So sánh sức mạnh quân sự giữa Iran và Israel

So sánh sức mạnh quân sự giữa Iran và Israel

Israel vừa có cuộc tấn công sấm sét vào Iran, một hành động mà nước này tuyên bố là "đòn phủ đầu". Ban thống đốc của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã chính thức tuyên bố Iran vi phạm các nghĩa vụ không phổ biến vũ khí hạt nhân, lần đầu tiên trong vòng 20 năm qua. Trong số 35 quốc gia trong ban thống đốc, 19 nước đã bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết do Mỹ, Anh, Pháp và Đức đệ trình.

Nghị quyết nêu rõ việc Iran "nhiều lần không cung cấp đầy đủ câu trả lời" cho IAEA về các vật liệu và hoạt động hạt nhân chưa được khai báo của mình "cấu thành hành vi không tuân thủ". Nghị quyết cũng bày tỏ lo ngại về kho dự trữ uranium đã được làm giàu của Iran – loại vật liệu có thể được sử dụng để sản xuất nhiên liệu cho lò phản ứng, nhưng cũng có thể được dùng để chế tạo vũ khí hạt nhân.

Iran lên án nghị quyết này là "mang tính chính trị" và tuyên bố sẽ mở một cơ sở làm giàu uranium mới. Iran khẳng định các hoạt động hạt nhân của mình hoàn toàn vì mục đích hòa bình và rằng họ không bao giờ có ý định phát triển hoặc sở hữu vũ khí hạt nhân.

Israel coi viễn cảnh Iran sở hữu vũ khí hạt nhân là một mối đe dọa sống còn và Thủ tướng Benjamin Netanyahu từ lâu đã chủ trương tiếp cận bằng biện pháp quân sự thay vì con đường ngoại giao.

Hai nước đã một số lần oanh kích vào lãnh thổ của nhau – chủ yếu bằng tên lửa tầm xa, drone và máy bay chiến đấu.

Cuộc oanh kích bất ngờ của Israel vào sáng 13/6 vừa qua – giết chết nhiều tướng lĩnh quân sự và quan chức hạt nhân – là một sự kiện căng thẳng mới trong mối quan hệ trầm tích nhiều xung đột này.

Bên nào chiếm thế thượng phong?

Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) so sánh hỏa lực của quân đội Iran và Israel, thu thập nhiều nguồn chính thức và nguồn mở để đưa ra ước tính tốt nhất có thể.

Các tổ chức khác, chẳng hạn như Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, cũng đưa ra đánh giá, nhưng độ chính xác có thể khác nhau đối với những quốc gia thường không cung cấp số liệu.

Nhà nghiên cứu Nicholas Marsh từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo (PRIO) nói rằng IISS được coi là chuẩn mực để đánh giá sức mạnh quân sự của các quốc gia trên toàn thế giới.

IISS cho biết Israel chi ngân sách cho quốc phòng nhiều hơn Iran, mang lại cho nước này sức mạnh đáng kể trong bất kỳ cuộc xung đột tiềm tàng nào.

Theo IISS, ngân sách quốc phòng của Iran là khoảng 7,4 tỷ USD vào năm 2022 và 2023, trong khi ngân sách của Israel cao hơn gấp đôi, vào khoảng 19 tỷ USD.

Tỷ lệ chi tiêu quốc phòng của Israel so với tổng sản phẩm quốc nội (GDP - thước đo sản lượng kinh tế) của nước này cũng cao gấp đôi so với Iran.

Lợi thế công nghệ

Số liệu của IISS cho thấy Israel có 340 máy bay quân sự sẵn sàng chiến đấu, giúp nước này có lợi thế thực hiện các cuộc không kích chính xác.

Trong số đó có các chiến đấu cơ dòng F-15 với tầm tấn công xa, dòng F-35 công nghệ cao có thể "tàng hình" để tránh radar và có thể tấn công nhanh.

IISS ước tính Iran có khoảng 320 máy bay có khả năng chiến đấu. Các máy bay phản lực này có niên đại từ những năm 1960, bao gồm các dòng F-4, F-5 và F-14 (chiếc máy bay nổi tiếng trong bộ phim Top Gun – Phi công siêu đẳng năm 1986).

Nhưng nhà phân tích Nicholas Marsh của PRIO nói vẫn chưa rõ có bao nhiêu chiếc máy bay cũ này thực sự có thể vận hành vì việc tìm nguồn cung phụ tùng là vô cùng khó khăn. Nguyên nhân là do lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Iran.

