Chọn gene để đào tạo “tinh hoa”: Một phát biểu sai lầm nghiêm trọng
Tôi rất ngạc nhiên khi đọc thấy tin ông Trần Anh Tuấn, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội, thông báo Hà Nội sẽ chọn gene để đào tạo tinh hoa. Nếu đúng thì đây sẽ là một sai lầm nghiêm trọng về mặt khoa học, đạo đức và ngôn ngữ đúng như bác Bình bình luận trong bài dưới đây. Cá nhân tôi có một số ý kiến sau:
Gene (gen) không quyết định “tinh hoa” hay tài năng. Gen chỉ mang thông tin di truyền cơ bản, ảnh hưởng đến một phần tiềm năng (ví dụ: khả năng học ngôn ngữ, trí nhớ, thể chất...), nhưng không xác định ai sẽ trở thành “tinh hoa”.
Không có “gene của tinh hoa”: Không tồn tại gen nào quy định “thông minh”, “sáng tạo”, “lãnh đạo” hay “tài năng đặc biệt”. Những phẩm chất này là kết quả của tương tác giữa gen, môi trường, giáo dục, trải nghiệm và nỗ lực cá nhân.
“Chọn lọc gene từ lúc sinh ra, thậm chí khi còn trong bụng mẹ” là điều hoàn toàn phi thực tế với công nghệ hiện nay. Ngay cả các kỹ thuật như PGD (chẩn đoán tiền phôi) hay NIPT (xét nghiệm thai nhi) cũng chỉ dùng để phát hiện bệnh di truyền nghiêm trọng, không thể dự đoán tài năng hay “tinh hoa”.
Vì vậy, về mặt khoa học, không thể “chọn lọc gene để đào tạo tinh hoa”. Phát biểu này vi phạm nguyên lý cơ bản của di truyền học và tâm lý học phát triển.
2. “Thai giáo để lựa chọn” cũng Sai về mặt y học và giáo dục.
Thai giáo là quá trình kích thích, nuôi dưỡng sự phát triển não bộ của thai nhi thông qua âm nhạc, giao tiếp, dinh dưỡng… Đó không phải là công cụ “lựa chọn” thai nhi.
Không có phương pháp nào cho phép “lựa chọn thai nhi dựa trên tiềm năng tương lai” cũng như giáo dục thai nhi nằm trong bụng mẹ. Việc đó nếu xảy ra sẽ là eugenics (ưu sinh học); đây là khái niệm đã bị lên án mạnh mẽ từ sau Thế chiến II vì liên quan đến phân biệt chủng tộc và vi phạm nhân quyền.
Vì vậy, gọi “thai giáo để lựa chọn” là sai hoàn toàn về mặt y học và đạo đức.
3. Hậu quả nếu hiểu theo nghĩa đen:
Vi phạm đạo đức y học và nhân quyền: Chọn lọc con người dựa trên gen là hành vi eugenics, bị cấm ở hầu hết các nước.
Tạo ra bất công xã hội: Nếu áp dụng, sẽ hình thành tầng lớp “người được chọn” và “người bị loại”, phá vỡ nguyên tắc bình đẳng trong giáo dục.
Gây hoang mang dư luận và phản cảm quốc tế: Các tổ chức quốc tế (UNESCO, WHO...) sẽ phản đối mạnh nếu lãnh đạo Hà Nội thật sự có ý định này.
4. Tôi đề nghị lãnh đạo thành phố Hà Nội, nhất là lãnh đạo Sở KH&CN Hà Nội giải thích lại chính xác phát biểu của ông Tuấn.
Mặt khác, các nhà di truyền học, giáo dục học nên lên tiếng phản biện khoa học để giải thích và cung cấp các thông tin đúng đắn về việc này cho công chúng.
Vì vậy, gọi “thai giáo để lựa chọn” là sai hoàn toàn về mặt y học và đạo đức.
3. Hậu quả nếu hiểu theo nghĩa đen:
Vi phạm đạo đức y học và nhân quyền: Chọn lọc con người dựa trên gen là hành vi eugenics, bị cấm ở hầu hết các nước.
Tạo ra bất công xã hội: Nếu áp dụng, sẽ hình thành tầng lớp “người được chọn” và “người bị loại”, phá vỡ nguyên tắc bình đẳng trong giáo dục.
Gây hoang mang dư luận và phản cảm quốc tế: Các tổ chức quốc tế (UNESCO, WHO...) sẽ phản đối mạnh nếu lãnh đạo Hà Nội thật sự có ý định này.
