Người Việt ngây thơ, cả tin khi làm từ thiện

Người Việt ngây thơ, cả tin khi làm từ thiện

Để trở thành một “nhà từ thiện” ở Việt Nam rất đơn giản. Vì thế, vô số tổ chức từ thiện do cá nhân tự lập đều có những bất cập về tính minh bạch và quản lý. Thậm chí, từ thiện đang có xu hướng biến tướng thành một “nghề” mang lại thu nhập. Người Việt luôn sẵn lòng làm từ thiện đối với người gặp hoạn nạn, khó khăn. (Trong ảnh: Trao quà từ thiện cho bà con vùng lũ Quảng Bình) - Ảnh: Tấn Tú

Từ thiện quốc tế: minh bạch và chiến lược tầm xa
Do tính chất nhạy cảm, tại các nước châu Âu và Mỹ, cá nhân bị nghiêm cấm đứng ra quyên góp từ thiện. Nếu cố tình, có thể bị quy tội ăn mày (mendicité), lừa đảo, trốn thuế và bị nghiệm trị trước pháp luật.

Để thành lập một tổ chức từ thiện không khó về mặt thủ tục, tuy nhiên buộc phải tuân thủ các quy định chặt chẽ. Ví dụ như tại Pháp, theo điều luật ra đời năm 1901, các Tổ chức phi lợi nhuận (Association sans but lucrative - ASBL) bắt buộc phải có tối thiểu 2 người cùng đứng tên chính thức. Họ được phép nhận tiền lương theo công sức của mình bỏ ra, có kê khai mức thu nhập chịu thuế nhưng tuyệt đối không được kiếm lợi nhuận trong các hoạt động của mình.

Các tổ chức từ thiện đều có mục đích phi lợi nhuận nên được miễn thuế, tuy nhiên nếu phát hiện có gian dối bất minh trong thu chi tài chính, những người đứng tên sẽ bị truy tố tội trốn thuế, lừa đảo… Mỗi năm đều có các công ty kiểm toán độc lập kiểm tra và chứng thực tài khoản công khai. Chính vì thế, người dân rất yên tâm khi quyên góp tiền bạc cho họ. Các tổ chức từ thiện phi chính phủ lớn như Arnée du Salut, Médecins Sans Frontières… đểu nhận được sự ủng hộ tài chính rất lớn từ dân chúng và cho tới nay đã chứng minh được những hiệu quả to lớn họ mang lại cho cộng đồng.

Hoạt động của các tổ chức từ thiện quốc tế thường rất rộng, nhưng luôn chú trọng đầu tư vào các giải pháp căn cơ và tận gốc. Ví dụ, thay vì cho người nghèo một bữa no cơm với thịt để ngày mai lại đối diện với ‘ngõ cụt’ đói kém, các tổ chức từ thiện quốc tế thường tập trung nghiên cứu triển khai các dự án đào tạo nghề nghiệp, phát triển công ăn việc làm, tạo chiếc ‘cần câu’ xung quanh môi trường sống của người được giúp đỡ. Hay quỹ từ thiện tư nhân của các tỉ phú thường tập trung vào việc nghiên cứu bệnh nan y.

Việt Nam: Từ thiện bát nháo như… chợ trời

Đó là một thực trạng khi hoạt động từ thiện đang được thả lỏng về mặt quản lý như hiện giờ. Nhìn toàn cảnh, những tổ chức từ thiện có quy củ và tầm hoạt động chiến lược chuyên nghiệp theo mô hình các tổ chức quốc tế tại Việt Nam vẫn chỉ đếm trên đầu ngón tay. Vô số những tổ chức từ thiện do cá nhân tự lập đều đang có những bất cập về tính minh bạch và quản lý. Thậm chí, từ thiện đang có xu hướng biến tướng thành một “nghề” mang lại siêu thu nhập. Đã có không ít những ồn ào tai tiếng xung quanh vấn đề này.

Để trở thành một “nhà từ thiện” ở Việt Nam rất đơn giản. Chỉ cần có vài bức hình chụp một hoàn cảnh thương tâm đưa lên mạng xã hội, kèm ít lời than vãn lay động lòng trắc ẩn của cộng đồng, hoặc hình ảnh một nhân vật chụp cùng những người khuyết tật tại một trung tâm bảo trợ xã hội, lập tức người kêu gọi đã được gọi là nhà từ thiện và có quyền nhận những đóng góp vào tài khoản cá nhân mà không cần qua bất cứ một sự kiểm soát nào.

