Đại hội XIII...

Đại hội XIII...

 Nguyễn Trung   Trong lúc tâm trạng tôi còn luẩn quẩn chưa ra khỏi Đại hội XII của ĐCSVN[1], qua VTV1 tôi được biết tại Hội nghị Trung ương 8 Tổng bí thư ĐCSVN Nguyễn Phú Trọng công bố thành lập các tiểu ban chuẩn bị cho Đại hội XIII của ĐCSVN. Thời gian trôi đi mới khoảng trên 2 năm thôi, nhưng thế giới biến chuyển nhanh quá.

Đại hội XII bế mạc (01-2016) giữa lúc tranh cử ở Mĩ đang diễn ra sôi động, tôi mới chỉ kịp đánh giá là “Thế giới đã sang trang – và những vấn đề đặt ra cho Việt Nam…” (06-12-2016)[2] – trong đó nhận định: “…Với tính cách là cường quốc số 1 đang giữ vai trò dẫn dắt sự vận động và phát triển của thế giới, hiện tượng Trump tự nó mang sẵn trong mình (built in) những tác động toàn cầu ảnh hưởng đến sự vận động của thế giới và các mối quan hệ quốc tế hiện tại.”  Sau đó ít lâu – ngày 20-01-2017, Trump nhậm chức tổng thống Mĩ thứ 45.

Nhưng hôm nay, vào lúc họp Hội nghị TƯ 8, với  những sự kiện nổi bật như chiến tranh tại Syrie (đã kéo dài 7 năm), sự kiện Nga chiếm Krym (2014), hàng loạt các cuộc chiến tranh nhỏ khác do các nguyên nhân phi truyền thống ở châu Phi và một số nơi khác.., và bây giờ là chiến tranh thương mại Mĩ – Trung, cuộc tập trận Vostock 2018 lớn nhất với 300.000 quân mọi binh chủng kể từ chiến tranh thế giới II của Nga có mời TQ tham gia (30.000 quân).., tất cả đã cho thấy: Chiến tranh lạnh II của thế giới đang “nóng” lên! Thế giới bị đẩy vào cục diện tranh giành hỗn loạn mới, để sẽ đi tới một trật tự hay khung khổ quốc tế khác…

Trước những diễn biến chóng mặt, xin nêu lên những suy nghĩ sau đây để cùng nhau mổ xẻ.

1. Hồi đó, nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa trứng nước ra đời ngày 02-09-1945, thân cô thế cô, muốn đi với Mĩ để có một điểm tựa đầu tiên trong cái thế giới cực kỳ nguy hiểm hồi ấy, nước Mĩ phớt lờ. Chỉ 3 tuần lễ sau, ngày 23-09-1945, tiếng súng xâm lược của thực dân Pháp đã nổ tại Nam Bộ. Chủ tịch Hồ Chí Minh chèo chống mãi mới kí được tạm ước Fontainebleau (06-07-1946) để tìm cho Việt Nam một chỗ đứng trong Liên hiệp Pháp, qua đó muốn kết thúc nhanh quá trình đẩy Tầu Tưởng về nước, đồng thời mong trì hoãn được cuộc xâm lăng mới của thực dân Pháp để có thời gian chuẩn bị kháng chiến. Nhưng 5 tháng sau, ngày 19-12-1946 tiếng súng xâm lược của thực dân Pháp đã nổ ra trên toàn nước ta!.. Đất nước chúng ta bất khả kháng bị đẩy vào con đường lận đận trong chiến tranh lạnh của thế giới thời sau năm 1945, trong tôi cho đến hôm nay vẫn còn nguyên vẹn những điều đau lòng[3].

2. Với vị trí địa lý tự nhiên, vị trí địa kinh tế và vị trí địa chính trị của nước ta như vậy tại khu vực này, trời đất oái oăm cứ tự tay tạc thù nên cái vị trí quốc gia địa đầu cho Việt Nam. Chúng ta chẳng có cách gì bê được nước mình ra khỏi cái vị trí định mệnh này để đặt vào một nơi nào khác trên trái đất!

Sự giống nhau giữa cái thời sau năm 1945 hôm xưa và cái thời năm 2018 hôm nay là ở chỗ: Rơi vào vị trí quốc gia địa đầu của khu vực Đông Nam Á – cùng với áp lực thường trực do sự tiếp giáp với Trung Quốc, nước ta trước kia và hôm nay tự nó và khách quan luôn luôn là một trọng điểm, một cái rốn bão của sự tranh giành đối kháng giữa 2 thế lực lớn nhất thế giới.

Thời sau năm 1945 nước ta trở thành trận địa tiền tiêu, cuộc kháng chiến chống Mĩ xâm lược của nước ta vì thế trên thực tế mau chóng trở thành cuộc chiến tranh  nóng cục bộ giữa phe đế quốc và phe xã hội chủ nghĩa[4]. Đấy là cuộc chiến tranh ác liệt nhất của Mĩ sau chiến tranh thế giới II.

Thời 2018 hôm nay, Việt Nam lại rơi vào trận tuyến giữa hai lực lượng đối kháng lớn nhất, quyết liệt nhất trên thế giới. Thực tế này sẽ chi phối quyết định sự vận động của thế giới hôm nay – thậm chí có thể nhiều thập kỉ tới: Đó là đấu tranh giữa một bên là siêu cường Mĩ quyết bảo vệ vai trò dẫn đầu thế giới, và một  bên là đế chế Trung Hoa trên đường phục hưng -  quyết giành lấy vai trò làm vua thế giới. Trọng điểm nóng bỏng nhất của trận tuyến này là Biển Đông.

                 

3. Như vậy, chúng ta đang chứng kiến: Bảy thập kỉ sau  chiến tranh thế giới II,  nền kinh tế toàn cầu hóa của thế giới kết thúc một chu trình phát triển lớn, những mâu thuẫn mới tích tụ trong quá trình này đang từng bước vô hiệu hóa những khung khổ, hoặc đe dọa phá vỡ những thể chế quy định sự vận động của những mối quan hệ hiện nay trên thế giới.

