(2) Các góc nhìn xã hội về vấn đề cờ

Về vấn đề cờ

Georg Simmel (1858-1918)

Trong bài tuần trước tôi đã giới thiệu đến bạn đọc hai góc nhìn xã hội học về vấn đề cờ, theo thuyết biểu-tượng tương-giao và chức năng luận. Bài này sẽ được tiếp tục chủ đề với góc nhìn theo Georg Simmel.

Biểu tình chống Trung Quốc tại Landkreis Harburg, Germany hôm 18/1

Simmel là một nhà xã hội học người Đức được biết đến nhiều qua những đóng góp về lãnh vực văn hóa và cuộc sống tân thời. Ông đặc biệt quan tâm tới cấp độ sơ đẳng nhất của các quan hệ xã hội, tức là ông đặt nặng mức quan trọng của mối quan hệ giữa cá nhân và nhóm cá nhân đó là thành viên, và giữa cá nhân và xã hội cá nhân đó đang sinh sống.

Bức hình của cuộc biểu tình bên Đức ở trên cho thấy hình ảnh của một nhóm đang đứng biểu tình, bao gồm nhiều cá nhân với những lá cờ khác nhau như tiềm ẩn sự hiện hữu của một mối quan hệ gắn bó họ, hay nói cách khác, những cá nhân này đang tham dự một hình thức tương tác xã hội. Thực tế rằng đây là một dịp rất hiếm hoi khi lá cờ bay cùng nhau cho thấy sự vắng mặt của các thế lực ngăn cản hiện tượng này xảy ra thường xuyên hơn. Chỉ cần tưởng tượng đến cảnh một đứa trẻ thơ tung tăng trên tay một lá cờ vàng trên đường phố Hà Nội, hoặc vẫy vẫy lá cờ đỏ ở trung tâm thành phố Westminster, tiểu bang California, tưởng tượng đến những gì sẽ xảy ra cho em bé sẽ đưa chúng ta đối diện với các thế lực ấy. Vấn đề ở đây vẫn là sự xung khắc, phát xuất từ ý nghĩa của lá cờ theo cảm nghiệm của từng người, một sự đối lập nhị phân của sự hiệp nhất/bất hòa, hài hòa/xung đột, yêu thích/chán ghét, vv., quan điểm của Simmel liên quan đến sự tìm hiểu của chúng ta vì ông thường tập trung vào khía cạnh mâu thuẫn và những chức năng của nó.

Georg Simmel (1858-1918)

Từ chức năng ở đây không có nghĩa Simmel tán thành thuyết chức năng như Emile Durkheim. Cách tiếp cận chức năng luận của Durkheim trên thực tế thường tập trung vào các nỗ lực để né tránh xung đột, vì ông tin cho đó là tiêu cực và phá hoại kết cấu xã hội. Simmel thì ngược lại, ông bác bỏ ý tưởng cho rằng xã hội có khả năng sinh tồn là do sự hài hòa, thống nhất và cái gọi là ‘giá trị chung’. Điều này có thể đúng trong một số trường hợp, nhưng đối với Simmel, sự tương tác mà ông gọi là ‘sociation’ được đặc trưng bởi cả sự hài hòa và xung khắc, lực hút và lực đẩy, yêu thương và chán ghét. Thực vậy, tính năng tiêu biểu của mối quan hệ giữa người và người là những sự mâu thuẫn, nước đôi sâu sắc, xét trên cấp độ cá nhân cũng như xã hội. Đả thông được những mâu thuẫn, vượt qua được tính nước đôi đó là một việc làm cần thiết để đạt tới điều Simmel gọi là ‘xã hội tính’, khi con người tìm thấy niềm vui và hạnh phúc trong sự tương giao qua lại với nhau.