Vì người người đều trở thành nhà từ thiện dễ dàng như vậy mà môi trường hoạt động từ thiện Việt Nam đang rơi vào tình trạng cạnh tranh khốc liệt, đôi khi mất hẳn đi tính chất nhân văn như vốn dĩ tên gọi. Các nhà từ thiện cũng có đủ các chiêu trò thu hút sự chú ý của dư luận, thu hút nhà tài trợ. Có người chọn cách luôn tạo ồn ào tai tiếng cho chính những nơi mình đi giúp đỡ, sử dụng hình ảnh thương tâm của người khuyết tật, thậm chí cả hình ảnh lõa thể của người tâm thần để quảng bá hoạt động của mình… Điều mà không một nước phát triển nào chấp nhận, thậm chí phạt rất nặng.

Do không có luật cụ thể nào kiểm soát, mà nhiều người làm nghề quyên góp từ thiện cũng tự đặt ra những lệ làng không giống ai. Mạng xã hội hiện nay đang ồn ào về câu chuyện một nhà từ thiện tại Nghệ An đi tố cáo tiêu cực nhưng lại có các biểu hiện bất minh trong các hoạt động thu chi tiền đóng góp của nhà hảo tâm. Khi bất cứ ai có ý kiến về việc minh bạch tài chính đều bị chị ta xóa hết các ý kiến và chặn người tố cáo. Mới đây nhất, một người sống tại Vinh đã rất bức xúc trước việc chị này “tịch thu” luôn cả một số tiền lớn gia đình anh ủng hộ tận tay một bệnh nhân, và được chị giải thích rằng do là người có công quảng bá nên chị có quyền quyết định những khoản đóng góp cho nhân vật theo ý cá nhân… Vậy những người bỏ tiền ra đóng góp cho nhân vật đó có được biết rằng đồng tiền mình chi ra đã được sử dụng không đúng mục đích, và biết bao khoản dư ra như thế làm sao kiểm soát khi người thu, chi chỉ nằm trong một đầu mối cá nhân không bị ràng buộc bởi bất cứ cơ sở pháp lý nào?

Đừng tạo cơ hội cho lòng tham nảy nở

Điều đáng nói, ngoài những kẽ hở về luật pháp tạo điều kiện cho những người lợi dụng lòng trắc ẩn của cộng đồng để trục lợi, còn có phần lỗi lớn của những người cho tiền từ thiện khi họ vô trách nhiệm với chính đồng tiền của mình một cách thật sự khó hiểu. Có thể bởi người Việt ngây thơ và cả tin tới mức bất cứ ai hô hào hai chữ “từ thiện” đều là thiên thần, hoặc văn hóa cả nể cố hữu đã không cho phép họ được đặt ra những câu hỏi về sự minh bạch. Đôi khi tôi có cảm giác người Việt làm từ thiện chỉ để thỏa mãn cá nhân chứ không hề quan tâm số tiền đó có được dùng đúng mục đích thiện nguyện của mình hay không… Chính họ đã góp phần làm hoạt động nhân văn như từ thiện bị biến tướng dữ dội như hiện giờ.

Nghệ sỹ Kim Cương, người sáng lập Hội bảo trợ bệnh nhân nghèo TP.HCM, có lần đã tâm sự với tôi về lý do chị phải mời kiểm toán độc lập Hội bảo trợ của mình vài ba tháng một lần, bởi “không phải chị không tin những nhân viên của mình, vì khi bắt đầu công việc thiện nguyện ai cũng xuất phát bằng cái tâm trong sáng cả, nhưng khi tiếp xúc với đồng tiền họ có thể tha hóa nhanh lắm. Cho nên, minh bạch chính là giải pháp giúp tâm người luôn sáng”.

Hy vọng kinh nghiệm của nghệ sỹ Kim Cương cũng nhắc nhở trách nhiệm của chính những người có tâm bỏ tiền làm từ thiện trong bối cảnh luật quản lý hoạt động từ thiện còn lỏng lẻo như hiện giờ.

Hương Vũ
Bài viết thể hiện văn phong và góc nhìn của tác giả, một người từng làm báo, hiện sống tại Neuchâtel, Thụy Sĩ.

http://thanhnien.vn/toi-viet/nguoi-viet-ngay-tho-ca-tin-khi-lam-tu-thien-632165.html

Huong Vu
5 h · Le Landeron · Modifié ·
Bài viết này của tôi được viết ra sau khi quan sát những diễn tiến đằng sau vụ em Lan Đàm. Do những nguyên tắc báo chí nhất định, tôi không nêu danh tính nhưng không cần nhanh mắt lắm cũng hiểu tôi đang mô tả rất rõ nét một nghề mới: Nghề kinh doanh lòng trắc ẩn nhằm vào sự nhẹ dạ và vô trách nhiệm của những người bỏ đồng tiền ra làm từ thiện.

Nhân chi sơ tính bổn thiện, cái thiện vốn dĩ luôn tồn tại trong con người của mỗi chúng ta nên có thể hiểu nếu biết khai thác giỏi, đánh vào lòng trắc ẩn của thiên hạ sẽ kiếm được những món siêu lợi nhuận dễ dàng. Nghề từ thiện ở VN hiện đang trong tình trạng như vậy, bát nháo cạnh tranh chẳng thua kém đéo gì chợ đen, cho nên mới sản sinh ra những con người mang danh nhà từ thiện sẵn sàng dùng mọi thủ đoạn triệt hạ người khác làm chiến lược đánh bóng bản thân kiếm cả danh cả lợi. 

Cái tôi muốn cảnh tỉnh xã hội và chính các mẹ, là lòng nhân của các mẹ thật sự đáng thương và mù quáng, và hình như không mấy ai hiểu chính xác thế nào là từ thiện đem lại hiệu quả thật sự hữu ích cho người khó khăn và cả xã hội. Đọc tôi viết thì làm ơn dẹp mẹ các tính tự ái vặt qua một bên mà ngẫm và thấm thía. 

Từ thiện hiện giờ đang biến thành trào lưu. Buôn gian bán lận mưu mô xảo trá ác khẩu ác tâm cũng thỉnh thoảng hớn hở đi bố thí để chụp vài bức ảnh đem khoe, và hể hả vì mình đã xây được công đức to vật tổ sư. Các mẹ làm từ thiện để chứng tỏ cái tôi tử tế của mình nhiều hơn là quan tâm vào chính những mảnh đời thừa khó khăn, nếu không đã không bao giờ có chuyện giao tiền vào tay một người dễ dàng đến thế trong khi cơ sở dựa vào chỉ có mỗi LÒNG TIN, hoàn toàn không có một hệ thống giám sát độc lập nào kiểm tra tính minh bạch để biết rằng đồng tiền mình bỏ ra đã đến được chính xác địa chỉ nào. Chính các mẹ, những con người tốt bụng và mù quáng, đã góp phần tạo ra những quái thai của xã hội sống phè phỡn trên lòng nhân của người khác với cái tên rất kêu NHÀ TỪ THIỆN. Hãy lắc não dăm lần và ngẫm lấy lời tôi.

Làm từ thiện do đó dễ mà rất khó, các mẹ hãy tập nhìn vào một mục tiêu xa hơn cái mũi giày 1 chút. Thay vì bỏ 3 triệu ra cho 100 con người ăn một bữa ngon xong rồi ngày mai họ lại đói dài và xã hội không hề có chút thay đổi, hãy cùng nhau tìm một học sinh hoàn cảnh cực kỳ khó khăn nhưng luôn phấn đấu để đầu tư cho em ấy 1 sự nghiệp học hành đàng hoàng, sau ít năm xã hội sẽ có thêm 1 con người hữu ích. Làm việc này tuy không ồn ào như nấu những bữa ăn cho cả trăm người, nhưng hiệu quả xã hội và đồng tiền đầu tư cho mục tiêu từ thiện sẽ có ích hơn. Thay vì vắt sức giải cứu dưa hấu kiếm từng cắc cho quỹ từ thiện rồi sau đó cả nhóm phẫn nộ khi số tiền lớn công sức các em bị người ta đem đi ăn chơi phung phí như một em gái đang tố Lan Đàm, tại sao các em không bỏ thời gian đó tới trợ giúp các cụ già neo đơn, kèm những đứa nhỏ khó khăn học?

Khi vụ ồn ào chặn tiền tâm thần nổ ra, 1 nhà báo đã có ý định tìm kiếm thánh nữ Lan Đàm làm 1 bài tôn vinh, nhưng sau cuộc phỏng vấn với mẹ bé Huy bệnh nhân ung thư trong vụ thánh nữ bị tố chặn tiền thì anh đã thay đổi. Hôm nay, anh đã kể lại cho bạn tôi nội dung buổi phỏng vấn đó, và ngày hôm qua, một người bạn tôi đã đi cùng nhân chứng tìm tới gặp chị Len mẹ bé Huy có đủ video văn bản có sự chứng kiến của Bí Thư và chủ tịch xã nơi chị Len cư trú. Các mẹ muốn nghe kể lại không?

https://www.facebook.com/huong.vu.5876060/posts/868191686629120