Hôm nay đã xuất hiện trên thế giới những vấn đề và những xung đột nóng bỏng như đã từng dẫn đến chiến tranh thế giới II, nhưng ở mức độ phức tạp và với tính chất quyết liệt cao hơn rất nhiều, đồng thời xuất hiện hàng loạt vấn đề toàn cầu hoặc khu vực, truyền thống hoặc phi truyền thống… Cuộc chiến tranh lạnh II đặt nhân loại trước mối đe dọa nóng bỏng của chiến tranh thế giới thứ III.

Sự vận động khách quan của thế giới hôm nay là như vậy. Đất nước chúng ta hôm nay hiển nhiên phải đối mặt vớimột cục diện quốc tế khác đang hình thành, rất quyết liệt. Điều này có nghĩa cuộc sống đòi hỏi phải vứt bỏ mọi sự mù quáng ý thức hệ và những tư duy giáo điều về các chủ nghĩa, để nhận chân được sự vận động của cái thế giới thực mà chúng ta đang sống! Đòi hỏi này vừa làm tôi nhớ lại quá khứ còn nóng bỏng những đau thương mất mát của đất nước, vừa dấy lên trong tôi nỗi lo sâu thẳm:

Liệu có thể xảy ra hay không, một lần nữa đất nước chúng ta hôm nay sẽ lại bất khả kháng bị đẩy vào một trật tự quốc tế mới – như trước đây khoảng 7 thập kỉ, cuộc chiến tranh lạnh lần thứ nhất một mất một còn  giữa phe đế quốc và phe xã hội chủ nghĩa đã từng bất khả kháng đẩy nước ta vào cái “cối xay thịt người” của cái trật tự quốc tế “2 phe 4 mâu thuẫn” thời chiến tranh lạnh I ngay sau khi chiến tranh thế giới II kết thúc?

4.  Chiến tranh thương mại Mĩ – Trung đang lây lan sang lĩnh vực tiền tệ, công nghệ, và các lĩnh vực chính trị, làm xáo động cả thế giới, với mọi tác động và triển vọng nguy hiểm nhất có thể - bao gồm cả nguy cơ chiến tranh nóng mọi loại hình.

Chiến tranh thương mại Mĩ - Trung là khúc dạo đầu của một đối kháng toàn diện hôm nay giữa hai thế lực lớn nhất thế giới, có thể có hoặc không có súng đạn, trực tiếp hoặc gián tiếp, lúc quyết liệt, lúc đấu dịu, với Trump hoặc sau Trump.., với Tập hay sau Tập… Nhưng sự đối kháng này sẽ là xu thế vận động chủ đạo trên thế giới – cho đến khi hai bên ngã ngũ tạm thời hay dài hạn trong những dạng thỏa hiệp mới nào đó. Thực tế này chi phối quyết định toàn bộ sự vận động của thế giới hôm nay, cho đến khi một bộ mặt khác của thế giới định hình.

Xin miễn cho trong bài này những phê phán ai đúng, ai sai.., ai phi nghĩa, ai chính nghĩa… v… v… trong trò chơi tranh giành quyền lực này. Đơn giản vì đến nay chưa có ai trên thế giới ủy nhiệm cho chúng ta sắm vai tòa án lương tâm hay trọng tài quốc tế để làm việc phán xét này. Nhưng quan trọng hơn nhiều là chúng ta nên cùng nhau nhìn cho rõ những gì đang diễn ra trên thế giới hiện nay để lo liệu mọi bề cho đất nước của chính mình.

5 - Từ kinh nghiệm thực tiễn của thời chiến tranh lạnh I suy ra, khả năng ba siêu cường Mĩ, Trung, Nga trực tiếp đụng độ và hủy diệt nhau hầu như khó hoặc sẽ không xảy ra – đơn giản vì xác xuất hủy diệt lẫn nhau hôm nay lớn quá – lớn gấp bội so với thời chiến tranh lạnh I; trong khi đó trên thế giới vẫn khá dồi dào: (1) những trận địa khác là một nước hoặc các nước bên thứ ba, (2) những vấn đề khu vực hoặc toàn cầu khác nhau, (3) những khả năng khác nhau cho tập hợp lực lượng.., để cho 3 siêu cường này tỉ thí với nhau dưới mọi dạng và ở mọi nơi, mọi lúc – từ các “proxy wars” (các cuộc chiến tranh ủy nhiệm, các cuộc chiến tranh qua tay người khác…), đến đấu tranh kinh tế, đấu tranh chính trị, các hình thức tranh chấp  tổng hợp khác, để giải quyết các vấn đề giữa họ với nhau - tay đôi từng cặp, hoặc tay ba, hoặc trong các liên minh khác nhau. Nghĩa là chúng ta đang có một thế giới rất phức tạp, hỗn loạn, và rất khó lường. Chưa nói đến thời cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ mở ra nhiều “môn võ” mới – kể cả trong những lĩnh vực kinh tế, công nghệ,  chính trị, văn hóa...

Từ thực tiễn quốc tế 73 năm qua, có thể dự đoán trước: Trò chơi tranh giành quyền lực tay đôi từng cặp hoặc tay ba hỗn hợp giữa bộ ba Mĩ – Nga – Trung đến lúc nào đó rồi sẽ ngã ngũ trong những dạng thỏa hiệp nào đó – ngắn hạn hay dài hạn, thua thiệt hoặc nhiều hoặc ít cho một bên nào đó, qua đó vị thế của mỗi bên trong bộ 3 này sẽ thay đổi tương ứng; bao hàm cả những tình huống kẻ thắng trở thành người bại, hoặc thắng / bại đan xen và luôn luôn đổi chỗ cho nhau – cục diện hay toàn cục, lúc chiến lúc hòa, lúc đối đầu xen lẫn đối thoại... Song hầu như chắc chắn, trong một khoảng thời gian nhất định, sẽ không có một bên nào trong bộ ba này bị loại khỏi bản đồ thế giới để trở thành một hoặc những quốc gia mới.   

