trước khi hết hạn ‘quyền ủy trị’ của Anh đối với Palestine. Nhà nước Do Thái nắm quyền kiểm soát 77% lãnh thổ của Palestine ủy trị, theo Liên hợp quốc.

Đối với người Palestine, ngày này đánh dấu “Nakba” – thảm họa báo trước sự di dời và tước đoạt đất đai của họ sau đó.

Khi hàng trăm nghìn người Palestine nghe tin về vụ thảm sát ở những ngôi làng, chẳng hạn như Dir Yassin, họ đã chạy trốn sang Ai Cập, Lebanon và lãnh thổ Jordan, quân đội Ai Cập, Syria, Lebanon, Jordan và Iraq tấn công Israel, phát động Chiến tranh Ả Rập-Israel năm 1948.

Quân đội Ả Rập bị đẩy lùi, lệnh ngừng bắn được tuyên bố và các biên giới mới – thuận lợi hơn cho Israel – được vẽ ra. Jordan nắm quyền kiểm soát Bờ Tây và Đông Jerusalem trong khi Ai Cập kiểm soát Dải Gaza.

1956: Chiến tranh Ả Rập-Israel lần thứ hai, hay Khủng hoảng Suez, diễn ra sau khi Ai Cập quốc hữu hóa Kênh đào Suez. Để đáp lại, Israel, Anh và Pháp thành lập một liên minh và Israel chiếm đóng Dải Gaza và Bán đảo Sinai. Quân đội Israel cuối cùng đã rút quân dưới áp lực của Mỹ và Liên Xô.

1959: Yasser Arafat thành lập tổ chức Fatah của Palestine ở Gaza và Kuwait. Sau này nó trở thành thành phần chính của Tổ chức giải phóng Palestine (PLO).

1964: PLO được thành lập.

1967: Chiến tranh Ả Rập-Israel lần thứ ba, hay Chiến tranh 6 ngày, giữa Israel và các nước láng giềng Ả Rập, dẫn đến việc vẽ lại bản đồ Trung Đông một cách đầy ấn tượng. Israel chiếm giữ Bờ Tây và Đông Jerusalem, Dải Gaza, Bán đảo Sinai và Cao nguyên Golan.

Máy bay chiến đấu “Mirage” của Israel bay qua Sinai ở biên giới Israel-Ai Cập vào ngày 5 tháng 6 năm 1967. Ảnh AFP

1973: Vào ngày 6 tháng 10, trong ngày lễ Yom Kippur của người Do Thái, quân đội Ai Cập và Syria tiến hành các cuộc tấn công chống lại Israel, đánh dấu sự khởi đầu của một cuộc chiến tranh khu vực mới.

Chiến tranh Yom Kippur, kết thúc 19 ngày sau đó, với việc Israel đẩy lùi quân đội Ả Rập, dẫn đến thương vong nặng nề cho tất cả các bên – ít nhất vài nghìn người thiệt mạng.

1979: Một thỏa thuận hòa bình giữa Israel và Ai Cập được ký kết tại Washington sau Thỏa thuận trại David được ký năm 1978 bởi tổng thống Ai Cập Anwar Sadat và thủ tướng Israel Menachem Begin.

Theo các điều khoản của thỏa thuận này, Ai Cập lấy lại Bán đảo Sinai mà nước này đã mất sau Chiến tranh 6 ngày. Sadat trở thành nhà lãnh đạo Ả Rập đầu tiên công nhận Nhà nước Israel.

1982: Dưới thời Bộ trưởng quốc phòng Ariel Sharon, quân đội Israel xông vào nước láng giềng Lebanon trong một sứ mệnh quân sự gây tranh cãi mang tên “Chiến dịch hòa bình Galilee”. Mục đích của chiến dịch là quét sạch các căn cứ du kích của người Palestine ở miền nam Lebanon. Nhưng quân đội Israel đã tiến tới tận thủ đô Beirut của Lebanon.

Việc ‘định tuyến’ tiếp theo của PLO dưới thời Arafat khiến các trại tị nạn của người Palestine ở Lebanon về cơ bản không có khả năng tự vệ.

Từ ngày 16 đến ngày 18 tháng 9 năm 1942, dân quân Phalangist Thiên chúa giáo (Đảng Kataeb) Lebanon – có quan hệ với Israel – tiến vào các trại Sabra và Shatilla ở Beirut, gây ra một vụ thảm sát tàn bạo khiến cộng đồng quốc tế chấn động.

1987: Các cuộc nổi dậy ở các trại tị nạn của người Palestine ở Gaza lan sang Bờ Tây đánh dấu sự khởi đầu của phong trào Intifada đầu tiên của người Palestine (“cuộc nổi dậy” trong tiếng Ả Rập).