Vòm Sắt và Arrow

Hệ thống Vòm Sắt và Arrow (Mũi tên) là xương sống của hệ thống phòng thủ Israel.

Kỹ sư tên lửa Uzi Rubin là người sáng lập Tổ chức Phòng thủ Tên lửa Israel thuộc Bộ Quốc phòng nước này.

Hiện là nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Chiến lược và An ninh Jerusalem, Uzi Rubin nói với BBC rằng ông cảm thấy "an toàn" khi chứng kiến Vòm Sắt và các đồng minh quốc tế phá hủy gần như toàn bộ tên lửa và thiết bị bay không người lái mà Iran phóng vào ngày 13/4/2024.

Ông Rubin cho biết: "Tôi cảm thấy rất hài lòng và rất vui... Hệ thống Vòm Sắt được thiết kế để chống lại các mục tiêu của nó. Đó là hệ thống phòng thủ tên lửa tầm ngắn. Không có hệ thống nào tương tự như vậy ở bất kỳ đâu."

Iran cách Israel bao xa?

Israel nằm cách Iran hơn 2.100 km. Tên lửa là phương tiện tấn công chính mà Israel sử dụng nếu muốn đánh Iran, theo Tim Ripley, biên tập viên của Defence Eye, chia sẻ với BBC.

Chương trình tên lửa của Iran được đánh giá là lớn nhất và đa dạng nhất ở Trung Đông.

Năm 2022, Đại tướng Kenneth McKenzie thuộc Bộ Chỉ huy Trung tâm Hoa Kỳ (CENTCOM) nói rằng Iran sở hữu "hơn 3.000" tên lửa đạn đạo.

Theo Dự án Phòng thủ Tên lửa của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Israel cũng xuất khẩu tên lửa cho một số quốc gia.

Tên lửa và thiết bị bay không người lái của Iran


Iran đã tiến hành nhiều nghiên cứu về hệ thống tên lửa và thiết bị bay không người lái kể từ cuộc chiến với nước láng giềng Iraq, từ năm 1980 đến năm 1988.

Nước này đã phát triển tên lửa và drone tầm ngắn và tầm xa, nhiều loại trong số đó đã được phóng vào Israel hồi năm 2024.

Các nhà nghiên cứu phân tích những tên lửa do phiến quân Houthi phóng vào Ả Rập Xê Út đã kết luận rằng chúng được sản xuất tại Iran.

‘Trừng phạt’ bằng đòn tấn công tầm xa



Tim Ripley của Defense Eye nhận định Israel khó có khả năng lao vào một cuộc chiến trên bộ với Iran: "Lợi thế lớn của Israel là sức mạnh không quân và vũ khí dẫn đường. Vì vậy, nước này có khả năng tiến hành các cuộc không kích nhằm vào các mục tiêu quan trọng ở Iran."

Theo ông Ripley, Israel nhiều khả năng sẽ giết các quan chức và phá hủy các cơ sở khai thác dầu bằng các đòn không kích.

"‘Trừng phạt’ là trọng tâm của Israel... Các nhà lãnh đạo quân sự và chính trị của Israel luôn sử dụng từ này. Đó là một phần trong triết lý của họ, rằng họ phải gây ra nỗi đau để khiến đối thủ phải suy nghĩ kỹ về việc chống lại Israel."

Trong quá khứ, có các nhân vật quân sự và dân sự cấp cao của Iran đã thiệt mạng trong các cuộc không kích, bao gồm cả vụ phá hủy tòa nhà lãnh sự quán Iran ở thủ đô Syria ngày 1/4/2024.

Israel chưa nhận trách nhiệm về vụ việc này hoặc một số vụ tấn công nhắm vào các quan chức cấp cao của Iran.

Nhưng họ cũng không phủ nhận trách nhiệm.

Vụ tấn công vào sáng 13/6/2025 nhằm vào các cơ sở hạt nhân Iran cho thấy Israel ngày càng công khai hơn về các "đòn trừng phạt" này.

Hải quân

Theo thông tin từ IISS, lực lượng hải quân già cỗi của Iran có khoảng 220 tàu, trong khi Israel có khoảng 60 tàu.

Các nhà phân tích cho rằng hải quân Iran không có khả năng chiến đấu trong chiến tranh.

Tấn công mạng

Israel có nhiều thứ để mất hơn Iran trong một cuộc tấn công mạng.