Bởi vì thứ nhất đế chế Nga xưa hôm nay đã tái sinh từ sự sụp đổ của Liên Xô năm 1991 cho phép dự đoán như vậy; sự sụp đổ của Liên Xô chẳng khác gì việc đế chế Nga xưa vứt bỏ cái áo khoác ngoài cộng sản, để trở lại nguyên hình là nó. Thứ hai, thực tiễn hôm nay cho thấy đế chế Trung Hoa với cái vỏ bên ngoài là CHNDTH vẫn đang tồn tại. Thứ ba, Mĩ tuy không tạo ra được Pax Americana và tuy trên đà suy yếu do khoảng cách vượt trội và tầm ảnh hưởng ngày một hẹp đi trong cái thế giới ngày càng “lớn lên”, song vẫn đang giữ vai trò dẫn đầu thế giới, có thể tiếp tục như thế trong vài thập kỉ tới…

Nêu lên dự báo trên, chủ yếu để lưu ý các nước bên thứ ba: Trong chiến tranh lạnh II hôm nay dang diễn ra một trò chơi quyền lực mới, rất quyết liệt, vô cùng phức tạp và dài hạn giữa bộ 3 này. Về nhiều mặt thế giới hôm nay còn phức tạp hơn tình hình quốc tế đã từng dẫn tới thế chiến II;  – cũng có nghĩa là các nước bên thứ ba cũng sẽ bị cuốn hút quyết liệt hơn, phức tạp hơn và dài hạn vào trò chơi quyền lực mới này của các “ông lớn”! Thực tế này trước hết đòi hỏi các nước bên thứ ba nhất thiết phải tạo ra cho mình khả năng có cái nhìn toàn diện và đúng tầm trong lựa chọn chiến lược và đối sách, để có thể thích nghi, tồn tại và phát triển. Việt Nam đã từng bị cuốn hút vào trò chơi quyền lực này của chiến tranh lạnh I suốt từ sau 1945 cho đến khi chiến tranh lạnh I kết thúc, với nhiều hệ quả kéo dài và bị động cho đến tận hôm nay (2018) – đấy là bằng chứng nóng bỏng đối với nước ta. Trên thế giới suốt thời kỳ chiến tranh lạnh I này có hàng chục nạn nhân là các nước bên thứ ba như vậy – trong đó Việt Nam và một số nước khác cho đến hôm nay (2018) trên phương diện nhất định vẫn đang tiếp tục là nạn nhân!  

6.  Phía Mĩ đã tuyên bố rõ ràng không chịu để Trung Quốc tước bỏ vị thế quốc tế hiện nay của mình, coi TQ là kẻ thù nguy hiểm nhất phải tập trung sức lực đối phó, quyết không để TQ lấn tới! Phía Trung Quốc đã  tuyên bố sẽ đánh bại hàng Mĩ và công nghệ Mĩ (vào năm 2025 với sản phẩm “made in China” và vào năm 2031 với sản phẩm “created in China”), với đội quân lớn nhất thế giới, với chiến lược kinh tế - chính trị “vành đai – con đường”… để loại bỏ vị thế của Mĩ hiện nay, và quyết hoàn thành mục tiêu vào năm 2049 sẽ trở thành người dẫn dắt cả thế giới đi theo con đường Trung Quốc! Những tuyên bố rõ ràng của mỗi bên như vậy, kèm theo những bước đi thực tế đầu tiên mỗi bên đã và đang tiến hành, có thể nói một dạng “tuyên chiến với nhau” trên thực tế (de facto) đã xảy ra. 

Những nguyên nhân và nội dung dẫn tới việc “tuyên chiến” de facto nêu trên chứa đựng những vấn đề mang tính xét lại, để tổ chức lại cơ cấu kinh tế và cơ cấu chính trị, cũng như để thay đổi sự vận động của các mối quan hệ trong thế giới hiện tại – nghĩa là nó bao hàm nhiều vấn đề trọng đại của toàn cầu và liên quan sống còn đến mọi quốc gia, vượt lên trên và ra ngoài nội hàm quan hệ song phương Mĩ – Trung:

-       Phía Mĩ thời Trump cho rằng không còn lý do để Mĩ phải nai lưng cõng mọi tốn phí và gánh nặng làm vai trò “cảnh sát thế giới” cho thiên hạ, chỉ để duy trì cấu trúc và sự vận động các mối quan hệ kinh tế - chính trị hiện nay trên thế giới đã trở nên lỗi thời (Trump nói thẳng cái trật tự thế giới hiện hành là “the corrupt world”! – cái trật tự thế giới đã tha hóa). Quốc sách này chỉ đem lại mối nguy số 1 ngày càng lớn cho chính nước Mĩ và cho cả thế giới còn lại, đấy là vấn đề TQ. Vì vậy Mĩ quyết vứt bỏ chiến lược “World Police” để chuyển sang chiến lược “America first”, vừa để bảo vệ lợi ích của Mĩ, vừa để tiếp tục vai trò dẫn dắt thế giới, tạo ra một trật tự quốc tế mới theo tinh thần các quốc gia phải có nghĩa vụ công bằng hơn trong trách nhiệm chung đối với thế giới. 

-       Phía TQ thời Tập cho rằng trong xu thế đi xuống hiện nay của Mĩ, trong khủng hoảng kinh tế - chính trị mang tính cơ cấu của hầu hết các nước phát triển, trong tình hình TQ đã lũng đoạn được đáng kể mọi thế chế kinh tế và chính trị toàn cầu, quyền lực mềm TQ đã chui sâu ở cả 5 châu với mọi tác động thâm nhập chưa từng có, và trong sự bế tắc hiện nay của nhiều nước đang phát triển.., tất cả những yếu tố này đã làm xuất hiện thời cơ có một không hai cho TQ phải nắm lấy: Để thực hiện “giấc mộng Trung Hoa”, phục hưng đế chế Trung Quốc làm chủ thiên hạ, xây dựng một trật tự thế giới theo hình ảnh của Trung Quốc[5]. 

