“Nghĩa trang Việt kiều” ở Huế

Cách đây mấy năm, trong một lần đi du lịch xuyên Việt bằng ô tô nhà, gia đình tôi đã đi ngang qua khu lăng mộ quái đản này. Cả nhà tôi ai cũng khiếp vía, nhất là khi thấy nhiều cá nhân dù còn sống vẫn đã được xây mộ, nhiều mộ có những tấm bia chỉ đề năm sinh mà chưa có năm mất vì chủ nhân của nó vẫn đang sống khỏe mạnh, ngày ngày đang đều đặn sáng thể dục, chiều thể thao, tối cất cao tiếng hát... Tiền xây nghĩa trang khi đó có khi lên tới cả tỷ đô la, nhưng chẳng có ích gì cho người đang sống, ngược lại nó phản ánh văn hóa trọc phú của đám Việt Kiều và người dân ở đây. Không hiểu sao chính quyền lại để người dân tự do xây các lăng mộ thế này; nhiều ngôi mộ diện tích lên tới cả ngàn mét vuông chắc pháp luật không cho phép như vậy.

“Nghĩa trang Việt kiều” ở Huế

Phạm Bá 6 tháng 11, 2022 - Ở tỉnh Thừa Thiên Huế có một khu nghĩa địa to đẹp tọa lạc tại làng An Bằng khiến nhiều người không khỏi sửng sốt. Nhiều cư dân của làng đang định cư ở nước ngoài, chủ yếu ở Mỹ. Do đó, người địa phương gọi nghĩa trang này là “nghĩa trang Việt kiều”, hàm ý nó được xây dựng từ tiền gửi của người Việt nước ngoài…


VietnamNet cho biết, tại khu nghĩa trang này có những ngôi mộ tiền tỷ vừa xây dựng đã bị đập đi xây lại chỉ vì… không to đẹp bằng người ta. Cái sau phải xây đẹp hơn, đắt tiền hơn cái trước mới chịu. Có khá nhiều ngôi mộ ở khu nghĩa trang An Bằng thường thắp điện sáng trưng cả đêm, thậm chí còn thêm cả hồ bán nguyệt, sân tiểu cảnh, nhà vệ sinh và phòng ngủ cho người canh mộ.

Nói về khu nghĩa trang này, những người cao tuổi trong làng cho biết, phần nhiều các lăng mộ An Bằng đều mô phỏng thiết kế chung từ lăng vua Khải Định, sau đó biến hóa thêm bớt tùy thuộc vào sở thích của người yêu cầu xây. Các lăng mộ được thiết kế như mộ vua chúa, cũng tam quan với mái ngói lưu ly, câu đối, bia đá, trụ biểu, la thành… tất cả đều được trang hoàng rực rỡ từ bàn tay người thợ khảm sành sứ giỏi.

Khu nghĩa trang có quy mô vô cùng đồ sộ. Diện tích rộng hơn 40ha, được khoanh làm bốn vùng rộng lớn gồm Bằng Thượng, Trung Hải, Định Hải và An Mỹ. An Bằng là một làng lớn có tổng cộng 44 họ tộc với lịch sử gần 500 năm. Các lăng mộ tại đây đều do con cháu các họ tộc góp tiền xây dựng. Hiện, làng An Bằng có khoảng 10,000 lăng mộ, mỗi ngôi mộ có chi phí trung bình từ 800 triệu đến 2 tỷ đồng. Thậm chí có những ngôi mộ lên tới 4 tỷ đồng.

Khu lăng mộ tại đây đa dạng về kiến trúc, đủ các phong cách: Phật giáo, Thiên chúa giáo, Lão Giáo, Hồi giáo, châu Âu… Tất cả đều được xây dựng bằng tiền do con cháu ở nước ngoài gửi về. Người dân địa phương cho biết, những năm 1990, người An Bằng định cư nước ngoài ăn nên làm ra nên ồ ạt gửi tiền về để xây lăng mộ. Do địa phương chưa có quy hoạch cụ thể nên mạnh ai nấy làm, từng nhà, từng dòng tộc đua nhau giành đất xây lăng, đắp mộ.

