(1) LỒN VÀ BUỒI TRONG CA DAO, TỤC NGỮ VIỆT NAM

LỒN VÀ BUỒI TRONG CA DAO, TỤC NGỮ VIỆT NAM

Đỗ Anh Vũ (Viện Ngôn ngữ học): Tìm hiểu sự hoạt động của các yếu tố chỉ sinh thực khí trong thành ngữ, tục ngữ, ca dao và câu đố của người Việt

Lời dẫn của Tễu Blog: Bài viết dưới đây của nhà nghiên cứu trẻ Đỗ Anh Vũ là nội dung trình bày trong buổi thuyết trình “Tìm hiểu sự hoạt động của các yếu tố chỉ sinh thực khí trong thành ngữ, tục ngữ, ca dao và câu đố của người Việt” đã diễn ra vào chiều thứ bảy 05/09//2015, tại Cà phê Thứ Bảy, 3A, Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội.

"Những từ chỉ sinh thực khí của tiếng Việt xuất hiện khá nhiều trong lời ăn tiếng nói dân gian, điển hình qua vùng ngữ liệu của thành ngữ tục ngữ và ca dao. Từ trước đến nay trong giới Việt ngữ học, chúng được xếp vào bộ phận những từ ngữ mang sắc thái tục, ít được chú ý nghiên cứu và cũng thường bị người ta ngần ngại khi phải đề cập tới.

Bài thuyết trình, đi vào tìm hiểu sự hoạt động của những yếu tố chỉ sinh thực khí trong nguồn ngữ liệu dân gian là thành ngữ, tục ngữ, ca dao và câu đố của người Việt. Qua gần 10 năm khảo sát, diễn giả đã thống kê được con số 158 đơn vị thành ngữ tục ngữ ca dao và 17 đơn vị câu đố có sự xuất hiện của những yếu tố chỉ sinh thực khí từ các cuốn từ điển, các tài liệu văn hoá và tư liệu điền dã cá nhân. Tác giả cũng chỉ ra các hình thức định danh, những cách sử dụng mang tính biểu trưng, ẩn dụ; và đặc sắc hơn cả là những ẩn tầng văn hoá ẩn chứa qua từng con chữ. Qua khối ngữ liệu này, ta không chỉ bắt gặp những tín ngưỡng / mê tín dân gian, kiến thức dân gian mà còn thấy những tương đồng và khác biệt thú vị khi so sánh với đời sống văn hoá và ngôn ngữ của người phương Tây".

Diễn giả Đỗ Anh Vũ, Email: doanhvuvn2000@ yahoo.com

Bút danh: Trầm Ngư, Lĩnh Tung Ma, Tạ Lũng Minh.
Sinh năm 1980. Công tác tại Viện Ngôn ngữ học từ 2002 đến nay.

1. Đặt vấn đề 

Ngôn ngữ của bất cứ dân tộc nào cũng tồn tại những yếu tố tục. Người ta vẫn thường ngại đề cập đến các yếu tố tục nhưng chính những yếu tố đó mang trong nó những đặc trưng hết sức quan trọng, đại diện cho ngôn ngữ của mỗi cộng đồng. Thứ nhất, đa số các từ tục nằm trong khu vực từ vựng cơ bản của mỗi ngôn ngữ, là một trong những cơ sở để phân định sự độc lập của ngôn ngữ này so với ngôn ngữ khác. Thứ hai, các từ tục góp phần quan trọng thể hiện những đặc trưng, bản sắc văn hóa của mỗi cộng đồng. Trong vùng ngữ cảm của người Việt, các từ tục nằm ở mức độ cao nhất được coi là các từ chỉ bộ phận sinh thực khí của người nam và người nữ. Bài viết này, vì lẽ đó, sẽ đi vào tìm hiểu sự hoạt động của những yếu tố từ vựng này trong kho ngữ liệu khá phong phú là thành ngữ, tục ngữ, ca dao và câu đố của người Việt. Kho tri thức văn hóa dân gian này vẫn được coi là túi khôn của ông cha, chắc chắn sẽ mang trong nó nhiều đặc điểm và biểu hiện thú vị của tiếng Việt cũng như nền văn hóa của cư dân bản địa. 