-       Trước chính quyền Mĩ, giới quốc phòng và nghiên cứu Mĩ chính thức nhận định: TQ trên thực tế (de facto) từ nhiều năm nay đã chiếm và quân sự hóa xong Biển Đông, những hoạt động quân sự của TQ trên Biển Đông ngày càng gia tăng về tần suất, cường độ và tính nguy hiểm, trực tiếp uy hiếp các nước chung quanh và khu vực, đẩy lùi tại đây vị thế và ảnh hưởng của Mĩ.., thực tế này chỉ có thể giải quyết được bằng chiến tranh. Đạo luật ngân sách quốc phòng Mĩ năm 2018 (NDAA, 716 tỉ USD) lần đầu tiên bao gồm cả việc xử lý những vấn đề liên quan đến việc TQ chiếm đóng trái phép Biển Đông – vì thế nó được TQ xem là lời “tuyên chiến” của phía Mĩ. Đáp lại ngay tức khắc, Tập Cận Bình tuyên bố: TQ quyết bảo vệ từng tấc đất tổ tiên để lại – mặc dù theo lịch sử TQ và theo UNCLOS 1982, cũng như theo phán quyết ngày 12-07-2016 của Tòa Trọng tài quốc tế, tất cả đều xác định rõ ràng TQ không có lãnh thổ và lãnh hải là Biển Đông. Hành xử của TQ đang đặt ra những thách thức rất nghiêm trọng cho toàn khu vực cũng như đối với chủ quyền, sự toàn vẹn lãnh thổ, an ninh và quốc phòng của nước ta. Trong diễn văn ngày 25-09-2018 tại kì họp thứ 73 Đại hội đồng Liên hiệp quốc Trump lên án gay gắt toàn diện các chính sách của Trung Quốc.

7.  Như vậy rõ ràng trong khung cảnh hỗn loạn của trật tự đa cực hiện nay, đang dần dần xuất hiện trên thế giới một quá trình đụng độ trực tiếp giữa hai thế lực lớn nhất thế giới, có thể dẫn tới nhiều thay đổi triệt để và toàn diện, mang tính chất hình thành một cục diện thế giới mới. Tính đa cực của cục diện thế giới hôm nay chỉ làm cho tranh chấp Mĩ – Trung (dù là dưới dạng đụng độ trực tiếp, hay dưới dạng những hình thức tranh giành gián tiếp) trở nên phức tạp thêm đối với toàn thế giới mà thôi. Trước sau tranh chấp Mĩ – Trung vẫn chi phối quyết định sự vận động của thế giới đa cực của thế kỉ 21 này.

Trong quá trình vận động này  có quá nhiều vấn đề nghiêm trọng chưa thể dự đoán được (Kịch bản 1: Nếu TQ Tập Cận Bình quyết thách thức Mĩ đến cùng, sẽ có thể dẫn tới một tập hợp Mĩ – Nga – phương Tây chống TQ? Trump từ khi chưa lên nắm quyền đã nỗ lực theo đuổi kế sách này, nhưng chưa thành.  Kịch bản 2: Mĩ – phương Tây thất bại trong hòa hoãn với Nga, đang dẫn tới liên minh nhất thời Trung – Nga chống Mĩ… Kịch bản 3: Mọi xung đột trong chiến tranh lạnh 2 hiện nay dẫn đến những căng thẳng không kiểm soát được, hình thành những tập hợp lực lượng hoặc liên minh mới nhất thời chống lẫn nhau khắp nơi; nổ ra một hay những chiến tranh nóng ở quy mô cục bộ, hoặc thậm chí ở quy mô khu vực..; nguy cơ chiến tranh thế giới III tiềm tàng hơn bao giờ hết – tuy nhiên, như đã nói trên, điều này vẫn khó xảy ra - vì thế giới hôm nay vẫn dồi dào các trận địa là nước hoặc các nước bên thứ ba, hoặc những vấn đề khu vực cũng như toàn cầu khác để bộ 3 này tỉ thí với nhau, vân vân…) Chưa bao giờ thế giới cùng một lúc hay nối tiếp nhau liên tục có quá nhiều vấn đề bất định đan xen nhau như bây giờ, trên mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, quân sự, khủng hoảng nhân loại, thiên tai…

8. Trong khi đó vì có những lợi ích khác nhau và phải đối mặt với những thách thức / đòi hỏi phát triển khác nhau, đang nảy sinh nhiều mâu thuẫn mới trong nội bộ các nước phương Tây. Ngoài vấn đề Brexit (Anh) đang đẻ số những mâu thuẫn mới, nội bộ các nước EU đang có bất đồng lớn chung quanh vấn đề người nhập cư từ châu Phi… Đồng thời bàn cờ thế giới có khá nhiều sự kiện “ngược dòng”: Pháp và Đức không tán thành chính sách “đơn phương” của Trump trong đối xử với Nga, Trung Quốc và Iran.., vì thế vẫn để ngỏ một số vấn đề đối với thị trường những quốc gia này… Nhật và Ấn Độ một mặt khẳng định gắn bó và ủng hộ chiến lược Thái Bình Dương - Ấn Độ Dương của Trump, song vẫn có những bước đi riêng – ví dụ Ấn Độ vẫn tính đến việc mua tên lửa S400 của Nga và mua dầu của Iran trái với cấm vận của Mĩ, chính quyền Abe vẫn có những tiếp xúc riêng với Trung Quốc liên quan đến vấn đề vũ khí A của Bắc Triều Tiên…   Những hiện tượng “ngược dòng” này cho thấy bên cạnh dựa vào những mối quan hệ chiến lược và đối tác chiến lược (Mĩ), những quốc gia này vẫn phải chăm lo xử lí những vấn đề riêng của nước mình, do vị trí, vị thế và lợi ích riêng của từng nước đòi hỏi. Trong khi đó Mĩ và NATO đang thực hiện những đối phó chung chống lại Nga – Iran tại mặt trận Ilib ở Syrie, từng nước thành viên NATO và Nhật có những hoạt động tương tự như của Mĩ và phối hợp với Mĩ trên Biển Đông để đáp trả TQ…

Vân vân…

9.  Điểm lại những diễn biến cho đến nay:

