Thứ Ba, 5 tháng 8, 2025

Tại sao Mỹ thua Trung Quốc về công nghệ sạch?

Đọc bài dưới đây thấy khá hay. Vậy đó, phải nhìn lại lịch sử từ hơn 60 năm trước, thì mới hiểu tại sao Mỹ thua Trung Quốc về công nghệ sạch. 
Xuất phát từ mục tiêu lợi nhuận nên Triết lý kinh doanh cốt lõi của phương Tây là làm ít việc nhất (chi phí cơ hội thấp nhất) để kiếm được nhiều tiền nhất và nhanh nhất. Do đó, phương Tây thường nhìn ngắn hạn chứ không nhìn dài hạn và sản phẩm công nghệ cao chỉ để dành cho giới thượng lưu chứ không nhằm phục vụ đại chúng như ở Trung Quốc. Phương Tây đã thua Trung Quốc ở tầm nhìn chiến lược và quy mô thị trường, nên phát minh ra nhiều sản phẩm công nghệ mới nhưng lại vứt bỏ không sử dụng.
Mặt khác, còn có nguyên nhân ở lời nguyền tài nguyên. Khi bạn có tài nguyên dồi dào, bạn sẽ lười biếng không muốn làm, chỉ thích nằm hưởng thụ. Mỹ độc quyền về sản xuất đồng đô la và kiểm soát dầu mỏ toàn cầu trong hơn 60 năm nay; quyền lực của Mỹ càng được khẳng định rõ kể từ khi Mỹ khai thác được dầu từ đá phiến, biến nước này trở thành nhà sản xuất dầu khí lớn nhất thế giới. Ngược lại, Trung Quốc thường xuyên trong tình trạng thiếu hụt dầu khí, buộc Trung Quốc phải thúc đẩy điện khí hóa và chuyển sang dùng năng lượng sạch thay cho xăng. Chỉ cách đây hơn một tuần, Trung Quốc mới khởi công một nhà máy thủy điện mới ở Tây Tạng, có công suất và sản lượng hàng năm cao hơn tất cả các nhà máy điện của Việt Nam cộng lại.
Rất may cho nước Mỹ là ông D. Trump đã nhìn thấy Mỹ thua Trung Quốc ở nhiều điểm, trong đó quan trọng nhất là do đầu tư phân tán ra nước ngoài nên Mỹ không có hệ thống công nghiệp toàn diện nhất thế giới như Trung Quốc; Mỹ cũng không có nguồn nhân lực khổng lồ và nguồn tài nguyên khoáng sản, đất hiếm chất lượng cao như Trung Quốc... Tuy nhiên, nhìn thấy không có nghĩa là có chính sách giải quyết. Thực tế ông D. Trump đang cắt giảm các chính sách ủng hộ xe điện của người tiền nhiệm.
Bài học được rút ra từ thành công của Trung Quốc là: Việc gì thấy đúng thì phải kiên trì thực hiện. Đừng bỏ những việc nhỏ, lợi ích ngắn hạn ít; hãy nhìn xa và hãy làm việc chăm chỉ trong thời gian dài để đạt được thành công.
Tại sao Mỹ thua Trung Quốc về công nghệ sạch ? 
Theo Nhân dân Nhật báo, số liệu mới nhất do Tổng cục Hải quan công bố cho thấy trong nửa đầu năm nay, tổng giá trị xuất nhập khẩu hàng hóa của Trung Quốc đạt 21,79 nghìn tỷ Nhân dân tệ, mức cao kỷ lục trong cùng kỳ. "Ba mặt hàng mới" đại diện cho xe điện chở khách, pin lithium-ion và pin mặt trời đã trở thành những "tấm danh thiếp" mới của ngoại thương Trung Quốc, với đà tăng trưởng xuất khẩu nhanh chóng.
Trong nửa đầu năm, tổng kim ngạch xuất khẩu sản phẩm cơ khí và điện tử của Trung Quốc đạt 7,8 nghìn tỷ Nhân dân tệ, tăng 9,5% so với cùng kỳ năm trước, chiếm 60% tổng giá trị xuất khẩu. Trong đó, thiết bị cao cấp liên quan chặt chẽ đến năng suất chất lượng mới tăng trưởng hơn 20%, và "ba sản phẩm mới" đại diện cho sản phẩm xanh và ít carbon tăng trưởng 12,7%.

Trước thành tích ấn tượng của thương mại nước ngoài Trung Quốc, một số cơ quan truyền thông Hoa Kỳ khó có thể che giấu cảm xúc phức tạp của mình, than thở rằng các công nghệ năng lượng sạch như xe điện, pin lithium và tấm pin mặt trời đều ra đời tại Hoa Kỳ, nhưng hiện nay lại bị Trung Quốc thống trị trên thị trường toàn cầu.