4. Tôi đề nghị lãnh đạo thành phố Hà Nội, nhất là lãnh đạo Sở KH&CN Hà Nội giải thích lại chính xác phát biểu của ông Tuấn.
Mặt khác, các nhà di truyền học, giáo dục học nên lên tiếng phản biện khoa học để giải thích và cung cấp các thông tin đúng đắn về việc này cho công chúng.
----------------------------
Chọn gene để đào tạo “tinh hoa”: Sự ngộ nhận về con người và phát triển
Chọn gene để đào tạo “tinh hoa”: Sự ngộ nhận về con người và phát triển
FB Lê Thọ Bình 17-12-1025 - Khát vọng xây dựng lực lượng nhân lực chất lượng cao cho Hà Nội là chính đáng. Nhưng đề xuất “chọn lọc gene để đào tạo tinh hoa”, thậm chí lựa chọn từ khi sinh ra hay còn trong thai kỳ, không chỉ thiếu cơ sở khoa học mà còn đẩy tư duy phát triển nhân tài sang một vùng rủi ro đạo đức và xã hội đáng báo động.
Phát biểu của Giám đốc Sở KH&CN Hà Nội Trần Anh Tuấn, rằng Hà Nội có thể “chọn gene để đào tạo tinh hoa”, vì “thế giới đã làm rồi”, thoạt nghe tạo cảm giác cấp tiến và đi trước thời đại. Nhưng nếu bóc tách kỹ, đây lại là một sự nhầm lẫn nghiêm trọng giữa khoa học gene với chính sách phát triển con người.
Cho đến nay, không có bất kỳ bằng chứng khoa học nào chứng minh gene có thể dự báo hay bảo đảm một con người sẽ trở thành “tinh hoa” theo nghĩa trí tuệ, sáng tạo, lãnh đạo hay đóng góp xã hội. Gene có thể liên quan đến sức khỏe, nguy cơ bệnh tật, một số đặc điểm sinh học, nhưng tài năng, nhân cách và trí tuệ là sản phẩm của môi trường, giáo dục, văn hóa và lựa chọn cá nhân, chứ không phải một mã di truyền có thể đọc sẵn.
Lập luận “thế giới đã làm” vì thế là một cách viện dẫn mơ hồ. Thế giới nghiên cứu gene để chữa bệnh và nâng cao chất lượng sống, không phải để xếp hạng giá trị con người từ khi chưa chào đời. Những quốc gia dẫn đầu về giáo dục và khoa học, từ Phần Lan, Đức đến Mỹ, đều phát triển nhân tài bằng hệ thống giáo dục mở, cạnh tranh công bằng và cơ hội xã hội rộng, chứ không bằng sàng lọc sinh học.
Nguy hiểm hơn, tư duy “chọn gene để đào tạo tinh hoa” vô tình trượt sang logic của chủ nghĩa ưu sinh hiện đại, nơi con người bị đánh giá trước khi có cơ hội chứng minh chính mình. Lịch sử đã cho thấy, bất cứ khi nào xã hội tin rằng có thể “thiết kế” con người tốt hơn bằng di truyền, thì kết cục đều để lại những vết thương đạo đức sâu sắc.
Câu hỏi không thể né tránh là: Ai sẽ được chọn? Ai bị loại? Dựa trên tiêu chí nào? Nếu một nhóm trẻ được gắn nhãn “tinh hoa” từ khi sinh ra để hưởng đầu tư đặc biệt, thì số đông còn lại bị đặt ở đâu trong cấu trúc phát triển? Một xã hội hiện đại không thể xây dựng tương lai bằng cách đóng cánh cửa cơ hội ngay từ vạch xuất phát.
Cách tiếp cận này cũng cho thấy một ngộ nhận căn bản về nguồn gốc của nhân tài. Rất nhiều con người kiệt xuất của nhân loại không sinh ra trong điều kiện “lý tưởng”, thậm chí trưởng thành từ thiếu thốn và nghịch cảnh. Chính môi trường giáo dục, sự tự do tư duy và khả năng phản biện mới là cái nôi của sáng tạo. Tinh hoa không được nuôi trong phòng thí nghiệm, mà được hình thành trong đời sống xã hội phong phú và công bằng.
Nếu Hà Nội thực sự muốn có lực lượng lao động chất lượng cao, con đường hiệu quả hơn nhiều là: Nâng chất giáo dục phổ thông, phát hiện và bồi dưỡng năng lực qua quá trình học tập, cống hiến; đầu tư mạnh cho đại học và nghiên cứu; thu hút nhân tài bằng thể chế minh bạch, không gian sáng tạo và đãi ngộ xứng đáng. Nhân tài đến từ cơ hội được mở ra, không phải từ gene được chọn.