Phía TQ: (1) Chiến lược “vành đai – con đường” dự trù đến năm 2020 sẽ triển khai được ở 70 nước với tổng vốn khoảng 1 nghìn tỷ USD, được công bố năm 2013 và được ráo riết triển khai bắt đầu từ 2014, song đến 2018 mới thực hiện được khoảng trên một chục nước và đang bị ngày càng nhiều nước tham gia phản đối. Lý do: Họ sập bẫy nợ TQ và không chịu nổi sự thao túng của TQ… Các dự án TQ đã thực hiện nhìn chung kém hiệu quả, đồng thời không thể huy động đủ vốn (dự trù là 1 nghìn tỷ USD, song làm đúng như dự kiến của chiến lược sẽ có thể vống lên tới 8 nghìn tỷ USD)… Toàn bộ chiến lược “vành đai – con đường” có quá nhiều lỗ hổng với nguy cơ trở thành ảo tưởng[6], (2) TQ gặp nhiều bất ngờ trong chiến tranh thương mại quyết liệt của Mĩ, tỷ giá đồng nhân dân tệ sụt 8%, thị trường chứng khoán suy giảm và sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, (3) hầu hết các nước phát triển và một số nước đang phát triển không tán thành cách làm ăn trục lợi và việc lợi dụng những quan hệ kinh tế để bành trướng quyền lực mềm của TQ, (4) TQ vấp phải sự phản đối ngày càng mạnh của Mĩ và phương Tây chống lại việc quân sự hóa Biển Đông, (5) nội bộ TQ ngày càng có nhiều bất đồng ý kiến với tập trung quyền lực tuyệt đối và với chiến lược đầy tham vọng của Tập Cận Bình, (6) “vấn đề Trung Quốc” ngày càng trở thành mối lo của nhiều nước phương Tây và các nước đang phát triển. Thực tế này cho thấy trong khoảng thời gian nhất định, với tiềm lực hiện nay TQ có thể còn gia tăng được ở mức độ nào đó sự thao túng của mình trong một số khu vực và trên một số vấn đề nhất định (ví dụ: hợp tác với Nga trong vấn đề Syrie, vấn đề vũ khí hạt nhân của Bắc Triều Tiên…). Nhưng do tiềm lực “R&D” của bản thân còn thua xa Mĩ, và do văn hóa bá quyền Đại Hán, nên có thể dự báo: TQ không thể khuất phục được thế giới chấp nhận sự dẫn dắt của mình (hiện nay đã thất bại trong lôi kéo EU chống Mĩ) – không loại trừ khả năng “giấc mộng Trung Hoa” lúc nào đó sẽ vỡ mộng.

Phía Nga: Ngoài ưu thế về tài nguyên và công nghiệp quân sự, tiềm năng và quy mô kinh tế xếp thứ 13 trên thế giới – sau Hàn Quốc, kinh tế Nga dễ bị tổn thương vì chủ yếu chỉ dựa vào xuất khẩu dầu và vũ khí, Nga gặp nhiều khó khăn trong quan hệ nội bộ “Cộng đồng các quốc gia độc lập” (SNG) gồm 10 nước trong Liên Xô cũ (trong đó có sự lũng đoạn ngày càng sâu của TQ vào những nước này trong Cộng đồng). Nga đang có nguy cơ sa lầy ở Syrie, hợp tác Nga – Trung chỉ là một liên minh nhất thời và bất đắc dĩ, trong khi đó uy hiếp của TQ đối vùng Viễn Đông của Nga ngày càng gia tăng. Do hạn chế về tiềm lực kinh tế, nên những nỗ lực của Nga tạo lập cho mình những liên minh ở Trung Đông cũng như ở những nơi khác rất hạn chế. Vốn liếng hay phương tiện duy nhất Nga có được để mặc cả với các đối tác và đối thủ của mình (trước hết là với Mĩ) là kho vũ khí hạt nhân hiện đại và bán dầu. Đến nay Nga vẫn là đối thủ yếu nhất trong bộ 3 Mĩ – Trung – Nga, ảnh hưởng đối với thế giới rất hạn chế.

Nga và TQ gặp nhau trong những nỗ lực tập hợp lực lượng theo kiểu “ngưu tầm ngưu – mã tầm mã” như Syrie của Bashar al-Assad, Iran, Thổ-nhĩ-kì.., các chế độ toàn trị trên thế giới, và các xu thế tương tự ở mọi khu vực, với hi vọng hình thành một phe trục chống Mĩ và phương Tây – nghĩa là đi ngược lại xu thế phát triển hiện nay của thế giới. Song văn hóa Nga có nhiều giá trị liên quan với phương Tây, đến lúc nào đó tình hình có thể xoay chuyển Nga quay về đi với phương Tây.

Phía Mĩ: Với “America first!” thời Trump, quan hệ Mĩ – Trung và Mĩ – Nga nói riêng, cũng như quan hệ Mĩ với cả thế giới còn lại đi vào bước ngoặt mới, mang tính xét lại trật tự quốc tế hiện hành. Điểm nổi bật tạo ra bước ngoặt này là: Sau những thập kỉ ảo tưởng và sai lầm, Mĩ đã nhìn thấy TQ là vấn đề của cả thế giới, nhận ra TQ là đối thủ nguy hiểm nhất trực tiếp thách thức Mĩ. Thực tế này suy cho cùng là hệ quả tất yếu của một quá trình vận động của những mâu thuẫn lớn trong trật tự quốc tế thời chiến tranh lạnh I:

-       Tranh chấp Xô – Mĩ giữ vai trò chủ đạo, bắt đầu từ sau chiến tranh thế giới II, và trật tự này kết thúc vào lúc Liên Xô sụp đổ năm 1991 (các nước XHCN Đông Âu sụp đổ trước đó, vào năm 1989).

-       Sau giai đoạn chuyển tiếp, hôm nay sự vận động nêu trên đã chuyển hướng, đang manh nha tạo ra một quá trình vận động khác: Thế giới đi vào thời kì mâu thuẫn Mĩ – Trung giữ vai trò chủ đạo trên thế giới.

            Đây là thời kì vận động của những mâu thuẫn mới  thuộc hai xu thế phát triển ngược nhau giữa hai thế lực kinh tế lớn nhất thế giới là Mĩ và TQ.

            Như đã nói, chiến tranh thương mại Mĩ – Trung chỉ là khúc dạo đầu. Sự chuyển hướng này được đánh dấu và gắn liền với 2 nhân vật lịch sử là Donald Trump và Tập Cận Bình. Đây chính là sự vận động khách quan của thế giới đương đại, do sự phát triển kinh tế thế giới và các mối quan hệ quốc tế đã sang trang mới[7].    