Thái độ này phân biệt Simmel với các nhà chức năng học có xu hướng coi xung khắc như sự phá hoại, nhưng theo Simmel một nhóm hoàn toàn hài hòa với nhau không thể tồn tại trong thực tế. Một đàng là nhóm ấy sẽ không bao giờ thay đổi và do đó không thể có được bắt cứ biểu hiện nào của tính năng động, của sức sống. Lấy ví dụ, nếu bạn không bao giờ tranh luận hoặc thậm chí không bất đồng với bất cứ ai gần gũi với bạn, điều này có vẻ như một tình hình thật thoải mái, dễ chịu, nhưng theo Simmel bạn sẽ chóng trở nên nhàm chán và vô vọng. Nếu tất cả đều ở trong trạng thái quân bằng thì sẽ không có động lực thúc đẩy chúng ta cố gắng làm những điều gì mới, hoặc thúc đẩy chúng ta ra nghi vấn, hoặc phê phán. Mỗi thế hệ sau đó sẽ vẫn y như thế hệ trước.

Bất cứ mối quan hệ nào cũng tốt hơn so với không có quan hệ gì cả

Thực tại và sự biểu hiện bề ngoài không luôn giống nhau – một mối quan hệ biểu hiện bên ngoài hoàn toàn tiêu cực có thể được chứng minh cho thấy tiềm ẩn những chức năng tích cực, và ngược lại. Trong thực tế, với Simmel, bất cứ mối quan hệ nào cũng tốt hơn so với không có quan hệ gì cả, ngay những mối quan hệ đầy xung đột. Những mối quan hệ này ‘chắp vá’ những mảng kết cấu xã hội theo cách riêng của chúng. Trường hợp duy nhất tiêu cực xảy ra khi có sự né tránh, chạy trốn quan hệ. Ngay cả sẽ tổn thương và đau đớn để tiếp tục điều quan trọng là phải cố gắng vì những xung khắc có thể trở nên những van an toàn cho những suy nghĩ và cảm xúc mà người trong cuộc không có cách nào khác để thể hiện. Ngoài ra, mâu thuẫn cũng có thể được vận dụng để củng cố vị trí và tằng cường lòng tự tin của một hoặc cả hai bên.

Để minh họa điểm này, ta hãy nhớ lại trận hockey vòng bán kết giữa đội Canada và USA tại thế vận hội mùa đông ở Sochi tuần trước. Đội Canada loại đội USA với tỷ số 1-0 để vô vòng chung kết, và đoạt huy chương vàng. Phân tích sự kiện này này Simmel sẽ nói gì? 

Ông sẽ cho rằng sự xung đột với nhóm khác sẽ có xu hướng củng cố tình đoàn kết của nhóm. Nếu nhóm mình là bên thắng cuộc thì sự tự tin của chính tập thể và mỗi cá nhân sẽ được tăng cường. Vì lẽ đó ta có thể nghĩ rằng đội Canada sẽ thỏa mãn và sung sướng với chiến thắng của họ. Nhưng có một điều khá bất ngờ đã xảy ra đó là cung cách của các cầu thủ khi trận đấu kết thúc, họ ôm và chúc mừng nhau một cách chân thành. Một phần nào đó, hiện tượng này có thể giải thích được vì đa số các cầu thủ của cả hai đội đều chơi chung trong NHL (the National Hockey League) và rất nhiều cầu thủ là đồng đội với nhau, nhưng môn thể thao này không chỉ củng cố mối quan hệ xã hội giữa người Canada với nhau mà còn giữa người Canada và người Mỹ. Ví dụ này cho chúng ta thấy rất khó để phân biệt được thực thể đang trong mâu thuẫn với thực thể đang ở trạng thái đồng thuận hài hòa. Cả hai không phải những thực tại khác biệt nhau, nhưng chỉ là những khía cạnh khác nhau của cùng một thực tế.