2. Nội dung chính 

Việc thống kê trong nhiều tuyển tập thành ngữ tục ngữ và ca dao của người Việt, các tài liệu về văn hóa dân gian và một số tư liệu điền dã khác cho chúng tôi một bảng ngữ liệu gồm 165 câu, được sắp xếp theo trật tự alphabet như sau: 

1. Anh em bất nghĩa chi tồn
Anh đánh miếng lồn em đánh miếng ghe 

2 . Ăn cái (máu) lồn

3. Âm hộ vô mao bần chi tử

4. Ba chiếc sóng cồn, mấy cái lông lồn rụng sạch

5. Ba cô đi cấy thong dong
Một cô đi giữa lồn cong mũi cày

6.  Bà cốt đánh trống long tong
Nhảy lên nhảy xuống con ong đốt lồn

7.  Bà đội cho chí bà cai, bà nào hay đố chữ cũng lồn ngoài váy trong

8. Ba mươi sáu cái nõ nường. 
Cái để đầu giường cái gối đầu tay

9. Ba con đi chợ long nhong
Một con đi giữa bị ong đốt lồn
Một con đi chợ mua cồn
Một con ở lại xoa lồn con kia

10. Ba bà đi chợ đường quai
Vừa đi vừa tỉa lá khoai bưng lồn
Ba bà đi chợ đường cồn
Vừa đi vừa tỉa lông lồn bán trăm

11. Bịt lồn lá khoai

12. Bố chồng là lông lợn bạch, 
mẹ chồng là đách lợn lang, 
nàng dâu mới về là Hoàng thái hậu

13. Buồi lắm lông mà đòi đóng khố lượt

14. Buồi ơi cha tổ thằng buồi
Chịu nhịn chịu nhục mà chui vào lồn

15. Bướm đồng động cái thì bay 
Bướm nhà chạm cái lăn quay ra giường

16. Cha chết không lo, lo trâu méo lồn

17. Cái buồi thì nuôi cái lồn, cái lồn thì chôn cái buồi

18. Cậy gần hàng nồi đấm buồi vào niêu

19. Cậy gần hàng nồi đút buồi vào lọ

20. Chẳng đẻ chẳng thương, 
chẳng mất tiền cưới chẳng thương cái đồ

21. Chị em rủ nhau tắm đầm
Của em son đỏ chị thâm thế này
Chị thâm là tại anh mày
Xưa kia chị cũng hạt chay đỏ lòm

22. Chim trời bóp cái chết ngay
Chim nhà mà bóp càng ngày càng to

23. Chim khôn chim ngẩng cao đầu
Bướm khôn bướm đậu vào đầu chim khôn

24. Chồng người vượt lạch rẽ ngòi
Chồng em xó bếp đầu bòi chấm gio

25. Chồng chết còn chửa hết tang
Lồn đà ngáp ngáp như mang cá mè

26. Chồng ướt dái vợ sái răng hàm

27. Chớ mó dái ngựa

28. Chơi với làng Bái dái có ngày mất

29. Chơi no bỏ tro vào đồ

30. Chưa giàu đã lấy buồi làm then cửa

31. Chưa nặn Bụt đã nặn buồi.

32. Có phúc thì lồn có lông
Vô phúc thì lại sạch không làu làu

33. Có đồ thì cô có chồng. 
Có chim sáo sậu có lồng sơn son.

34. Có lồn thì giữ, buổi ông Chữ hay đi đêm

35. Có cháo đòi chè, có ghe đòi lồn

36. Coi lồn vợ hơn cái mả cha

37. Con mày con nuôi không bằng con buồi sinh ra

38. Con trai đen dái, con gái đen đầu

39. Con trai sưng dái, con gái sa đì

40. Con gái mười bảy mười ba
Đêm nằm với mẹ chuột tha mất lồn

41. Con mẹ bán than lồn đen thui thủi, 
con mẹ bán củi lồn trắng như bông,
con mẹ bán hồng lồn vàng như nghệ.

42. Còn nợ còn đòi, hết nợ vỗ đếch vỗ đoi mà về

43. Cô lô cô lốc, một nghìn gánh ốc đổ vào lồn cô

44.  Cơm no cò đói

45. Cơm ăn mỗi bữa một niêu/Tội gì bắt ốc cho rêu bám lồn

46. Cơm nhà, cháo chợ, lồn vợ, nước sông

47. Cùng một nhà lồn bà lồn cháu

48. Của lồn lồn đòi, của buồi buồi quên

49. Dạ vâng trước mặt trật cặc sau lưng

50. Dán bùa lồn mèo

51. Dài như lồn nai xuống dốc

52. Dài như cặc ngựa

53. Dân ngu cu đen, ăn cơm không biết trở đầu đũa

54. Dập cái thè le

55. Dù ai trăm khéo ngàn khôn
Đi tè cũng để cái lồn tô hô

56. Dù cho trăm khéo ngàn khôn
Vấp phải thần lồn xuống dốc không phanh

57. Đàn ông tập trống tập kèn
Đàn bà tập đụ cho quen cái lồn.