"Về lý thuyết, Hoa Kỳ có thể đã nắm giữ vị trí dẫn đầu thế giới. Tại sao cuối cùng họ lại đánh mất lợi thế ban đầu? Trung Quốc đã vươn lên từ phía sau như thế nào?" 

Về câu hỏi này, nhiều chuyên gia cho rằng thành công của Trung Quốc bắt nguồn từ hai điểm: sự ổn định chính sách và việc thúc đẩy mạnh mẽ việc ứng dụng công nghệ mới.

Vào ngày 31 tháng 7, David Kirsch, giáo sư quản lý và kinh doanh tại Đại học Maryland, thừa nhận trong một cuộc phỏng vấn: "Nhìn lại những diễn biến kể từ năm 1969, sự thiếu nhất quán trong chính sách của Hoa Kỳ thật đáng kinh ngạc, trong khi Trung Quốc đã hoàn toàn đánh bại chúng ta bằng các chính sách nhất quán và ổn định của mình."

Greg Nemet, giáo sư về quan hệ công chúng tại Đại học Wisconsin-Madison, chỉ ra rằng mặc dù Hoa Kỳ có nhiều phát minh công nghệ, nhưng họ chưa bao giờ tập trung vào việc thúc đẩy nhu cầu thị trường nội địa. Ngược lại, Trung Quốc khuyến khích các nhà sản xuất phát triển công nghệ mới, đồng thời thúc đẩy người tiêu dùng áp dụng các công nghệ này.

“Thành công về mặt công nghệ đòi hỏi sự kết hợp giữa cơ hội công nghệ và cơ hội thị trường”, ông nói thêm. “Hoa Kỳ rất giỏi trong việc tạo ra các cơ hội công nghệ, nhưng sự hỗ trợ của chúng ta cho thị trường vẫn chưa đủ.”

1. Trước tiên, hãy xem xét xe điện (xem đồ thị). Hoa Kỳ bắt đầu thúc đẩy điện khí hóa quy mô lớn vào những năm 1930. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, các công ty dầu mỏ đã thiết lập được mạng lưới phân phối xăng trên toàn quốc, khiến động cơ xăng trở nên phổ biến hơn với người tiêu dùng.


Đồng thời, công nghệ động cơ đốt trong đang được cải thiện nhanh hơn nhiều so với công nghệ pin, cho phép các dây chuyền lắp ráp của Ford nhanh chóng sản xuất hàng loạt xe chạy xăng mới. Vào thời điểm đó, xe điện trên đường phố Mỹ rất ít.

Hơn 50 năm sau, Hoa Kỳ đã trải qua một bước ngoặt. Để cải thiện chất lượng không khí, California, nơi có mức ô nhiễm ô tô tồi tệ nhất, đã yêu cầu các nhà sản xuất ô tô phải bán một số lượng xe điện nhất định. Việc General Motors tung ra mẫu xe EV1, một chiếc sedan hai chỗ, sau đó đã nhanh chóng trở thành một hiện tượng tại tiểu bang này. Tuy nhiên, đến giữa những năm 1990, các cơ quan quản lý California đã từ bỏ kế hoạch này, và GM đã âm thầm thu hồi và tiêu hủy những chiếc xe này. Hoa Kỳ đã chuyển hướng tập trung trở lại vào các loại xe chạy bằng nhiên liệu xăng truyền thống.

Sự thống trị của Hoa Kỳ trong lĩnh vực xe chạy bằng nhiên liệu xăng cũng đóng một vai trò trong quyết định gia nhập thị trường xe điện của Trung Quốc. Khoảng năm 2010, Trung Quốc quyết định tìm kiếm những lĩnh vực công nghệ mà các công ty của họ có thể thống trị trong nhiều thập kỷ tới nên họ tránh xe xăng, phát triển xe điện.

Trong khoảng một thập kỷ qua, chính phủ Trung Quốc đã tích cực thúc đẩy việc sử dụng xe điện, đưa ra nhiều chính sách ưu đãi như trợ cấp mua xe, miễn thuế mua xe và cấp biển số xe riêng cho xe điện. Các nhà sản xuất trong nước cũng được hưởng lợi từ các chính sách hỗ trợ ngành công nghiệp, bao gồm giảm thuế và đẩy nhanh quá trình phê duyệt nhà máy. Theo ước tính của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), một tổ chức tư vấn của Hoa Kỳ, chính phủ Trung Quốc đã đầu tư khoảng 231 tỷ đô la vào việc thúc đẩy xe điện.