Được mệnh danh là “cuộc chiến tranh đá”, Intifada lần thứ nhất kéo dài đến năm 1993, cướp đi sinh mạng của hơn 1.000 người Palestine. Hình ảnh những người biểu tình Palestine ném đá chống lại quân đội Israel trở thành biểu tượng cho cuộc đấu tranh của người Palestine.

Cũng trong cuộc nổi dậy này, Hamas, chịu ảnh hưởng của hệ tư tưởng Tổ chức anh em Hồi giáo của Ai Cập, đã ra đời. Ngay từ đầu, phong trào Hồi giáo ủng hộ đấu tranh vũ trang và bác bỏ thẳng thừng mọi tính hợp pháp của một Nhà nước Israel.

Một thanh niên ném đá về phía binh lính Israel ở lối vào trại tị nạn Bureij ở Dải Gaza bị chiếm đóng vào ngày 19-12-1987. Ảnh Anat Givon, AP

1993: Sau nhiều tháng đàm phán bí mật căng thẳng, Yasser Arafat và thủ tướng Israel Yitzhak Rabin ký Hiệp định Oslo.

Các hiệp định chứng kiến ​​việc thành lập Chính quyền Palestine, cơ quan nắm quyền kiểm soát hành chính đối với Bờ Tây và Gaza. Vào ngày 13 tháng 9 trên bãi cỏ Nhà Trắng, Arafat và Rabin trao nhau cái bắt tay lịch sử trước sự chứng kiến ​​của tổng thống Mỹ Bill Clinton. Sự kiện này được hơn 400 triệu khán giả truyền hình trên toàn thế giới theo dõi.

Tổng thống Mỹ Bill Clinton chủ trì các buổi lễ tại Nhà Trắng đánh dấu việc ký kết hiệp định hòa bình giữa Israel và người Palestine với thủ tướng Israel Yitzhak Rabin (trái) và nhà lãnh đạo Palestine Yasser Arafat (phải) tại Washington vào ngày 13 tháng 9 năm 1993. Ảnh Ron Edmonds, AP

1995: Vào ngày 4 tháng 11, Rabin bị một kẻ cực đoan cánh hữu người Do Thái ám sát tại một cuộc biểu tình vì hòa bình ở Tel Aviv.

1996: Benjamin Netanyahu được bầu làm thủ tướng lần đầu tiên.

2000: Vào ngày 28 tháng 9, Sharon khiêu khích người Palestine bằng cách thực hiện một chuyến tham quan địa điểm Al-Aqsa/Temple Mount của Jerusalem với tư cách là lãnh đạo Đảng Likud cánh hữu, khơi dậy phong trào Intifada thứ hai, còn được gọi là Al-Aqsa Intifada. Nó kéo dài đến năm 2005, với 3.000 người Palestine và 1.000 người Israel bị giết trong vòng 5 năm.

2001: Sharon được bầu làm thủ tướng Israel và cắt đứt liên lạc với Arafat, người sau đó bị giam giữ tại khu nhà của ông ta ở Ramallah.

2002: Chính phủ Israel bắt đầu Chiến dịch lá chắn phòng thủ – xây dựng bức tường ngăn cách Israel với Bờ Tây. Hội đồng bảo an Liên Hợp Quốc lần đầu tiên lên tiếng về sự chung sống giữa 2 quốc gia Israel và Palestine. Quân đội Israel dỡ bỏ vòng vây ở Ramallah.

Một đội tuần tra của Israel dừng lại gần bức tường cao 8 mét ngăn cách Israel và thị trấn Qalkilya ở Bờ Tây của Palestine vào ngày 19 tháng 8 năm 2002. Ảnh Sven Nackstrand, AFP

2004: Vào ngày 22 tháng 3, Sheikh Ahmed Yassin, người đồng sáng lập bị liệt hai chân và lãnh đạo tinh thần của Hamas, bị giết trong một cuộc tấn công bằng trực thăng của Israel.

8 tháng sau, vào ngày 11 tháng 11, chủ tịch PLO Arafat qua đời tại một bệnh viện ở Paris sau một cơn bạo bệnh kéo dài. Cái chết của Arafat là chủ đề gây tranh cãi. Một số chuyên gia tin rằng, ông chết vì nguyên nhân tự nhiên, trong khi những người khác lại nghi ngờ khả năng Arafat bị đầu độc bằng polonium 210.

2005: Mahmoud Abbas được bầu làm tổng thống của Palestine. Sau 38 năm chiếm đóng, Israel rút khỏi Gaza.

2006: Vào ngày 4 tháng 1, thủ tướng Sharon bị đột quỵ và hôn mê cho đến khi qua đời vào năm 2014. Ehud Olmert lên nắm quyền thủ tướng và là người đứng đầu Đảng trung hữu mới thành lập của Sharon, Kadima.

Hamas càn quét cuộc bầu cử lập pháp ở lãnh thổ Palestine, khiến Mỹ và EU đình chỉ viện trợ trực tiếp cho chính phủ Palestine.