Thích hay ghét Trump là một chuyện, song về cơ bản Trump đã thực hiện được từng bước những gì đã hứa hẹn trong tranh cử theo tinh thần America first!  Những gì Trump đã làm được trong gần 2 năm đương chức đầu tiên mang lại kết quả làm nước Mĩ mạnh thêm lên. Hiệp định thương mại USMCA thay thế NAFTA giữa Mĩ, Mêhicô và Canada, cũng như Hiệp định thương mại Mĩ – Hàn Quốc vừa được kí là một thắng lợi lớn của Trump. Trong những hiệp định này có những quy định chặt chẽ liên quan đến siết TQ, bác bỏ ách toàn trị của chủ nghĩa xã hội và những vi phạm nhân quyền ở mọi quốc gia theo tinh thần Trump đã nêu ra trong diễn văn khai mạc phiên họp thứ 73 vừa qua của Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc[8]. Đồng thời Trump cũng kí được hiệp định thương mại với EU, “hạ nhiệt” trong căng thẳng thương mại với Nhật, tích cực thúc đẩy giải pháp vấn đề vũ khí A của Bắc Triều Tiên, cùng với đồng minh tăng cường xuất hiện về quân sự trên Biển Đông nhằm răn đe sự bành trướng tại đây của TQ…

Có thể nói, toàn bộ những bước đi nêu trên đã và đang giúp Mĩ tập trung mũi chọn chĩa vào TQ. Sự thật cho đến nay là: TQ bị bất ngờ - do ảo tưởng quá lớn so với thực lực và do đánh giá thấp chính quyền Trump, sớm rơi vào thế đối phó bị động, đang có những lúng túng đầu tiên. Chính quyền Trump dấn bước tiếp, đang vận động sửa đổi hoặc thay đổi các định chế của WTO (với lập luận có quá nhiều qui định đã trở nên lỗi thời) và của Liên hiệp quốc (với lập luận Mĩ đóng góp 25% ngân sách LHQ – nghĩa là gấp 5 lần so với TQ, và cũng gấp nhiều lần so với Nga, song cả 2 đều có quyền veto như Mĩ là bất công và không dân chủ!..) Vân vân…

10.  Sự khác biệt quan trọng nhất đối với nước ta giữa hai thời này là ở chỗ:

-       Thời 1945 khi trước, Việt Nam phải dựa vào phe xã hội chủ nghĩa và sự hậu thuẫn mạnh mẽ của cả thế giới tiến bộ để tiến hành thắng lợi kháng chiến chống xâm lược, giành lại độc lập thống nhất đất nước.

-       Thời 2018 hôm nay Việt Nam độc lập thống nhất đã được 43 năm, không phải là một nước nhỏ, tuy còn nhiều yếu kém song là một quốc gia độc lập có chủ quyền, đã tích tụ được cho mình một tiềm lực đáng kể, đã giành được một vị thế quan trọng trong khu vực, hiện đang giao lưu và có nhiều mối liên kết với cả thế giới.

            Khách quan rơi vào vị trí quốc gia địa đầu nóng bỏng như vậy trong tranh chấp Mĩ - Trung hôm nay – nhất là tại trận địa Biển Đông đang tiềm tàng chiến tranh nóng cục bộ lớn, Việt Nam đứng trước 2 phương án:

(i)      Hoặc là một lần nữa cam chịu thân phận trâu bò húc nhau ruồi muỗi chết như đã từng 4 thập kỉ với 4 cuộc chiến tranh đẫm máu phải trải qua, và đến hôm nay chưa hết lận đận của thân phận quốc gia leo dây?

(ii)     Hay là trong cái thời kỳ quyết liệt, vô cùng phức tap và kéo dài này của chiến tranh lạnh II hôm nay, dứt khoát Việt Nam không cam chịu một lần nữa thân phận “ruồi muỗi chết”, quyết đứng lên tự khẳng định chính mình, đồng thời cùng với ASEAN và tranh thủ hậu thuẫn từ cả cộng đồng quốc tế, vận động sự hợp tác của các đối tác trong và ngoài khu vực, để cùng nhau tạo dựng nên một ốc đảo Đông Nam Á của “hòa bình – hợp tác – phát triển” giữa cái sa mạc nóng bỏng tranh chấp Mĩ – Trung? Đây là phương án Việt Nam quyết dấn thân cùng với cả thế giới tiến bộ, để phục vụ mục đích bảo vệ độc lập chủ quyền và sự phát triển của chính mình, cũng như cho thực hiện nghĩa vụ phải có của mình đối với cộng đồng quốc tế.

Xin nói rõ: Đây sẽ không phải là phương án trung lập, không phải là phương án “đi với một bên chống một bên”, cũng không phải là phương án “3 không” (không tham gia các liên minh quân sự và không là đồng minh quân sự của bất kỳ nước nào, không cho nước nào đặt căn cứ quân sự ở Việt Nam, không dựa vào nước nào để chống nước khác) của quốc phòng và ngoại giao Việt Nam hiện nay. 

Khỏi phải giải thích: Phương án (ii) còn là phương án duy nhất cho phép nước ta cùng đi với cả thế giới tiến bộ, qua đó tạo ra thực lực và vị thế để đạt tới mục tiêu chiến lược là thực hiện được quan hệ hữu nghị thật, hợp tác thật và cùng phát triển bên cạnh Trung Quốc. Thực tế phát triển 43 năm qua của  đất nước ta khẳng định như đinh đóng cột: Một Việt Nam lạc hậu và bị kìm kẹp trong chế độ toàn trị hoàn toàn không có nội lực và ảnh hưởng cần thiết đối với bên ngoài để lựa chọn phương án II này.

             Thiết nghĩ chúng ta trong cả nước phải cùng nhau suy nghĩ, cùng nhau tìm câu trả lời! – nhất là trong bối cảnh TQ trên thực tế đã hoàn thành việc chiếm và quân sự hóa Biển Đông, lũng đoạn nghiêm trọng nội bộ nước ta, chi phối nhiều mặt toàn khu vực ĐNÁ!