Phát triển Thủ đô đòi hỏi tư duy đột phá. Nhưng đột phá không đồng nghĩa với đánh cược trên những giả định chưa được kiểm chứng về con người. Một thành phố lớn mạnh không phải là nơi chọn ra “những đứa trẻ ưu tú nhất”, mà là nơi nhiều người bình thường có cơ hội trở nên xuất sắc.
Cho đến nay, không có bất kỳ bằng chứng khoa học nào chứng minh gene có thể dự báo hay bảo đảm một con người sẽ trở thành “tinh hoa” theo nghĩa trí tuệ, sáng tạo, lãnh đạo hay đóng góp xã hội. Gene có thể liên quan đến sức khỏe, nguy cơ bệnh tật, một số đặc điểm sinh học, nhưng tài năng, nhân cách và trí tuệ là sản phẩm của môi trường, giáo dục, văn hóa và lựa chọn cá nhân, chứ không phải một mã di truyền có thể đọc sẵn.
Lập luận “thế giới đã làm” vì thế là một cách viện dẫn mơ hồ. Thế giới nghiên cứu gene để chữa bệnh và nâng cao chất lượng sống, không phải để xếp hạng giá trị con người từ khi chưa chào đời. Những quốc gia dẫn đầu về giáo dục và khoa học, từ Phần Lan, Đức đến Mỹ, đều phát triển nhân tài bằng hệ thống giáo dục mở, cạnh tranh công bằng và cơ hội xã hội rộng, chứ không bằng sàng lọc sinh học.
Nguy hiểm hơn, tư duy “chọn gene để đào tạo tinh hoa” vô tình trượt sang logic của chủ nghĩa ưu sinh hiện đại, nơi con người bị đánh giá trước khi có cơ hội chứng minh chính mình. Lịch sử đã cho thấy, bất cứ khi nào xã hội tin rằng có thể “thiết kế” con người tốt hơn bằng di truyền, thì kết cục đều để lại những vết thương đạo đức sâu sắc.
Câu hỏi không thể né tránh là: Ai sẽ được chọn? Ai bị loại? Dựa trên tiêu chí nào? Nếu một nhóm trẻ được gắn nhãn “tinh hoa” từ khi sinh ra để hưởng đầu tư đặc biệt, thì số đông còn lại bị đặt ở đâu trong cấu trúc phát triển? Một xã hội hiện đại không thể xây dựng tương lai bằng cách đóng cánh cửa cơ hội ngay từ vạch xuất phát.
Cách tiếp cận này cũng cho thấy một ngộ nhận căn bản về nguồn gốc của nhân tài. Rất nhiều con người kiệt xuất của nhân loại không sinh ra trong điều kiện “lý tưởng”, thậm chí trưởng thành từ thiếu thốn và nghịch cảnh. Chính môi trường giáo dục, sự tự do tư duy và khả năng phản biện mới là cái nôi của sáng tạo. Tinh hoa không được nuôi trong phòng thí nghiệm, mà được hình thành trong đời sống xã hội phong phú và công bằng.
Nếu Hà Nội thực sự muốn có lực lượng lao động chất lượng cao, con đường hiệu quả hơn nhiều là: Nâng chất giáo dục phổ thông, phát hiện và bồi dưỡng năng lực qua quá trình học tập, cống hiến; đầu tư mạnh cho đại học và nghiên cứu; thu hút nhân tài bằng thể chế minh bạch, không gian sáng tạo và đãi ngộ xứng đáng. Nhân tài đến từ cơ hội được mở ra, không phải từ gene được chọn.
Phát triển Thủ đô đòi hỏi tư duy đột phá. Nhưng đột phá không đồng nghĩa với đánh cược trên những giả định chưa được kiểm chứng về con người. Một thành phố lớn mạnh không phải là nơi chọn ra “những đứa trẻ ưu tú nhất”, mà là nơi nhiều người bình thường có cơ hội trở nên xuất sắc.
https://tuoitre.vn/giam-doc-so-ha-noi-neu-nhung-cach-chon-loc-tinh-hoa-phuc-vu-cho-su-phat-trien-20251217170059208.htm
Hitle da thi nghiem nhung khong thanh cong --gio den Tran anh Tuan --ma me thang khung dien .
Trả lờiXóa