Nghĩa trang An Bằng có nhiều ngôi mộ diện tích lên tới cả ngàn mét vuông. Chỉ trong thời gian ngắn, những cồn cát của khu vực này đã được phủ kín bằng hàng chục ngàn lăng mộ. Thậm chí, lăng mộ bao vây nhà ở người dân, khiến ranh giới giữa người sống và người đã tạ thế dường như không còn.

Nhiều dịch vụ đi kèm đã trở thành “cần câu cơm” của không ít người. Nhìn những lăng mộ nơi đây, nhiều người không khỏi ngạc nhiên vì trông chẳng khác gì cung vua phủ chúa. Những thợ xây mộ ở đây ngoài việc biết cách xây còn phải khéo léo và có kinh nghiệm. Thợ xây phải biết kết hợp hài hòa giữa kiến trúc vua chúa và kiến trúc hiện đại. Bởi thế mà có nhiều trường hợp thợ nề sau thời gian làm ở khu nghĩa trang này đã được xuất ngoại do được các mối ở nước ngoài mời sang làm việc. Dĩ nhiên, việc xuất ngoại giúp những thợ nề này có được nguồn thu nhập cao hơn bình thường.

Ngoài ra, khu nghĩa trang còn mang đến nhiều công việc khác cho người dân sống xung quanh khu vực, như dịch vụ thuê thắp nhang, bật điện ban đêm hay quét dọn lăng mộ… Những người làm công ở đây cho biết, với công việc nhàn hạ kiểu “làm thêm tay trái”, họ nhận được 2-4 triệu đồng mỗi tháng, lễ Tết còn được thưởng thêm. Nghĩa trang An Bằng thu hút không ít du khách tới tham quan. Khu vực dân cư xung quanh xuất hiện các dịch vụ như hàng quán, nhà nghỉ, khách sạn mini…

--------------

Theo wiki, Nghĩa địa làng An Bằng là một nghĩa trang nổi tiếng, được xem là xa hoa, tráng lệ bậc nhất ở Việt Nam, tọa lạc tại làng chài ven biển An Bằng thuộc xã Vinh An huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế, nằm cách thành phố Huế 35 km về phía Đông. Tại đây có hàng nghìn khu lăng mộ đủ màu sắc và kích thước, với những khu có giá trị lên tới hàng tỷ đồng. Kiến trúc lăng mộ làng An Bằng hội tụ đủ các yếu tố của Phật giáo, Thiên chúa giáo, Đạo giáo và thậm chí cả Hồi giáo.

Nghĩa trang An Bằng nổi tiếng không chỉ tại Việt Nam mà còn trên thế giới và được người trong nước cũng như báo chí nước ngoài gọi bằng những mỹ từ như "thành phố ma An Bằng", "thành phố của người chết", "khu biệt thự của người chết", "thiên đường lăng mộ". Tuy nghĩa trang này không phải là khu du lịch, nó vẫn là một địa điểm thu hút nhiều du khách tham quan.[1]

Nghĩa trang An Bằng nằm cách bờ biển khoảng 300 mét, nằm bên Quốc lộ 49B trên đường từ Huế đi Đà Nẵng.[2] Nghĩa trang thuộc địa phận xã Vinh An, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế, trên một dải đất ngăn cách biển Đông và hệ đầm phá Tam Giang - Cầu Hai, và có diện tích vào khoảng 250 hécta (2,5 km2), tức rộng khoảng gấp 7 lần Disneyland.[3]

Làng An Bằng vốn là một làng chài nghèo, cuộc sống của người dân nơi đây chủ yếu phụ thuộc vào nghề đánh bắt, khai thác thủy sản gần bờ, nên đời sống của người dân vẫn còn thiếu thốn.[4] Tuy nhiên, vào đầu thập niên 1990, khi Chính phủ Việt Nam cho phép người Việt định cư ở nước ngoài gửi tiền cho thân nhân của mình ở trong nước, ngôi làng nhanh chóng thay da đổi thịt.[5] Có tới 90% dân làng đều có người thân định cư ở nước ngoài, chủ yếu là tại Mỹ, vốn phần nhiều là thuyền nhân vượt biên sau sự kiện 30 tháng 4, đã ồ ạt gửi tiền về cho người thân.[6]