 11.  Quan trọng hơn thế gấp bội, hôm nay nước ta là một quốc gia độc lập có chủ quyền, không phải là một nước nhỏ, dù còn nhiều yếu kém song không phải là tay không!  Với thực lực và tiềm năng hiện có, nếu có sự giác ngộ sâu sắc về chính thân phận mình, nước ta hôm nay hoàn toàn có khả năng tự giác đứng lên giải phóng chính mình để lựa chọn phương án II.

Có nhân cách, có lý trí và ý chí, nhân dân ta phải lựa chọn cho tổ quốc mình con đường như thế! Song điều kiện tiên quyết cho phương án II là phải tiến hành cải cách chính trị đổi đời dân tộc, đổi đời đất nước.

Nhưng ngay từ khi tiến hành đổi mới năm 1986 cho đến hôm nay, cải cách chính trị luôn luôn được xem là điều húy kị không được nói tới, bị coi là trật định hướng XHCN, là trực tiếp uy hiếp tước bỏ vai trò độc nhất nắm quyền của ĐCSVN.

Sự thật là như vậy, sự thật này đối kháng với sự sống còn và tiền đồ phát triển của quốc gia. Và cũng chính sự thật này chứng minh ĐCSVN  từ một đảng cách mạng đã làm nên sự nghiệp Cách mạng Tháng Tám, giành lại độc lập thống nhất đất nước, hôm nay đã tha hóa thành đảng của chế độ toàn trị. Nguy hiểm hơn nữa, bản thân ĐCSVN hôm nay cũng bị tham nhũng quyền lực trong đảng biến tướng thành công cụ của nhóm quyền lực trong đảng.

Đã nhiều lần tôi đặt câu hỏi: ĐCSVN hôm nay có nên cam chịu số phận của mình cũng chỉ là một thứ công cụ chuyên chính cho quyền lực đang ngự trị trong đảng mà thôi? Người đảng viên có lương tri nào và có ý thức công dân lại không tự hỏi mình như vậy!

Còn như ĐCSVN muốn giành giữ quyền lãnh đạo của mình như đã ghi trong Điều 4 của Hiến Pháp, nhất thiết đảng phải gột bỏ quá trình tha hóa của mình, để thực hiện tròn nhiệm vụ là đảng lãnh đạo! Giành quyền lãnh đạo mà không thực hiện nhiệm vụ lãnh đạo, có nghĩa là tiếm quyền, là vi hiến và phi pháp, và xứng đáng bị loại bỏ! Chỉ có điều, con đường loại bỏ đảng như thế nhân dân chưa đủ điều kiện thực hiện… Và giả thử một khi nhân dân có đủ điều kiện làm như thế, thì đất nước lại một lần nữa thịt nát xương tan, tay trái chém tay phải! …Và hơn nữa, chưa thể nói trước diễn biến tiếp theo sẽ là gì! Như vậy có nên không?

Nếu ĐCSVN hôm nay tự mình không đủ sức làm nhiệm vụ lãnh đạo, thì phải thay đổi chính mình và dựa vào nhân dân để vươn lên tạo ra khả năng làm tròn nhiệm vụ này. ĐCSVN hôm nay nên nói thật, và thật lòng hỏi dân đi, xem dân có đứng về phía đảng trong nỗ lực thật của đảng thông qua cải cách chính trị đổi đời đảng và đất nước hay không? ĐCSVN hôm nay thừa phương tiện để làm một cuộc thăm dò thật lòng như thế để tự quyết định. Đảng thừa phương tiện và cách làm để chứng minh với dân đảng chấp nhận cải cách chính trị thật để tự cứu chính mình và cứu nước! Chẳng lẽ trong ĐCSVN hôm nay không còn trí tuệ để hiểu những việc hàng ngày đang thực hiện, ví dụ như dự luật 3 đặc khu kinh tế,  thông tư 19 về sử dụng diền nhân dân tệ ở 7 tỉnh biên giới, sự trấn áp các quyền tự do dân chủ của nhân dân, vân vân... và vân vân… sớm muộn sẽ dẫn tới dân lật thuyền như Nguyễn Trãi đã từng cảnh báo?

Sự thật đất nước hôm nay chỉ có vấn đề: ĐCSVN tha hóa như hôm nay có tự cải tạo được để trở thành người phục vụ đất nước hay không? Đất nước hôm nay không có vấn đề: Nhân dân sẽ không đứng về phía một ĐCSVN tự cải tạo trở thành một đảng mới của dân tộc và dân chủ, phấn đấu đưa đất nước vào một thời kì phát triển mới.

Xin lưu ý cho cả thế giới không ai muốn Việt Nam rơi vào tay TQ – mà nếu điều này xảy ra nhân dân VN sẽ là người đầu tiên chống lại. Mĩ cũng không cần VN là một chư hầu chống TQ, đơn giản vì Mĩ quá hiểu điều này. Những nước thành viên ASEAN không có biển có thể nhìn vấn đề Biển Đông theo cách riêng của họ trong quan hệ với TQ; song một Việt Nam là thành viên quan trọng của hòa bình, hợp tác và phát triển ở ĐNÁ chắc chắn toàn ASEAN và cả thế giới còn lại sẽ hoan nghênh, sẽ góp sức. Sự thật VN hiện nay đang là một điểm đến rất hứa hẹn của trào lưu chung trên thế giới vì hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát trển. Có một ASEAN như thế và qua đó TQ tránh né được đụng độ trực tiếp tại đây với Mĩ, sẽ không phải là không có lợi cho TQ! Thế giới và khu vực đang cần một sự cân bằng như thế, VN cần phải chủ động cùng với cộng đồng khu vực và cả thế giới kiến tạo nên một sự cân bằng như thế, không thể ăn sẵn - nghĩa là Việt Nam phải chủ động dấn thân cho mục tiêu chiến lược này!