58. Đánh đề không lộn ăn lồn trẻ con

59. Đánh đĩ lại gặp năm toi buồi

60. Đầu buồi cuốn giẻ

61. Đẻ con khôn mát lồn rười rượi, đẻ con dại thảm hại cả cái lồn

62. Đẻ con phải biết tính con
Hễ vú gai gạo thì lồn chớp đông

63. Đẹp như tiên cũng một lồn hai vú, xấu như cú cũng hai vú một lồn

64. Đi sau ăn nhau bà đẻ, ăn giẻ chùi trôn, ăn lồn chấm muối

65. Đi biển lâu lồn trâu cũng thích

66. Đỏ như đếch con khỉ

67. Đồ nhà khó vừa nhọ vừa thâm

68.  Được cái lồn xỏ bỏ cái lồn chui

69. Gà lấm lưng, chó sưng đồ

70. Gà Lộn Tó vó Vạn Đồn lồn Cổ Am cặc Hành Thiện

71. Gái đâu có gái lạ đời
Chỉ còn có một ông trời không chim

72. Ghét ai cũng chửi mặt lồn
Lên giường ngó thấy lỗ trôn là thèm

73. Già dái non hột

74. Giập dái rái cầu

75. Giữ dao phải giữ lấy chuôi
Giữ chồng phải giữ cái buồi của anh

76. Giữ được đằng trôn, đằng lồn quạ mổ

77. Học thì dốt lồn tốt thì muốn

78. Hong hóng như lồn chực cưới

79. Khổ vì lồn

80. Khít khìn khịt như lồn phò bị lậu

81. Khôn thì ăn cháo ăn chè
Dại thì ăn đếch ăn đác ăn ghe cái lồn

82. Làm đĩ chẳng đắt mắng đếch không thiêng, 
mắng con láng giềng sao mày dữ vía

83. Lạnh (Giá) như lồn ma

84. Lẹo thẹo như mèo cháy lồn

85. Lì lì như đì hàng thịt

86. Lo co đầu gối lo rối lông lồn

87. Lỗ tiền chôn không bằng lồn con heo nái

88. Lồn tao tao vỗ tao chơi
Sao mày lại cứng con buồi mày lên

89. Lồn cô hàng cá còn nhẵn hơn má anh hàng hương

90. Lồn lá tre, buồi xe điếu

91. Lồn lá vông, buồi tông cán

92. Lồn nào mà chẳng có lông
Buồi nào mà chẳng muốn tông vào lồn

93. Lồn ơi tao khổ vì lồn
Vì mày có lỗ mày chôn đầu buồi

94. Lồn này lồn chẳng sợ ai
Sợ thằng say rượu đụ dai đau lồn

95. Lồn em như thể lồn bò
Để cho trẻ nhỏ làm lò nướng khoai

96. Lồn Hà Bắc cặc Hải Hưng

97. Lồn tốt vì lụa, lúa tốt vì phân, chân tốt vì hài, tai tốt vì hoãn

98. Lồn tù cặc lính

99. Lồn bà bà tưởng lồn ai/Bà cho ông Lý mượn hai tháng liền

100. Lồn Cổ Am, cam Đồng Dụ, vú Đồ Sơn

101. Lồn lá vông chồng trông chồng chạy, 
lồn lá mít chồng hít chồng ngửi, 
lồn lá tre chồng đe chồng đánh

102. Lồn chằng ghế đá, lồn vá xe hơi

103. Lồn ơi cha tổ cái lồn
Chịu nhục chịu nhịn mà chôn thằng buồi

104. Lồn lá mít, đít lồng bàn

105. Lồn gái Xuân Mai, buồi trai nghĩa vụ

106. Lồn vàng đách ngọc má nu ni

107. Lưỡi không xương nhiều đường lắt léo, 
lồn không cạp lồn méo làm ba (tứ phương)

108. Ma bắt hồn thần lồn bắt vía

109. Mẹ để đồ thì mát, con để đồ vừa phát vừa đánh

110. May hơn khôn lớn lồn hơn đẹp

111. Mặt thiếu nhi lồn Từ Hy thái hậu

112. Mặt lồn tâm hồn chó dại

113. Mất tiền thật, phết lồn mo

114. Mô phạm tiên sinh quần dính đít

Bù xu tiểu tử khố cong buồi

115. Mông Phụ dệt vải thâm trôn 