Nhóm Hồi giáo chính thống Lebanon Hezbollah tiến hành các cuộc tấn công bằng tên lửa vào Israel và bắt giữ 2 binh sĩ Israel. Israel trả đũa bằng vũ lực vào người dân Lebanon – nhiều người thiệt mạng. Cuộc chiến, được nhiều người xem là một thất bại ở Israel, đã dẫn đến nhiều lời kêu gọi Olmert từ chức.

2007: Sau nhiều tháng giao tranh quân sự giữa lực lượng Hamas và Fatah, Hamas giành quyền kiểm soát Gaza.

2008: Vào ngày 27 tháng 12, Lực lượng phòng vệ Israel (IDF) tiến hành một cuộc tấn công bất ngờ vào Gaza, giết chết hơn 200 người trong một ngày. Ngay sau đó, IDF tiếp tục cuộc tấn công trên bộ kéo dài 2 tuần vào Gaza. Một báo cáo của Liên Hợp Quốc kết luận rằng cả Israel và Hamas đều phạm tội ác chiến tranh trong cuộc xung đột.

2009: Ngày 18 tháng 1, Israel và Hamas tuyên bố ngừng bắn đơn phương, chấm dứt trận chiến kéo dài 22 ngày khiến hơn 1.300 người Palestine cũng như 13 người Israel thiệt mạng.

2011: Ngày 27 tháng 3, Israel triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa Iron Dome (Vòm Sắt), cho phép nước này đánh chặn các tên lửa tầm ngắn thường xuyên được bắn từ Gaza.

2012: Lực lượng Israel tiêu diệt chỉ huy hàng đầu của Hamas, Ahmed al-Jaabari trong một cuộc không kích vào ngày 14 tháng 11 và tiếp theo là nhiều cuộc tấn công hơn trong chiến dịch kéo dài 8 ngày, trong đó Hamas trả đũa bằng cách bắn tên lửa vào Jerusalem. Hơn 130 người Palestine cũng như 5 người Israel thiệt mạng.

2014: Vào tháng 6, ba thiếu niên Israel bị bắt cóc và sát hại gần thành phố Hebron ở Bờ Tây. Chính quyền Israel đổ lỗi cho Hamas về vụ việc và vào ngày 8 tháng 7, tiến hành nhiều cuộc không kích vào Gaza, dẫn đến một cuộc đụng độ bằng tên lửa với Hamas trong khoảng thời gian 7 tuần. Các cuộc tấn công bằng tên lửa của Israel đã khiến hơn 2.200 người Palestine ở Gaza thiệt mạng.

2018: Vào ngày 30 tháng 3, hàng chục nghìn người Palestine biểu tình gần biên giới Israel ở Dải Gaza để phản đối việc Israel phong tỏa khu vực này.

Các cuộc biểu tình tiếp tục trong vài tháng. Theo Ủy ban điều tra quốc tế độc lập do Hội đồng nhân quyền Liên Hợp Quốc ủy quyền, ít nhất 189 người Palestine đã thiệt mạng và hơn 6.000 người bị thương trong các cuộc biểu tình này từ cuối tháng 3 đến cuối tháng 12 năm 2018.

2021: Những tín đồ Hồi giáo Palestine đụng độ với cảnh sát Israel vào tháng 5 tại khu nhà thờ Hồi giáo Al-Aqsa ở Jerusalem sau nhiều tuần căng thẳng gia tăng. Hamas phóng một loạt tên lửa vào Israel sau khi yêu cầu lực lượng Israel rút khỏi khu nhà thờ. Israel đáp trả bằng các cuộc không kích vào Gaza, gây ra cuộc xung đột kéo dài 11 ngày khiến hơn 200 người thiệt mạng.

2022: Israel tấn công Gaza bằng các cuộc không kích vào ngày 5 tháng 8, giết chết một chiến binh cấp cao của nhóm ‘Thánh chiến Hồi giáo’ và gây ra vụ bắn tên lửa trả đũa từ vùng đất Palestine. Ít nhất 40 người Palestine thiệt mạng trong 3 ngày giao tranh sau đó.

2023: Lực lượng Israel giết chết 9 tay súng Jihad Hồi giáo Palestine và thường dân vào ngày 26 tháng 1 trong một cuộc đột kích vào một thị trấn ở Bờ Tây bị chiếm đóng. Các chiến binh Palestine đã đáp trả bằng cách bắn hai quả tên lửa vào Israel. Không có thêm thương vong nào được báo cáo.

Vào ngày 7 tháng 10, Hamas tiến hành một cuộc tấn công bất ngờ đa hướng, chưa từng có vào Israel với các máy bay chiến đấu xâm nhập vào biên giới Gaza kiên cố ở một số địa điểm bằng đường hàng không, đường bộ và đường biển. Lực lượng Israel đáp trả bằng các cuộc không kích vào Gaza và tăng cường quân sự tới biên giới.