Sự thay đổi nhanh chóng về đời sống kéo theo sự phát triển của quần thể nghĩa trang khi nhiều gia đình sẵn sàng bỏ nhiều tiền để sửa sang, xây dựng mới những lăng mộ cũ của gia tộc mình. Kể từ năm 1991, số lượng lăng mộ bắt đầu tăng lên nhanh chóng, những ngôi mộ được sửa sang, cơi nới với quy mô tráng lệ khi người dân trong làng chạy theo trào lưu xây mộ to đẹp cho người thân.[7] Cuộc tranh đua xây dựng mộ to đẹp diễn ra rất gay gắt, nhiều gia đình vừa mới xây xong chưa được bao lâu, liền đã phá bỏ khu lăng mộ cũ để làm lại cho hoành tráng hơn, đẹp hơn. Nhiều cá nhân dù còn sống vẫn đã được xây mộ, vì vậy mà có nhiều tấm bia chỉ đề năm sinh mà chưa có năm mất vì chủ của nó vẫn đang sống khỏe mạnh.

Làng An Bằng hiện có ước tính khoảng 3.000 ngôi mộ lớn nhỏ.[8] Vào đầu những năm 1990, do chính quyền địa phương chưa có quy hoạch quy hoạch cụ thể, các gia đình vì thế mà tùy ý giành giật đất đai để xây dựng lăng mộ. Các lăng mộ trong nghĩa trang đều có đầy đủ các loại kích thước, hình dáng, diện tích nằm trong khoảng từ 40 – 400 m². Nhiều ngôi mộ cao gần 7 – 8 m, cao gần bằng căn nhà hai tầng, một vài ngôi thậm chí còn cao tới tới 10 m. Lăng mộ nằm dày đặc bao quanh nhà dân, vì thế mà tại làng An Bằng, giữa người sống và người chết không còn "ranh giới" nữa.

Hầu hết lăng mộ trong nghĩa trang đều được phỏng theo thiết kế của lăng Khải Định. Lăng Khải Định nổi tiếng vì pha trộn nhiều trường phái kiến trúc như Ấn Độ giáo, Phật giáo, Roman, Gothique,... Tuy sử dụng lăng Khải Định làm mẫu, nhưng biến hóa thêm hay bớt chi tiết đều phụ thuộc vào sở thích của mỗi người xây. Các lăng mộ được thiết kế giống như lăng mộ Đế vương, có cổng tam quan, lợp ngói lưu ly, lại có câu đối, bia đá, trụ biểu, la thành được khảm sành sứ sặc sỡ[9] và được trang trí đầy đủ linh thú trong tứ linh (long ly quy phụng).[10] Cũng vì thế mà nhiều khu lăng mộ còn sang trọng hơn cả nhà dân.[7]

Việc ngày càng có nhiều ngôi mộ mọc lên đã tạo công ăn việc làm khá ổn định với thu nhập tương đối tốt cho những người thợ xây, thợ khảm sành sứ, thợ chạm khắc hoa văn trong vùng. Nhiều người từ các huyện lân cận cũng tìm được những công việc như kéo xe cát, chở vật liệu, hay làm phụ hồ để xây lăng. 

Không chỉ vậy, các dịch vụ khác như thắp nhang thuê, bật điện vào ban đêm, quét dọn và bảo vệ khu lăng mộ cũng mang lại cho người dân thu nhập từ 2 đến 3 triệu đồng/người mỗi tháng, còn vào những dịp lễ tết thì do nhu cầu tăng cao, công việc nhiều nên mức tiền công cũng vì thế mà tăng lên đáng kể.[8] Cũng vì những lý do này mà nghĩa địa làng An Bằng được mệnh danh là nơi "người chết nuôi người sống".