Kiến nghị với Bộ Giáo dục về vấn đề giáo sư

Tôi ủng hộ quan điểm trong bài này của GS Ngô Huy Cương. Thực tế ngày nay, không chỉ ngành luật học xuống cấp tới tệ hại mà trong mọi lĩnh vực khoa học và xã hội cũng đều như thế; tất cả đều tụt hậu quá xa so với thế giới và đều đang sống dựa vào thành tựu khoa học và công nghệ của thế giới chứ bản thân người Việt không sáng tạo được gì cho nhân loại. Ví dụ ngay trong câu đầu tiên, bác Cương viết "Chuyên môn luật học của các giáo sư luật học quá kém"; nếu thay từ luật học bằng các loại học khác như toán học, lý học, hóa học, kinh tế học, y học, dược học, xã hội học, sử học, văn học, triết học, đạo đức học, mỹ học... và nhất là giáo dục học, thì câu mới cũng vẫn đúng (đơn cử "Chuyên môn kinh tế học của các giáo sư kinh tế học quá kém" vì toàn loại chỉ biết ăn theo nói leo theo giới chính trị). Trong những năm 1950-1970, thậm chí 1980, trong rất nhiều lĩnh vực chúng ta có những giáo sư đầu ngành rất giỏi, tư duy độc lập và sẵn sàng phản biện, nhưng bây giờ, nhìn vào ngành nào cũng hầu như không có. Nguyên nhân thì ngay từ đầu thập niên 1980 nhiều người đã nói và chính chú Việt Phương (thư ký 53 năm của Thủ tướng Phạm Văn Đồng và một số năm đồng thời làm Thư ký cho Tổng Bí thư Lê Duẩn.) đã nhắc đến công khai trong một hội nghị mà tôi nhớ mãi: "Thật thà thẳng thắn thường thua thiệt / Lươn lẹo luồn lách lại leo lên". Trong một xã hội đâu đâu cũng thấy những giả dối và bất công thì không ai dám nói thật và không ai muốn làm thật. Không nói, không làm thật thì sẽ ngày càng lười biếng và ngu đi; cuộc sống chỉ còn lại kiếm tiền và hưởng thụ. Cho nên bác Cương nói rất đúng: "nền luật học (và các nền khác) của nước ta đã, đang và sẽ xuống dốc không phanh, chưa kể đến chương trình đào tạo chuẩn luật học mà Bộ Giáo dục ban hành quá nhiều khiếm khuyết và yếu kém". Đáng buồn là xuống dốc nhanh nhất là nền giáo dục, nhưng bác Cương lại "Kiến nghị với Bộ Giáo dục", thì tôi tin rằng vấn đề giáo sư sẽ không có gì thay đổi.

Kiến nghị với Bộ Giáo dục về vấn đề giáo sư

FB Ngô Huy Cương 12-5-2025 Nhìn vấn đề riêng trong lĩnh vực luật học, tôi nhận thấy: Chuyên môn luật học của các giáo sư luật học quá kém. Cụ thể, hiện ta có khoảng ba giáo sư về luật tư, nhưng họ cực kỳ đuối về kỹ thuật pháp lý, trong khi kỹ thuật pháp lý là tiêu chuẩn số một để phân biệt giữa một luật gia và những người không phải luật gia.

Một luật gia có thể không thuộc quy định pháp luật bằng một anh kế toán trưởng, một anh giám đốc công ty, một anh nhà báo, một anh cảnh sát giao thông…, nhưng phải nắm được kỹ thuật pháp lý – cầu nối trung tâm để đưa triết học pháp quyền, chính sách pháp luật, sự cần thiết điều chỉnh các quan hệ xã hội nhất định thành các quy định pháp luật, và đưa các quy định pháp luật vào đời sống thông qua thi hành và áp dụng pháp luật.

Sự yếu kém về kỹ thuật pháp lý và kiến thức luật học nền tảng của ba vị này thể hiện qua sách, giáo trình, bài tạp chí chuyên môn mà họ đã viết và công bố. Tôi đã từng phê phán những công trình đó ngay trên Facebook này.

Hầu hết các giáo sư còn lại là về lý luận chung về pháp luật và luật công. Họ luôn thể hiện rõ sự tán róc về chuyên môn liên quan tới chính trị và chính sách lớn của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên họ không hiểu biết cơ bản, rộng và sâu về chính trị học, kỹ thuật pháp lý mà luật công vay mượn hay đã xây dựng độc lập, cho nên họ thường có những nhận định, kết luận hồ đồ và tự cho đó là đóng góp.