Sociation

Trong vấn đề cờ chúng ta có thể thấy sự phản ánh năng động của hiện tượng trên. Khi những người tham gia biểu tình giương cao cả hai lá cờ, vô hình chung họ đã công nhận không chỉ là sự hiện hữu của mối mâu thuẫn mà cả vào tính tạo sinh của những mâu thuẫn trong thực tế, bởi vì những gì đang trong mâu thuẫn cũng có thể trở thành đầu mối của sự hiệp thông. Về quyết định chọn lá cờ nào, đây hẳn là một quyết định khó khăn và không hề đơn giản, xuất phát từ mối quan hệ ràng buộc của thành viên và nhóm. Đời sống xã hội không thể luôn trong trạng thái cân bằng, cũng như các tác nhân của nó. Chính vì vậy việc quan trọng là nhận ra bản chất vô thường của bất kỳ hiện tượng xã hội nào, để cho phép nó được canh tân, đổi mới. Cho dù họ đã chọn cờ đỏ hoặc cờ vàng họ đều là người Việt, và sự khao khát được phất lá cờ đại diện cho từng cá nhân của nhóm, tức là cả hai cờ, đã cụ thể hóa một kinh nghiệm chung, mà Simmel gọi là “sociation”.

Ý nghĩa của bức hình là một ví dụ tuyệt vời cho khái niệm “sociation” của Simmel bởi vì nó cho thấy các thành viên của hai bên có thể gọi là đối lập có thể vượt qua được những khó khăn và hạn chế áp đặt lên họ do các nhóm mà họ là thành viên, để liên kết với nhau và tạo thành một “thống nhất cao”. Hình thức hiệp nhất cao độ này cho phép những thành viên của nhóm mới này cầm cả cờ đỏ lẫn cờ vàng, gác sang một bên những khác biệt và giao thiệp với nhau như những cá thể độc lập. Đến đây, ta có thể thấy góc nhìn của Simmel đòi hỏi sự nghiên cứu, phân tích sâu hơn về ý nghĩa của hiện tượng và hình thức quan hệ; có thể phải có khả năng phản trực giác để có thể hiểu rõ hơn về đời sống xã hội, cũng như có thể nhận ra rằng trong mỗi cá nhân luôn có sự tranh đấu, xung đột về nhiều phương diện, và họ cần trải nghiệm và giải quyết thỏa đáng để có thể hiệp thông với những người khác trong nhóm, ngoài nhóm, và ngoài xã hội.

Tuần tới tôi sẽ trở lại với quan điểm rút tỉa từ một nhà xã hội học nổi tiếng khác: Max Weber

http://annanhungvu.wordpress.com/2014/03/03/ve-van-de-co-georg-simmel-1858-1918/

On the flag issue – Georg Simmel (1858-1918)
In my last post, I discussed the symbolic interactionist and functionalist perspectives on the flag issue, this week I will continue with Simmel’s perspective.

Biểu tình chống Trung Quốc tại Landkreis Harburg, Germany hôm 18/1

Simmel was a German sociologist who is best known for his writings about culture and modern life. He was especially interested in the micro level of social interactions, that is to say, he gives weight to the relationship between the individual and the group/society. The picture above shows there is a group comprising of individuals carrying different flags, underlying some relationship or we can say, they are involved in a social interaction. The fact that this is one such rare occasion where the two flags flying together suggests the absence of the forces that inhibit this phenomenon from taking place more often. Just imagine a little child carrying a yellow flag on the street in Hanoi, or waving a red flag in Westminster, CA and what surely would happen next will put us face to face with such forces. The problem here is one of conflict, and it could be understood in terms of how the meanings of the flag is discussed, i,e, the binary opposites of unity/discord, harmony/conflict, love/hate, etc.. Simmel’s work is relevant to our understanding of the problem because he often focuses on the issue of conflict and the various functions that it serves.