Đồng Sàng buôn bán trắng lồn chai vai

116. Một trăm ông chú chẳng bằng cái hĩm bà cô

117. Một cầu dập dái rái mọi cầu

118. Một trăm con gái không bằng hòn dái con trai

119. Mù u ba lá mù u
Vợ chồng cãi lộn con cu giải hòa

120. Nghĩ lại thì dái chẳng còn

121. Người dại hở lồn, người khôn đỏ mặt

122. Nếu không hiểu rõ con cu

Đọc vạn quyển sách vẫn ngu như bò

123. Nhăn nhở như lồn lở sơn

124. Như cái đầu buồi

125. Như con cặc

126. Như cái lồn

127. Những cô má đỏ hồng hồng
Nước lồn tát mấy gầu sòng cho vơi
Lại kia mấy ả mi dài
Lông lồn đốt được một vài thúng tro
Những cô lưng thắt tò vò
Lồn kia có thể chở đò sang ngang

128. Nhiều phân tốt lúa, nhiều lụa tốt lồn

129. Nứng cặc thì vặc đến nhà

Lồn còn đau mắt không ra đến ngoài

130. Nước đến trôn lồn mới nhảy

131. Nước nóng đổ lọ bình vôi
Tôi ngồi tôi nghĩ bố tôi, tôi buồn
Bố tôi dở dại dở khôn
Say mê cái lồn bỏ mẹ con tôi

132. Qua sông đấm bòi vào sóng

133. Quan không lành mắng giành không trơn, 
Lồn không lành mắng quanh hàng xóm

134. Ra đường chẳng biết ai nói thế nào, 
về nhà lấy thớt lấy dao băm lồn

135. Ra đường sợ nhất Min khơ
Về nhà sợ nhất vợ sờ vào chim
Khôn hồn thì hãy nằm im
Giả vờ say rượu thì chim mới bền

136. Sáng trăng vằng vặc
Vác cặc đi chơi
Gặp đàn vịt trời
Giương cung anh bắn
Gặp cô yếm thắm
Đội gạo lên chùa
Thò tay bóp vú…
“…Khoan khoan đã chú
Đổ thúng gạo tôi…”

137. Sao bì được phấn với vôi

So lồn con đĩ với môi thợ kèn

138. Sờ lồn béo, đéo lồn gầy

139. Sồn sồn như lồn gặp lá han

140. Sồn sồn như chó cắn lồn

141. Sướng vãi lồn

142. Sướng con cu mù con mắt

143. Tế yêu âm hộ đại

144. Thăm nhau phải đến đêm hôm. 
Rảnh rang nói chuyện cặc lồn mới vui.

145. Thấy đua thì cũng đua đòi
Thấy tỉa lông nách cũng soi lông lồn

146. Tiền ít mà đòi hít lồn thơm

147. To đầu mà dại nhỏ dái mà khôn

148. Tối như âm hộ

149. Trai thấy lồn lạ như quạ thấy gà con

150. Trai thích chè đặc gái thích cặc dài

151. Trai sờ dái gái sờ lồn

152. Trân trân như lồn trần không váy

153. Trân trân như lồn trần nước sôi

154. Trên trời có ông sao rua

Lồn em tua tủa có thua chi nào

155. Trong lồn gì đẹp bằng le
Ngoài lồn đẹp nhất cái khe cạnh đùi

156. Tự tay bóp dái

157. Uống rượu ngồi dai dái mài xuống đất

158. Vãi cả lồn

159. Văn chương chữ nghĩa bề bề
Thần lồn ám ảnh cũng mê mẩn người

160. Việc thì bỏ cặc lõ thì theo

161. Vợ tôi nửa tỉnh nửa mơ
Đêm nằm nó bảo dí thơ vào lồn
Vợ tôi nửa dại nửa khôn
Đêm nằm nó bảo dí lồn vào thơ

162. Xa như buồi giời

163. Xót lòng mẹ góa con côi, 

kiếm ăn lần hồi lồn lớn bằng mo

164. Xờm xỡm như lồn vỡ đóng đai

165. Yêu nhau hai cái nõ nường 
(còn nữa)

http://xuandienhannom.blogspot.com/2015/09/luan-tien-si-ay.html