Tôi lấy ví dụ:

Có một cuộc toạ đàm do trường tôi tổ chức về phòng chống tham nhũng. Nhiều bài viết và phát biểu hồ đồ cho rằng nguyên nhân chính của tham nhũng trên thế giới là do độc tài, thiếu dân chủ.

Tôi ngồi đó mà thấy tức điên lên vì sự hồ đồ của họ và xin chất vấn đại ý rằng: Nhận định của họ không đúng với Bắc Triều Tiên vì ở đó nếu có tham nhũng thì chỉ duy nhất có một người là có thể; không đúng với cả phát xít Đức trước kia; nhưng có thể đúng với Nga và Trung Quốc hiện nay; còn Hàn Quốc sao đến tổng thống cũng tham nhũng trong một nền dân chủ?

Tóm lại cái mà có thể khác biệt đôi chút họ làm được trước kia (lâu lắm rồi) – đó là việc cung cấp thông tin đơn thuần về pháp luật nước ngoài, thế nhưng ngày nay bất kỳ luật gia nào cũng có thể biết và AI lại làm tốt hơn họ rồi và lại còn cực kỳ rẻ tiền nếu biết cách khai thác.

Vậy thì họ có vai trò gì và tác dụng gì ở đất nước ta?

Tuy nhiên các giáo sư về luật hình sự nắm khá vững kiến thức liên quan tới các tội phạm truyền thống, trừ các giáo sư mà trước kia đã từng thuộc chuyên môn hình sự lại nhảy sang lý luận chung về nhà nước và pháp luật, và luật hiến pháp.

Tôi xét thấy: nền luật học của nước ta đã, đang và sẽ xuống dốc không phanh, chưa kể đến chương trình đào tạo chuẩn luật học mà Bộ Giáo dục ban hành quá nhiều khiếm khuyết và yếu kém.

Vì vậy kiến nghị:

– Thứ nhất, không tạo ra cơ chế để các giáo sư nhờ cậy vào lá phiếu quyết định xét chuẩn giáo sư hoặc phó giáo sư cho các ứng viên trong hội đồng giáo sư ngành luật học bởi những ứng viên tương lai có thể xu nịnh họ phá các cơ sở đào tạo luật bằng cách: (1) mời họ tới dự hội thảo, toạ đàm nhưng ngăn cản những ý kiến phản biện đối với họ; (2) mời họ ngồi hội đồng chấm luận án, luận văn hay giảng dạy với mớ kiến thức tạp nham hoặc dịch thuật đơn thuần, cùng tán róc;

– Thứ hai, coi hội đồng giáo sư cơ sở là cấp quyết định đạt chuẩn giáo sư và phó giáo sư; coi hội đồng giáo sư ngành là cấp loại bỏ những ứng viên không đạt chuẩn mà cấp cơ sở trình lên; và coi hội đồng giáo sư Nhà nước là cấp kiểm tra và quyết định mà trong đó có cả xem xét bất đồng giữa cấp cơ sở và cấp ngành nếu có;

– Thứ ba, bãi bỏ việc bỏ phiếu kín trong các hội đồng đã nói để ngăn chặn bỏ phiếu do yêu hay ghét ứng viên; đồng thời xác lập chế độ ghi biên bản chi tiết và cụ thể việc hỏi và trả lời và biểu quyết bằng giơ tay công khai trong hội đồng; và

– Thứ tư, quy định chế tài nghiêm khắc đối với những thành viên hội đồng giáo sư ngành luật học vi phạm quy chế hay lạm dụng vị thế để trục lợi trực tiếp hoặc gián tiếp hoặc để hãnh sỹ, khoe khoang vô đạo đức. Cái khoe khoang quá đà vừa xảy ra trong cuộc Hội thảo về phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu luật học tại Trường Đại học Cần Thơ làm chúng tôi cảm thấy vô cùng xấu hổ vì nghĩ người ngoài ngành luật học sẽ coi khinh ngành luật học bởi có nhiều người tự khoe học hàm, học vị ở mức cao nhất, khoe nhiều thành tích nhất, khoe chức vụ rõ cao, khoe học ở nước ngoài về, nịnh lẫn nhau, nhưng điếc rõ rệt về tri thức và ăn nói hàm hồ, vô lối.

https://www.facebook.com/cuong.huy.ngo.2024/posts/pfbid0u3UQH7Xnw63nJdAJ9dsoM2EweomD3S8922dn3JsWt2rZsyskCpaqeAjyGmAsb47Kl