The word “function” here does not imply that Simmel was a functionalist in the same sense that Emile Durkheim was. Durkheim’s functionalist approach, in fact often focuses on the effort to “avoid” conflict, since he believes it to be negative and destructive to the fabric of society. On the contrary Simmel rejects the idea that society is “held together” by harmony, consensus, and so-called “shared” values. This may be true at times, but for Simmel, interaction (or “sociation” as he called it) is characterized by both harmony and conflict, attraction and repulsion, love and hate. The hallmark of human relations is thus a profound ambivalence, on both the individual and social levels. The need to work through such ambivalence is necessary to achieve what Simmel referred to as “sociability”, the sense of pleasure and joy that comes from interacting with one another.

This attitude distinguishes Simmel quite sharply from functionalists who tend to see conflict as destructive, but as Simmel points out, an entirely harmonious group could never exist in reality. For one thing, it would never change, and would therefore never exhibit any kind of life process. Imagine for example, if you never argue or even disagree with anyone close to you. This might sound like an agreeable situation, but according to Simmel, we would soon be overcome by a sense of boredom and futility. If everything is always in equilibrium, there is no motivation to try anything new, to question, or to critique. Every generation would then remain identical to the one before it.

Any kind of relationship is better than none at all

Reality and appearance are not always the same – a relationship which appears on the surface to be wholly negative, could actually be shown to have latent or hidden positive functions and vice versa. In fact, for Simmel, any kind of relationship is better than none at all – even the conflict-ridden ones. They “sew together” the thread of the social fabric in their own particular way. The only thing which would be completely negative is totalwithdraw from a relationship. Even if it seems too painful to continue, it is important to try because conflict might serve as a “safety-valve” for negative thoughts and feelings, which participants may not be able to express in any other way. In addition, conflict may ultimately serve to strengthen the positions or confidence of one or both parties.

To better illustrate this point, let us recall last week’s men’s semifinal hockey game between Canada and the U.S at the Winter Olympics in Sochi. Canada won this game 1-0, and later went on to win the gold medal. What would Simmel say about this? He would argue that conflict with an outside group tends to cement bonds within the group. If your group is on the winning side of the equation, then both collective and individual self-esteem would be enhanced. Thus we would expect the Canadians to take pleasure in their victory, but what was unexpected was the way players on both teams embraced and congratulated each other when the game ended. They did this with real conviction and sincerity. Some of this might be explained by the fact that many of the players were teammates in the National Hockey League, but it seems to me that this game not only solidified social bonds between the Canadians, but between Canadians and Americans as well. This example reminds us that we can never truly distinguish an entity in conflict from one in a state of harmony. They are not distinct realities – as if we can or must choose between one or the other – they are simply different aspects of the same reality.

Sociation

We can see the reflection of this dynamic in the flag issue. When the demonstrators display both flags, they are in a sense recognizing not only the existence of conflict, but also the generative nature of conflict in reality because what appears to be conflictual may also be a unifying force. The decision to choose one flag over the other might not be all that straightforward, and can be a difficult one to make stemming from group membership and its inherent constraints. Social life is not always in a state of equilibrium, as are the social actors who constitute it. It is therefore important to recognize this impermanent nature of any phenomenon and to allow for change to take place. Whether one flies the red flag or the yellow flag, all the demonstrators are Vietnamese, and their insistence on displaying both flags concretizes this shared experience. Simmel calls this notion “sociation”. The meaning of the picture above is an excellent example of Simmel’s concept of “sociation” because it shows that members of two seemingly opposing sides are able to overcome the constraints and limitations impose on them by the group that they associate with so as to form a “higher unity”. This higher state of association allows group member to freely fly the red or yellow flag together, setting aside the differences and to interact independently as individuals. If anything, Simmel’s perspective demonstrates that in order to understand social life, it may be necessary to be counter-intuitive and delve a bit more deeply into the meaning of a phenomenon or an interaction; and that there is also the inner conflict that an individual may experience and needs to resolve in order to be in union with others in the group or society at large.

Next week, I will revisit the issue with perspectives drawn from the works of another giant, Max Weber.