Những khoản đầu tư này đã mang lại hiệu quả: Năm 2010, doanh số bán xe điện hàng năm ở cả Trung Quốc và Hoa Kỳ chỉ hơn 1.000 chiếc; năm ngoái, doanh số bán tại Hoa Kỳ đạt 1,2 triệu chiếc, trong khi ở Trung Quốc đạt 6,4 triệu chiếc.

Truyền thông Mỹ tin rằng dưới thời chính quyền Trump, khi Quốc hội Mỹ cắt giảm ưu đãi cho xe điện, khoảng cách giữa hai nước có thể sẽ còn nới rộng hơn nữa. Ilaria Mazzocco, Phó Giám đốc kiêm Nghiên cứu viên cao cấp tại Bộ phận Kinh doanh và Kinh tế Trung Quốc của CSIS, bày tỏ thêm lo ngại: "Mỹ đang đối mặt với nguy cơ thực sự bị cô lập về công nghệ trong lĩnh vực ô tô."

2. Sự phát triển của pin lithium-ion đi theo một quỹ đạo tương tự như xe điện 
(xem đồ thị). Pin lithium-ion chức năng đầu tiên được phát minh vào đầu những năm 1970 bởi M. Stanley Whitingham của ExxonMobil, và sau đó được cải tiến bởi các nhà khoa học tại Đại học Oxford và Nhật Bản.

Công nghệ mới này lần đầu tiên được sử dụng trong các sản phẩm điện tử như máy tính xách tay và điện thoại di động vào những năm 1990 và dần dần được sử dụng trong xe điện vào đầu thế kỷ 21.


Năm 2009, theo Đạo luật Phục hồi và Tái đầu tư Hoa Kỳ do Tổng thống Obama ký, Bộ Năng lượng Hoa Kỳ đã cấp hàng trăm triệu đô la tài trợ cho A123, một công ty Mỹ đầu tiên sản xuất pin lithium sắt phosphate. Tuy nhiên, do doanh số bán xe điện tại Mỹ vào thời điểm đó không tăng trưởng, các công ty pin đầu tiên này đã phải vật lộn để giành được chỗ đứng trên thị trường vốn bị chi phối bởi ô tô và xe tải chạy bằng xăng. A123 cuối cùng đã phá sản và sau đó được một công ty Trung Quốc mua lại, hehe.

Vào đầu những năm 2010, khi doanh số bán xe điện của Trung Quốc tăng lên, có tiền, nước này không chỉ đầu tư hàng tỷ đô la vào nghiên cứu, phát triển và sản xuất công nghệ pin mà còn tăng đầu tư vào chế biến các khoáng sản, chất hiếm quan trọng như coban, niken và than chì, tăng thêm tính ổn định cho chuỗi cung ứng pin phức tạp.

"Sau đó, ngành công nghiệp pin của Trung Quốc bùng nổ", Iola Hughes, giám đốc nghiên cứu của công ty nghiên cứu pin Rho Motion, chia sẻ với giới truyền thông Hoa Kỳ.

Hiện nay, Trung Quốc chiếm 85% công suất sản xuất cell pin của thế giới. Lợi thế của Trung Quốc còn rõ rệt hơn trong lĩnh vực pin xe điện, nơi sản lượng pin lithium sắt phosphate của Trung Quốc chiếm 94% thị phần toàn cầu.

3. T
ấm pin mặt trời 

Là một phát minh mang tính biểu tượng của nước Mỹ, quá trình phát triển tấm pin mặt trời đã trải qua một hành trình gian nan hơn.

Năm 1954, Bell Labs tại Hoa Kỳ công bố phát triển pin mặt trời thương mại đầu tiên trên thế giới. Ngành công nghiệp năng lượng mặt trời của Hoa Kỳ bùng nổ vào những năm 1970. Để ứng phó với cuộc khủng hoảng dầu mỏ, chính phủ đã đầu tư hàng triệu đô la vào nghiên cứu và phát triển, thu hút nguồn nhân lực toàn cầu. Tổng thống Carter khi đó thậm chí còn lắp đặt 32 tấm pin mặt trời trên mái Nhà Trắng. Đến năm 1978, ước tính 95% ngành công nghiệp năng lượng mặt trời toàn cầu tập trung tại Hoa Kỳ.