Hệ thống phòng thủ của Iran kém hơn về công nghệ tiên tiến so với Israel, vì vậy một cuộc tấn công trên không gian mạng vào quân đội Israel có thể thu được kết quả lớn hơn.

Ban điều hành Mạng Quốc gia của chính phủ Israel cho biết “cường độ các cuộc tấn công mạng đang cao hơn bao giờ hết, hơn ít nhất ba lần và tấn công vào mọi khu vực của Israel. Sự hợp tác giữa Iran và Hezbollah (tổ chức chính trị và quân sự Lebanon) đã tăng lên trong cuộc chiến tranh này (cuộc xung đột hồi năm 2023-2024).”

Cơ quan này báo cáo đã có 3.380 cuộc tấn công mạng kể từ cuộc tấn công của Hamas vào ngày 7/10 đến cuối năm 2023.

Người đứng đầu Tổ chức Phòng vệ Dân sự Iran, Chuẩn tướng Gholamreza Jalali, cho biết Iran đã ngăn chặn gần 200 cuộc tấn công mạng trong tháng trước cuộc bầu cử quốc hội năm 2024.

Vào tháng 12/2023, Bộ trưởng Dầu mỏ Iran Javad Owji cho biết một cuộc tấn công mạng đã gây ra sự gián đoạn tại các trạm xăng trên toàn quốc.

Mối đe dọa hạt nhân

Israel được cho là có vũ khí hạt nhân riêng nhưng vẫn duy trì chính sách mơ hồ có chủ đích.

Iran được cho là không có vũ khí hạt nhân và, bất chấp các cáo buộc, quốc gia này phủ nhận việc đang tìm cách sử dụng chương trình hạt nhân dân sự của mình để trở thành một quốc gia có vũ khí hạt nhân.

Địa lý và nhân khẩu học

Iran là một quốc gia có diện tích lớn hơn nhiều so với Israel và dân số của Iran (gần 89 triệu người) gấp khoảng 9 lần dân số của Israel (gần 10 triệu người).

Iran cũng có số quân nhân tại ngũ nhiều hơn Israel.

IISS cho biết Iran có 600.000 quân, trong khi Israel có 170.000 quân.

'Lá bài Iran'

Chuyên gia về các vấn đề Trung Đông Tariq Sulaiman cho rằng trong quốc hội và nội các Israel có những thành viên ủng hộ chiến tranh, gây áp lực buộc thủ tướng Israel phải hành động.

“Bất cứ khi nào Netanyahu thấy dễ bị tổn thương về mặt chính trị, ông ta sẽ ngay lập tức sử dụng lá bài Iran,” ông nói.

Một cuộc thăm dò do Đại học Hebrew của Israel thực hiện vào tháng 4/2024 cho thấy gần 3/4 công chúng Israel phản đối một cuộc tấn công trả đũa nhằm vào Iran nếu hành động đó gây tổn hại cho liên minh an ninh của Israel với các đồng minh.

Thông tin từ trường này cho biết cuộc khảo sát được thực hiện vào ngày 14 và 15/4/2024 qua internet và điện thoại, lấy mẫu 1.466 đàn ông và phụ nữ đại diện cho người trưởng thành ở Israel, tính cả người Do Thái và người Ả Rập.

'Chiến tranh ủy nhiệm' của Israel và Iran là gì?



Mặc dù Israel và Iran cho đến nay chưa có chiến tranh chính thức nhưng cả hai nước đều đang xảy ra xung đột không chính thức.

Có các nhân vật quan trọng của Iran ở các quốc gia khác bị giết trong các cuộc tấn công được cho là do Israel thực hiện, bao gồm cả những người bị giết ở Iran, trong khi Iran nhắm mục tiêu vào Israel thông qua các lực lượng ủy nhiệm của họ.

Israel và nhóm vũ trang Hezbollah đã giao tranh trong một cuộc xung đột leo thang kéo dài 13 tháng từ năm 2023 đến 2024, lên đến đỉnh điểm là một cuộc tấn công trên bộ của Israel vào miền nam Lebanon vào tháng 10/2024. Iran không phủ nhận việc ủng hộ Hezbollah.

Sự hỗ trợ của Iran dành cho Hamas ở Gaza cũng tương tự. Hamas đã tiến hành các cuộc tấn công ngày 7/10/2023 vào Israel và đã bắn đạn pháo phản lực từ Dải Gaza vào lãnh thổ Israel trong nhiều thập niên.

Israel và các cường quốc phương Tây tin rằng Iran cung cấp vũ khí, đạn dược và huấn luyện cho Hamas.

Lực lượng Houthi ở Yemen được nhiều người coi là một lực lượng ủy nhiệm nữa của Iran.

Ả Rập Xê Út cho biết tên lửa do Houthi bắn vào nước này được sản xuất tại Iran.




Theo kịch bản này, ông Netanyahu có thể hy vọng các cuộc tấn công chưa từng có tiền lệ sẽ khơi mào cho một chuỗi phản ứng dẫn đến bất ổn và cuối cùng là lật đổ nước Cộng hòa Hồi giáo Iran.

Trong một tuyên bố vào tối thứ Sáu, ông Netanyahu nói:

"Đã đến lúc người dân Iran đoàn kết dưới ngọn cờ và di sản lịch sử của mình, bằng cách đứng lên giành lại tự do khỏi chế độ độc ác và áp bức."Nhiều người Iran hiện không hài lòng với tình trạng kinh tế, thiếu tự do ngôn luận, quyền của phụ nữ và quyền của các nhóm thiểu số không được đảm bảo.


Cuộc tấn công của Israel đang đặt ra một mối đe dọa thực sự đối với giới lãnh đạo Iran.

Các cuộc không kích đã giết chết tư lệnh của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), Tổng tham mưu trưởng lực lượng vũ trang, và nhiều lãnh đạo cấp cao khác của IRGC.

Và các cuộc tấn công của Israel vẫn chưa kết thúc.

Iran đã đáp trả.

Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran tuyên bố họ đã tiến hành tấn công vào "hàng chục mục tiêu, trung tâm quân sự và căn cứ không quân" của Israel.

Tình hình leo thang nhanh chóng và sau các cuộc tấn công trả đũa bằng tên lửa của Iran, Thủ tướng Netanyahu tuyên bố: "Sẽ còn nhiều hơn nữa".

Nhiều nhà lãnh đạo của Iran có thể tiếp tục trở thành mục tiêu.

Israel có thể tính toán rằng các cuộc tấn công và ám sát này sẽ làm rối loạn chế độ và mở đường cho một cuộc nổi dậy của người dân.

Ít nhất đó là điều mà ông Netanyahu hy vọng.

Nhưng đó là một canh bạc – một canh bạc lớn.


Không có bằng chứng nào cho thấy một chuỗi phản ứng như vậy sẽ xảy ra ngay từ đầu, và ngay cả khi điều đó xảy ra, cũng không rõ quá trình đó sẽ dẫn đến đâu.

Các nhân vật quyền lực nhất ở Iran là những người kiểm soát quân đội và nền kinh tế, mà phần lớn đều nằm trong tay các phe có đường lối cứng rắn trong IRGC và một số cơ quan khác không phải do dân bầu.

Họ không cần đảo chính vì họ đã nắm quyền, và họ có thể đẩy Iran vào một con đường đối đầu mạnh mẽ hơn nữa.

Một khả năng khác có thể xảy ra là sự sụp đổ của chế độ tại Iran, đẩy đất nước này rơi vào hỗn loạn.

Với dân số khoảng 90 triệu người, bất kỳ biến động nào tại Iran đều sẽ tác động mạnh đến toàn khu vực Trung Đông.

Kịch bản mà Israel mong muốn dường như là một cuộc nổi dậy dẫn đến sự xuất hiện của một thế lực thân thiện hơn lên nắm quyền, nhưng câu hỏi lớn đặt ra là: ai sẽ là lực lượng thay thế?

Các thế lực đối lập Iran trong những năm gần đây bị chia rẽ sâu sắc, và không có lựa chọn rõ ràng nào ở thời điểm hiện tại.Sau các cuộc biểu tình năm 2022, được biết đến với tên gọi phong trào "Phụ nữ, Cuộc sống, Tự do", từng lan rộng khắp Iran như một cơn lốc, một số nhóm đối lập đã cố gắng hình thành một liên minh gồm nhiều tổ chức và nhà hoạt động chống chế độ Hồi giáo Cộng hòa.

Nhưng điều đó không kéo dài lâu do có sự bất đồng trong quan điểm về việc ai sẽ lãnh đạo liên minh và chế độ mới sẽ như thế nào sau khi lật đổ chính quyền hiện tại

Giới lãnh đạo Israel có thể đang xem xét một số nhóm hoặc cá nhân sau coi đó là lựa chọn thay thế khả dĩ.

Chẳng hạn như hoàng tử lưu vong Reza Pahlavi, con trai của vua Iran bị lật đổ trong cuộc cách mạng Hồi giáo năm 1979.

Ông này hiện sống lưu vong và tích cực vận động sự ủng hộ từ các nước phương Tây, từng thăm Israel trong những năm gần đây.

Dù Reza Pahlavi đã thu hút được sự ủng hộ từ một bộ phận người dân Iran, nhưng vẫn chưa rõ liệu sự ủng hộ đó có đủ mạnh để nhanh chóng trở thành lực lượng thay đổi chế độ hay không.

Còn có cả nhóm Mujahideen-e Khalq (MEK), một tổ chức đối lập lưu vong ủng hộ việc lật đổ chế độ Hồi giáo Cộng hòa nhưng phản đối việc quay lại chế độ quân chủ.

MEK được thành lập như một nhóm Hồi giáo cánh tả, từng phản đối quyết liệt chế độ vua Shah.

Sau cách mạng, MEK đã sang Iraq và hợp tác với ông Saddam Hussein vào đầu những năm 1980 trong cuộc chiến chống Iran, và điều đó khiến họ mất điểm trong mắt nhiều người Iran.

Nhóm này vẫn hoạt động tích cực và có mối quan hệ với một số người ở Mỹ, trong đó có những người thân cận với chiến dịch của ông Donald Trump.

Tuy nhiên, dường như ảnh hưởng ở Nhà Trắng của MEK ít hơn so với nhiệm kỳ đầu của Trump, khi các quan chức cao cấp Mỹ như Mike Pompeo, John Bolton và Rudy Giuliani từng tham dự các cuộc họp của MEK và có những bài phát biểu ủng hộ.

Ngoài ra còn có nhiều lực lượng chính trị khác, từ những người muốn xây dựng một nền dân chủ thế tục cho tới những người mong muốn một chế độ quân chủ nghị viện, và nhiều hướng khác nữa.

Có thể còn quá sớm để phân tích đầy đủ tác động của các cuộc tấn công vào hôm thứ Sáu, nhưng trong các đợt giao tranh giữa Iran và Israel năm ngoái, không có dấu hiệu rõ ràng nào cho thấy người Iran coi đó là cơ hội để lật đổ chế độ.

Tuy nhiên, những sự kiện đó thậm chí còn không nghiêm trọng bằng mức độ tàn phá của các cuộc tấn công vào ngày thứ Sáu vừa qua.

Nước đi cuối cùng của Cộng hòa Hồi giáo Iran

Chúng ta cũng phải đặt câu hỏi: mục tiêu cuối cùng của Iran bây giờ là gì?

Mặc dù đã nhắm tới nhiều mục tiêu ở Israel, Iran dường như không có nhiều lựa chọn tốt.

Một số người có thể cho rằng cách an toàn nhất là tiếp tục tham gia đàm phán với Mỹ và hướng tới việc giảm căng thẳng từ đó.

Tuy nhiên, quay lại đàm phán, như ông Trump đã yêu cầu, là một lựa chọn khó khăn đối với các lãnh đạo Iran vì điều đó có nghĩa họ đã chấp nhận thất bại.

Lựa chọn khác là tiếp tục các cuộc tấn công trả đũa nhằm vào Israel.

Đấy có vẻ là lựa chọn được Iran mong muốn nhất.

Đó cũng là lời hứa của giới lãnh đạo Iran với người ủng hộ, nhưng ngay cả khi các cuộc tấn công tiếp tục, điều đó cũng có thể mời gọi thêm các đợt tấn công khác từ phía Israel.

Trước đây, Tehran từng đe dọa nhắm vào các căn cứ quân sự, đại sứ quán và các cứ điểm quan trọng của Mỹ trong khu vực.

Nhưng điều đó không dễ thực hiện và việc tấn công Mỹ sẽ kéo cường quốc này trực tiếp vào cuộc, điều mà Iran ít muốn nhất.

Không lựa chọn nào trong số này dễ dàng với cả hai bên và hậu quả lại rất khó đoán trước.

Mọi chuyện hãy còn chưa ngã ngũ và chúng ta sẽ phải chờ đến khi mọi thứ lắng xuống thì mới đánh giá được những thay đổi nào đã diễn ra.