Hai câu chuyện nghề

Vũ Kim Hạnh (sinh năm 1951) là một nhà báo khá nổi tiếng và đáng kính trọng. Bà là một trong những người có công đầu trong việc xây dựng báo Tuổi trẻ thành tờ báo hàng đầu Việt Nam; hiện nay là Chủ tịch Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao. Theo wiki, năm 1992 bà Vũ Kim Hạnh bị xem là "phạm khuyết điểm" khi cho đăng một số tư liệu chưa được công bố liên quan đến đời tư của Hồ Chí Minh, như việc ông đã từng có vợ là người Trung Quốc. Bà bị đình chỉ chức vụ Tổng Biên tập. Khi "tổng kết" về bà Kim Hạnh trong giai đoạn này, Thành đoàn đi đến một nhận định là Bà "non kém chính trị" trong khi một số bạn hữu cho rằng bà đã quá nhiệt tình và quá tin vào công cuộc Đổi Mới (tôi cũng đã từng tin tưởng như Bà khi chứng kiến những gì các ông Đỗ Mười và Võ Văn Kiệt lúc đó đang làm). Bà Hạnh phải "ngồi chơi" một thời gian dài. Sau đó, bà được mời đứng ra lập tờ tuần báo Sài Gòn Tiếp thị. Bà đã gây dựng và định hình cho tờ báo này, đưa nó trở thành một trong những tờ báo thành công nhất ở Việt Nam. Bà cũng là người đã đề ra và cùng báo Sài Gòn Tiếp thị khởi xướng ra Chương trình hàng Việt Nam chất lượng cao. Bà là Chủ nhiệm Câu lạc bộ Hàng Việt Nam chất lượng cao, sau chuyển thành Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao mà bà đang làm Chủ tịch.

Hai câu chuyện nghề

Vũ Kim Hạnh 17-8-2025 - Đọc tin Việt Nam ký được đơn hàng và “vừa xuất khẩu” 5.000 UAV sang Hàn Quốc, ai cũng nức lòng. Bồi hồi và mừng. Nhưng rồi, đọc thật kỹ ba bản tin, của VOV, báo Tuổi Trẻ và Thông tin Chính phủ, đọc qua tin quốc tế của VnExpress và VnEconomy, tôi bắt đầu nhuốm “bệnh nghề nghiệp”.

Rồi hai ngày liên tiếp, tôi nhận được hai tin nhắn là hai câu hỏi. Một tin từ anh bạn đang dạy tại một đại học lớn về kỹ thuật của Việt Nam: “Mới ký MOU mà đã ‘vừa xuất khẩu’ rồi, sao vậy?”. Câu hỏi khác từ một anh bạn Hàn Quốc, đang làm việc ở một công ty công nghệ: “Drone vận tải không phải loại ứng dụng phát triển, nên làm gì có nhu cầu tới 5.000 chiếc ở Hàn quốc?”

Thế là rối não, bệnh nghề nghiệp càng “phát tác”. Tôi thu thập thông tin. Hỏi ngay một số bạn đang làm nhiệm vụ xúc tiến thương mại bên Hàn. Và cũng sẵn dịp đang xài thử (để sẽ mua) bản tin kinh tế thương mại của một Kỳ Lân Hàn quốc, tôi cũng thử hỏi.

Rồi tối qua, tôi đọc thấy bài ngắn trên Facebook của một anh bạn tôi tin là chuyên gia lãnh vực này, anh Nguyễn Anh Thi, trước là trưởng ban quản lý khu Công nghệ cao TPHCM, nay (theo Facebook của anh) là Giám đốc Trung tâm Cách mang công nghiệp lần thứ tư C4IR của TPHCM. Bài của anh vỏn vẹn 150 chữ, tôi xin chép luôn ra đây:

“Về câu chuyện “xuất khẩu” 5.000 UAV của CT Group (CTG), câu hỏi rất cơ bản và đơn giản là CTG làm OEM, ODM hay là OBM??? Thông thường thì các doanh nghiệp bắt đầu bằng OEM để học, sau đó làm ODM và tiến đến làm OBM (sản xuất sản phẩm mang thương hiệu riêng). Nói chung là làm gì cũng đáng khen hết.

Theo thông tin trên truyền thông thì mình “đoán” là CTG ký MoU (còn một hành trình xa để đến được hợp đồng) với bạn (doanh nghiệp startup???) để làm OEM!!! Chọn làm OEM cho các startups UAV cũng là lựa chọn hay!

Nếu ngược lại, CTG làm OBM “ngay và luôn” thì thực sự là rất đột phá! Nhưng theo hiểu biết của mình thì thực sự là rất khó! (từ làm được sản phẩm mẫu (prototype) đến sản phẩm thương mại (product) là một hành trình rất… rất dài!!!)”. (Hết trích)

Vừa đúng lúc tất cả thông tin từ Hàn Quốc ùa về. Dài dòng về kỹ thuật lắm, nên tôi chỉ xin tóm gọn mà đủ ý như sau:

Theo hai tờ của Hàn quốc là ZDNet Korea và The Guru thì: “CT Group sẽ sản xuất OEM (đặt hàng gắn nhãn) các UAV của Airbility (gồm AB-U60); phía CTG phụ trách phân phối/vận hành, dịch vụ tại VN & một phần ASEAN; phía Airbility đặt “uỷ thác sản xuất ban đầu 5.000 chiếc” và làm các dự án thử nghiệm để thương mại hóa”.