Đến những năm 1980, chính quyền Reagan ưu tiên tăng trưởng kinh tế, cắt giảm mạnh ngân sách cho nghiên cứu và phát triển năng lượng tái tạo và năng lượng mặt trời, thay vào đó chủ trương giảm chi phí năng lượng truyền thống thông qua các ưu đãi. Reagan thậm chí còn tháo dỡ các tấm pin mặt trời mà Carter đã lắp đặt trên mái Nhà Trắng. Nhiệm kỳ tổng thống của ông thường được coi là dấu chấm hết cho "thập kỷ môi trường" của nước Mỹ.

Nemeth thuộc Đại học Wisconsin cho biết: "Chỉ trong vài năm, ngân sách dành cho năng lượng mặt trời đã bị cắt giảm 85%".

Đức và Nhật Bản nhanh chóng lấp đầy khoảng trống do Mỹ rút lui để lại, thu hút một lượng lớn kỹ sư và nhà khoa học giàu kinh nghiệm. Đến đầu thế kỷ 21, châu Âu đã cung cấp các khoản trợ cấp khổng lồ cho các cơ sở lắp đặt điện gió và điện mặt trời.

Đồng thời, các công ty Trung Quốc, nhận thấy cơ hội kinh doanh, đã bắt đầu sản xuất hàng loạt tấm pin mặt trời.

Mazzocco của CSIS giải thích rằng nhờ các ưu đãi của châu Âu, nhu cầu thị trường đã tăng vọt vào đầu và giữa những năm 2000, thúc đẩy các công ty Trung Quốc xây dựng nhà máy để đáp ứng nhu cầu này. Mặc dù châu Âu đã chuyển sang chính sách thắt lưng buộc bụng sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 và chấm dứt trợ cấp, nhưng Trung Quốc, không giống như Hoa Kỳ, vẫn tiếp tục phát triển ngành công nghiệp năng lượng mặt trời.

Tính đến nay, Trung Quốc đã đầu tư 50 tỷ đô la vào công suất phát điện mặt trời mới, chiếm 80% chuỗi cung ứng năng lượng mặt trời toàn cầu. Hiện tại, tám trong số mười nhà sản xuất tấm pin mặt trời hàng đầu thế giới đến từ Trung Quốc, hai nhà sản xuất còn lại nằm ở Ấn Độ và Singapore.

4. Sự trỗi dậy của "Ba sản phẩm công nghệ sạch mới" cho thấy một sự thật đơn giản: sự ra đời của công nghệ chỉ là điểm khởi đầu; hỗ trợ chính sách bền vững, phát triển thị trường và phát triển sâu rộng chuỗi công nghiệp là chìa khóa để chuyển đổi "lợi thế đi trước" thành "vị trí dẫn đầu". Trung Quốc, với trọng tâm chiến lược ổn định và phát triển hệ sinh thái toàn diện, đã giúp các công nghệ ra đời tại Hoa Kỳ nhưng bén rễ và phát triển mạnh mẽ tại Trung Quốc, cuối cùng trở thành một động lực quan trọng trong quá trình chuyển đổi xanh toàn cầu.

Ngày nay, "Bộ Ba Mới" đã trở thành tấm danh thiếp xuất khẩu mới của Trung Quốc, với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng. Ngay cả khi căng thẳng thương mại Trung-Mỹ lên đến đỉnh điểm vào tháng 4, xuất khẩu các sản phẩm này của Trung Quốc đã chứng minh khả năng phục hồi đáng kinh ngạc thông qua đa dạng hóa thị trường, đổi mới công nghệ, mở rộng toàn cầu và điều chỉnh quy định.

Theo số liệu thống kê của Viện Nghiên cứu Jiemian và Hanwen Information, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của "Ba Sản phẩm Mới" của Trung Quốc từ tháng 1 đến tháng 4 năm 2025 đạt 49,35 tỷ đô la Mỹ, tăng 3,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, xuất khẩu đạt 47,57 tỷ đô la Mỹ, tăng 5,3% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi nhập khẩu đạt 1,78 tỷ đô la Mỹ, giảm 33,5% so với cùng kỳ năm ngoái. "Ba 
Sản phẩm Mới" chiếm 4,1% tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc, giúp tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc từ tháng 1 đến tháng 4 tăng khoảng 0,22 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm ngoái, tăng 0,78 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm ngoái.

Từ tháng 1 đến tháng 4, pin lithium-ion, xe điện và pin mặt trời lần lượt chiếm 45,1%, 36,7% và 18,2% trong tổng số "ba mặt hàng mới" xuất khẩu. So với cùng kỳ năm ngoái, tỷ trọng pin lithium-ion và xe điện lần lượt tăng 6,8% và 1,4%, trong khi tỷ trọng pin mặt trời giảm 8,2%.




Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét