Cục máu đông, đột quỵ và tăng cường thể dục thể thao

Cục máu đông, đột quỵ và tăng cường thể dục thể thao

Từ chiều hôm qua đến nay, báo chí chính thống và dư luận mạng bàn tán khá xôn xao về vụ ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT, qua đời vào lúc 16 giờ 10 phút ngày 31/7 do đột quỵ và ngừng tim ngoại viện. 

Sáng nay đi ra ngoài thể dục thể thao, tôi cũng thấy các cụ, các ông bà thảo luận vụ này. Nhìn hình dáng to béo của ông Tiến, họ cho rằng ông làm việc văn phòng nhiều và ít dành thời gian cho thể dục thể thao. Vì thế bài học được các cụ, các ông bà rút ra là cần chăm chỉ và tăng cường luyện tập thể dục thể thao.

Nói thêm về ông Hoàng Nam Tiến, một doanh nhân thành đạt và khá nổi tiếng. Ông sinh năm 1969 tại Hà Nội, khi mất mới 56 tuổi, tức là rất trẻ, vì tuổi thọ của người Hà Nội bây giờ khoảng 80. Ông là con trai của tướng Hoàng Đan và đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị An Vinh, đều là những người nổi tiếng; đặc biệt tướng Hoàng Đan là 1 trong 4 vị danh tướng tài ba, lỗi lạc dưới thời Đảng Cộng sản Việt Nam nắm quyền: "nhất Tấn nhì An tam Đan (ông) tứ Chơn".

 Ông gia nhập FPT từ năm 1993 và được xem là một nhân tố quan trọng, đóng góp vào sự phát triển của tập đoàn trong suốt 30 năm. Trước khi là Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT, ông từng giữ chức Chủ tịch FPT Software và FPT Telecom. Năm 2008, dưới sự lãnh đạo của Tổng giám đốc Hoàng Nam Tiến, công ty phân phối FPT đã đạt doanh thu 700 triệu USD, đóng góp 68% vào tổng doanh thu của tập đoàn, giúp FPT lần đầu tiên vượt mốc 1 tỷ USD.

Vụ việc xảy ra và bài học được các cụ, các ông bà thường tập thể dục thể thao quanh khu nhà mình rút ra làm mình phải viết bài này.

1. Đột quỵ (hay tai biến mạch máu não) là tình trạng một phần não bị tổn thương do thiếu máu nuôi dưỡng đột ngột, thường do hai nguyên nhân:

a) Đột quỵ do thiếu máu cục bộ (chiếm ~85%). Đây là nguyên nhân chính: Cục máu đông (huyết khối) làm tắc mạch máu não và do đó gây đột quỵ.

Cục máu đông có thể được hình thành trực tiếp trong mạch máu não (do xơ vữa động mạch), hoặc được tạo ra ở nơi khác (như tim, động mạch cảnh), rồi trôi theo dòng máu đến não và gây tắc (gọi là embolus).

Kết quả là vùng não phía sau chỗ tắc không được cung cấp oxy và chất dinh dưỡng, dẫn tới tế bào não chết nhanh chóng.

b) Đột quỵ do xuất huyết (chiếm ~15%). Đây là trường hợp mạch máu trong não vỡ, gây chảy máu vào mô não.

Nguyên nhân có thể do tăng huyết áp, phình mạch (phình động mạch não), chấn thương, hoặc dùng thuốc làm loãng máu quá mức.

Như vậy, cục máu đông là hiện tượng máu đông lại để cầm máu, có thể tự tan nhờ cơ chế tiêu huyết. Nhưng nếu hình thành bất thường, không tan được, nó có thể trôi đến não và gây đột quỵ. Đột quỵ xảy ra khi máu lên não bị gián đoạn, do tắc mạch (cục máu đông) hoặc vỡ mạch.

2. Tăng cường luyện tập thể dục thể thao có làm tan cục máu đông không?

Câu trả lời ngắn gọn nhất là: "Không".

Ngược lại tăng cường luyện tập thể dục thể thao có khi còn đẩy nhanh quá trình dẫn tới đột quỵ.

a) Vận động giúp ngăn ngừa hình thành cục máu đông. Điều này đúng

Khi bạn vận động thường xuyên, cơ bắp co bóp, giúp máu lưu thông tốt hơn, đặc biệt ở chân. Điều này giảm nguy cơ ứ đọng máu trong tĩnh mạch (như tĩnh mạch sâu ở chân – nguy cơ huyết khối tĩnh mạch sâu, DVT).

Vận động còn giúp kiểm soát các yếu tố nguy cơ như: béo phì, cao huyết áp, tiểu đường – những yếu tố làm tăng nguy cơ đông máu.

Như vậy vận động giúp phòng ngừa hình thành cục máu đông rất tốt.

b) Nhưng vận động KHÔNG làm tan cục máu đông đã có

Một khi cục máu đông đã hình thành (đặc biệt là trong tĩnh mạch sâu hay động mạch), chỉ vận động thôi thì không thể làm nó tan ra.

Thậm chí, nếu cục máu đông lỏng lẻo, vận động mạnh có thể khiến nó rơi ra khỏi thành mạch và trôi theo dòng máu, gây ra các biến chứng nguy hiểm như: Thuyên tắc phổi (nếu cục máu từ chân trôi lên phổi), Đột quỵ (nếu cục máu từ tim hoặc động mạch cảnh trôi lên não).

Ví dụ: Người bị huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) thường được khuyên hạn chế vận động mạnh cho đến khi được điều trị ổn định bằng thuốc chống đông.

Do đó KHÔNG được tự ý tăng cường tập thể dục thể theo để làm tan cục máu đông. Nếu cố tình làm, sẽ rất nguy hiểm!

3. Làm gì để tan cục máu đông?

Nếu cục máu động không tan một cách tự nhiên thì muốn làm tan cục máu đông chắc chắn phải cần đến can thiệp y khoa. Can thiệp được thực hiện tùy loại và vị trí cục máu đông.

Thuốc tiêu sợi huyết (thrombolytics), ví dụ thuốc Alteplase có tác dụng giúp phá vỡ cục máu đông nhanh, dùng trong đột quỵ cấp, nhồi máu cơ tim, thuyên tắc phổi.

Thuốc chống đông máu, như Heparin, Warfarin, DOACs, giúp ngăn cục máu đông to thêm và ngăn hình thành các cục máu đông mới, chúng giúp cơ thể từ từ tiêu hủy cục máu đông.

Thuốc chống kết tập tiểu cầu, ví dụ như Aspirin, được dùng để phòng ngừa, đặc biệt trong đột quỵ thiếu máu cục bộ.

Can thiệp thủ thuật: Lấy cục máu đông cơ học (trong đột quỵ cấp), đặt dụng cụ lọc tĩnh mạch (nếu không dùng thuốc được)

Nguồn: Tổng hợp từ trên mạng