Tin này phù hợp với bản tin quốc tế AI Insider ngày 13/8: “MoU ký ngày 12/8/2025 tại Diễn đàn Kinh tế Việt–Hàn ở Seoul; phía Việt Nam: CT Group; phía Hàn: Một công ty UAV khởi nghiệp (được các nguồn nêu là Airbility).

Như vậy, thông tin này cũng phù hợp với “suy đoán” của anh Nguyễn Anh Thi rằng: Văn bản này là dạng biên bản ghi nhớ (MoU), và dù là MoU, cũng rất đáng hoan nghênh. Đồng thời cũng cần hiểu theo thông lệ quốc tế, MoU không có tính ràng buộc pháp lý, khác hẳn bản hợp đồng thương mại.

1/ Và đây là “thắc mắc biết hỏi ai” từ “bệnh nghề nghiệp” của tôi. Nếu theo các báo Hàn Quốc và quốc tế đưa tin tại chỗ và cả nhận định của chuyên gia Nguyễn Anh Thi, thì văn bản ký kết là MoU. Vậy thì sao cả 3 tờ báo đều viết là “đơn hàng xuất khẩu”. 

Đọc lại tin của báo Tuổi Trẻ, tờ báo tôi có liên quan và (muốn) tin nhất, có cái tựa: “… tập đoàn UAV VỪA XUẤT KHẨU 5000 UAV sang Hàn Quốc”, tôi vẫn đoán cụm từ “đơn hàng vừa xuất khẩu” không phải do Tuổi Trẻ khởi xướng? Vậy nguồn gốc cụm từ đầy ý nghĩa này là ở đâu?

Và tóm lại, tôi tạm “diễn nghĩa” từ các nguồn tin khách quan trên, sự việc thế này:

Doanh nghiệp mới khởi nghiệp AIRBILITY của Hàn Quốc đặt ủy thác cho CT Group sản xuất dạng OEM 5000 UAV vận tải (OEM, nghĩa là gia công theo mẫu của công ty Hàn quốc này) để phân phối/ vận hành ở Việt Nam/ các nước Asean trong giai đoạn đầu.

Thông tin đến giờ tạm là vậy và tôi vẫn yêu cầu các nguồn tin từ Hàn quốc cập nhật cho tôi.

2/ Chuyện mô hình sản xuất công nghệ cao của UAV. Mấy năm nay, tôi cũng bỏ thời gian theo dõi khá đều để nghiên cứu (kiểu nghề báo) về loại công nghệ làm sản phẩm lưỡng dụng khá thời thượng này. Cho đến giờ, với UAV, định nghĩa đúng và đủ của “Làm chủ công nghệ” phải là làm chủ cả 3 khâu: Phát minh, thiết kế và chế tạo. Làm được khâu thiết kế và chế tạo đã giỏi rồi, mà muốn “cả gan” tự nhận là mình “LÀM CHỦ CÔNG NGHỆ” toàn diện là phải có phát minh. Phát minh đó phải đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và được cấp patent toàn cầu.

Tôi có nghĩ tới một “hảo thủ” nổi tiếng nhất lãnh vực này: Apple. Apple đang kinh doanh theo hình thức OBM. 

Có mấy chữ O mà có lẽ cũng hơi xoắn não. OEM là làm thuê, sản xuất sản phẩm theo thiết kế của chủ hàng (cũng là làm chủ công nghệ mà riêng khâu CHẾ TẠO); ODM là làm thuê, thiết kế sản phẩm rồi sản xuất luôn cho bên thứ 3 bán ra thị trường (tức là làm cả khâu THIẾT KẾ và CHẾ TẠO) và OBM là có phát minh và thiết kế, sản xuất, xây dựng thương hiệu và bán hàng (mới là làm chủ công nghệ đầy đủ, cả 3 khâu PHÁT MINH, THIẾT KẾ và CHẾ TẠO).

Muốn có bản sắc riêng, để khác biệt, có sức cạnh tranh trong công nghệ thì phải có phát minh. Mà trong thời đại công nghệ thống lĩnh không ít lãnh vực như hiện nay, còn có OBM sống (như Apple) và OBM chết (như Nokia, Blackberry), tức là Phát Minh phải có và còn phải sống mạnh, vượt hơn thế giới.

Ở Việt Nam mình hiện nay, có doanh nghiệp công nghệ nào có phát minh và thiết kế, chế tạo mà sản phẩm cạnh tranh được trên thị trường công nghệ cao của thế giới không? Có. Và người làm công nghệ chuyên tâm, ít khi quan hệ mạnh với giới truyền thông. Câu chuyện về doanh nghiệp Việt Nam này lại là đề tài của một bài dài khác.