Nhưng nếu VN nội trị hiện nay vẫn cứ bê bết như một con nghiện, sẽ chỉ vô cùng thuận lợi cho sự thao túng tiếp của TQ, VN sẽ rơi sâu tiếp vào tình trạng ốc không tha nổi mình ốc, làm sao có thể dấn thân? Và một VN nội trị bê bết như thế, chính là VN đang tự tay góp phần gây ra sự mất cân bằng lẽ ra phải tránh bằng được này! Xin cả nước tỉnh táo đánh giá thực trạng vô cùng nguy hiểm này! Dứt khoát phải thông qua cải cách chính trị đưa đất nước ra khỏi mối nguy hiểm này!

Tôi đã viết ra nhiều lần, nhất là trong khi bản đến những chuyển biến nội tại động trời ở Myanmar từ năm 2014 cơ bản đã kết thúc được chế độ quân phiệt, hôm nay xin nhắc lại: So với tất cả các nước trên thế giới đang đứng trước đòi hỏi sống còn phải tiến hành cải cách chính trị để đổi đời thân phận của mình để sống và phát triển được trong thế giới hôm nay, VN là nước số một! – Với nghĩa VN có đầy đủ nhất những điều kiện mà những quốc gia này vô cùng mong ước có được để tiến hành cải cách chính trị! VN chỉ còn thiếu duy nhất ý chí và tầm nhìn của lãnh đạo ĐCSVN!

Hôm nay tôi xin bổ sung thêm: Nếu VN hôm nay dấn thân trở thành một trụ cột của hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển của cộng đồng ASEAN, sẽ mở ra được con đường đưa VN sớm trở thành một nước phát triển trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0.

Tuy còn nhiều vấn đề về chất lượng của tăng trưởng và nhiều vấn đề trong phát triển bền vững, song có thể nói: Nhờ nỗ lực rất lớn của cả nước – trước hết là của giới doanh nhân, nước ta trong những năm gần đây đã liên tục giành được sự phát triển kinh tế năng động. Đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân của VN hiện nay đang tìm đường đi vào một thời kì phát triển đột phá với nhiều triển vọng đáng mong muốn, thị trường thế giới và khu vực đang xuất hiện những cơ hội để khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam bứt lên trở thành động lực quyết định của một Việt Nam phát triển.

Tình hình nói trên cho thấy: Nếu có một cuộc cải cách chính trị đổi đời đất nước, giải phóng và phát huy được nội lực, chúng ta sẽ sớm kết thúc được giai đoạn sự phát triển của đất nước do FDI dẫn dắt, chấm dứt tình trạng VN chỉ là nước nhân dân đi làm thuê và đất nước trở thành nước cho thuê, để chuyển sang giai đoạn sự phát triển của đất nước do nội lực năng động của đất nước ta là động lực chính và dẫn dắt. Làm được như thế, trên tổ quốc của mình, nhân dân ta sẽ có những điều kiện tốt nhất để thực hiện quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc, như đã ghi trong Tuyên Ngôn Độc Lập. Khái niệm người dân là chủ của đất nước mang nội dung và ý nghĩa như vậy!

Lãnh đạo có nghĩa là phải giúp dân thực hiện được ước vọng nói trên, và bản thân ĐCSVN hôm nay phải thay đổi tận gốc chính mình, để vươn lên thực hiện sứ mệnh này.

Nói ĐCSVN hôm nay phải thay đổi tận gốc có nghĩa: Tại chỗ đứng hôm nay, trên thực tế ĐCSVN đã biến chất tới mức chỉ còn lại là lực lượng chính trị lớn nhất và duy nhất độc quyền cai trị đất nước. ĐCSVN hôm nay phải tự thay đổi thành một đảng mới của dân tộc và dân chủ, để có khả năng và bản lĩnh dẫn dắt cả nước khai phá thành công con đường phát triển, đưa đất nước ta trở thành một trụ cột vững chắc của hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển trong ASEAN. Chỉ có một đảng mới như thế, mới có thể thực hiện được đoàn kết hòa giải dân tộc, giải phóng nội lực Việt Nam để thành đạt mục tiêu chiến lược này. Trong thế giới đương đại quyết liệt hôm nay, tồn tại có nghĩa là phải dấn thân tiến lên phía trước!

*

Năm 1990, nghĩa là cách đây gần 3 thập kỉ, ĐCSVN[9] đã bẻ ghi con tầu đất nước đi vào con đường Thành Đô. Đây là cả một giai đoạn phát triển lận đận, đầy thua thiệt đau lòng, và sự lũng đoạn của quyền lực mềm TQ hôm nay là toàn diện và trở nên cực kỳ nguy hiểm. Nắm quyền tuyệt đối cai trị đất nước, ĐCSVN hôm nay có trách nhiệm tuyệt đối trước đất nước phải khắc phục sai lầm nghiêm trọng này bằng cách thông qua cải cách chính trị mở ra cho đất nước con đường phát triển mới.

Khác vời thời trứng nước sau năm 1945, hôm nay thông tin về sự vận động của thế giới đã sang trang đi vào một giai đoạn khác là đầy đủ, những cảnh báo và kiến nghị của những người Việt Nam yêu nước và có lí trí đối với ĐCSVN là rất rõ ràng, đất nước và lòng dân khao khát phải mở ra một thời kì phát triển mới, tiềm lực quốc gia tích lũy được vừa cho phép vừa đòi hỏi đất nước phải sớm trở thành quốc gia giầu mạnh và văn minh để sống được trong thế giới này.

Thế giới đã sang trang đang manh nha một trật tự quốc tế khác, chiến tranh lạnh II đang “nóng lên” với những thách thức quyết liệt. ĐCSVN hôm nay và toàn thể tầng lớp trí thức đương thời của đất nước có trách nhiệm lịch sử không được phép để cho đất nước ta một lần nữa lại rơi vào con đường lận đận của thân phận trâu bò húc nhau ruồi muỗi chết như trong cục diện thế giới 2 phe 4 mâu thuẫn của những thập kỉ thời chiến tranh lạnh I vừa qua.

Đây sẽ là thách thức chưa từng có đặt ra cho ĐCSVN tại đại hội XIII.

Hay là đại hội XIII sẽ chỉ là một phiên bản mới của đại hội XII?

Nguyễn Trung

Hà Nội - Võng Thị, 07-10-2018

http://www.viet-studies.net/NguyenTrung/NguyenTrung_DaiHoiXIII.html