(4) Cách mạng Rumani xử tử nhà độc tài Ceausescu

Cách mạng Rumani 1989 và vụ xử tử vợ chồng nhà độc tài N. Ceausescu

Victor Sybestyen - Làm thế nào để giết Ceausescu?

Chính quyền mới cần phải khẳng định quyền hành của mình. Vào chiều 24-12, các cuộc giao tranh tại Bucharest và các thành phố lớn như Siiu và Brasov đã bớt nghiêm trọng nhưng các vụ nổ súng lẻ tẻ vẫn diễn ra và số thương vong vẫn tăng. Những người chủ trương ôn hòa trong hàng ngũ cách mạng rất không thích cái tên Mặt trận Cứu nguy Tổ quốc vì nghe rất Stalin-nít nhưng Iliescu và những người cộng sản thâm niên có mặt trong chính quyền mới thì lại nghĩ nó gợi lên tinh thần ái quốc.

Khoảng 5 giờ chiều, họ họp nhau lại để quyết định số phận của Ceausescu. Đó là một cuộc họp nặng nề, nóng nảy và cay cú. Họ chần chừ đã 2 ngày qua. Giờ đây, phe quân đội muốn xử tử Ceausescu ngay vì như thế sẽ lập tức chấm dứt mọi giao tranh, Ceausescu chết thì sẽ không còn điểm chung nào nữa, không ai còn lí do nào để chiến đấu nữa. Iliescu lúc đầu lưỡng lự, không muốn tay mình vấy máu. 


Nhưng khi Bộ trưởng Quốc phòng mới Militaru mỉa mai nặng lời rằng: "Vâng, đúng rồi! Đó sẽ là một khởi đầu tệ hại cho triều đại của ông chứ gì?" thì Iliescu giận dữ đáp lại: "Ý anh là gì, triều đại của tôi à? Làm gì có triều đại nào ở đây!". Một vài người cho rằng việc vội vã dựng lên phiên tòa dã chiến, không có chứng cớ hẳn hoi sẽ khiến quốc tế chỉ trích. Nhưng các tướng lĩnh quân đội đã quyết tâm, không nhân nhượng. Brucan ủng hộ họ, nói rằng đất nước Rumani cần được bảo đảm rằng chế độ độc tài Ceausescu đã chết, đã chấm dứt và không có cách nào hay hơn là "cho quần chúng thấy xác chết của Chủ tịch".

Iliescu cuối cùng bị thuyết phục. Ông nói: "Đúng ra là nên có một phiên xét xử đúng quy trình và trưng ra được mọi chứng cớ cần thiết. Nhưng tình hình không cho phép. Vậy hãy tiến hành xét xử vào ngày mai!".

Bản án được quyết định bởi một số ít người sau cuộc họp vừa kể và chẳng có gì được lưu lại trên văn bản. Chỉ biết rằng Iliescu, Brucan, Militaru, Voican - Voiculescu và Stanculescu tất cả đều quyết định tử hình cả hai vợ chồng nhà độc tài và xử bắn ngay sau phiên xét xử.

Phản ứng

Dường như không có bất cứ lời phản đối nào, ngoại trừ nhà thơ Anna Blandiana bày tỏ thái độ bất đồng. Trong những giờ đầu tiên đầy phấn khích của cách mạng, bà được bổ nhiệm vào một vị trí trong Mặt trận để chứng tỏ đó là "chính quyền của hiền tài" nhưng bà không hề được thông báo về quyết định tử hình Ceausescu và bà kinh hãi trước quyết định này. Bà từ chức ngay sau vụ xử bắn. Đó là vết rạn nứt đầu tiên trong một chuỗi những rạn nứt công khai diễn ra sau đó trong hàng ngũ chính quyền mới.

Một trong những tiếng nói ít ỏi từ nước ngoài phản đối cuộc hành hình là của Eduard Shevardnadze, Ngoại trưởng Liên Xô. Ông nói ông hiểu tình hình khó khăn như thế nào "nhưng việc kia làm cho người ta thấy đắng cả miệng".

Nhiều người Rumani tin rằng chính Liên Xô đã kích động và tham gia cuộc đảo chính lật đổ nhà độc tài. Chứng cớ, với họ, là sự có mặt của chính khách hậu trường Silviu Brucan ở Moscow. Nhưng đó không thể xem là chứng cớ. Brucan thường xuyên đến Moscow để gặp gỡ các mối quan hệ và nhờ người Nga can thiệp nhưng họ đều từ chối. Chính ông cũng phủ nhận một âm mưu như vậy. Ông nói: "Tình hình ở Rumani đơn giản là không thể làm được gì. Chúng tôi chỉ biết than phiền với nhau và mong ông ấy chết cho xong. Cả nước cũng mong ông ấy chết cho xong. Nhưng chúng tôi đã không thể làm gì hết".

Gorbachev đã ra lệnh rằng Liên Xô sẽ không can thiệp trực tiếp vào Rumani và thực tế cho thấy lệnh của ông đã được tuân thủ. Một trong những cố vấn đối ngoại chủ chốt của Gorbachev, ông Valentin Falin, cho biết: "Chúng tôi biết sẽ có chuyện xảy ra ở đó. Chúng tôi biết sẽ có nạn nhân… đó là điều gần như tất yếu sẽ xảy ra vì chế độ tại đây không chỉ thối nát mà còn không khoan nhượng. Nhưng ngay cả như thế chúng tôi cũng không thể dự đoán được vụ đổ máu như đã diễn ra. Rumani không còn đường thoát nào khác. Vì vậy chúng tôi chỉ biết… quan sát mà thôi".

Nghịch lí siêu cường

Đoạn kết ở Bucharest diễn ra với nhiều nghịch lí. Vào lúc các cuộc đụng độ lên cao điểm, người Mỹ lo ngại bạo động có thể lan rộng trên bán đảo Balkans. Lawrence Eagleburger, Phụ tá Ngoại trưởng Mỹ nói với Ngoại trưởng James Baker rằng ông lo ngại người Rumani sẽ chĩa súng bắn vào sắc dân Hungary sinh sống tại đây và không biết liệu Liên Xô có can thiệp để ngăn ngừa việc này không. Mỹ chủ trương chống Học thuyết Brezhnev (cho phép Liên Xô can thiệp quân sự để bảo vệ CNXH tại Đông Âu) nhưng trong trường hợp này thì không nên chống.

Ngày 24-12, Ngoại trưởng Mỹ Baker chính thức đề nghị rằng: "Liên Xô có lợi ích và khả năng để can thiệp, ngăn chặn đổ máu". Ông nói Mỹ sẽ không can thiệp "nếu Khối Warsaw cảm thấy cần thiết phải can thiệp" vào Rumani. Thời điểm này là gần 10 năm kể từ ngày Liên Xô xua quân xâm lăng Afghanistan, và lời đề nghị vừa kể của một Ngoại trưởng Mỹ quả thực là một đề nghị rất bất thường. Ngoại trưởng Mỹ yêu cầu Đại sứ Mỹ tại Moscow, Jack Matlock, đánh tiếng với lãnh đạo Xô-viết nhưng các vị này chỉ cười đáp lại. Ngoại trưởng Liên Xô Shevardnadze nói ý tưởng này không phải là nham hiểm "mà là cực kì ngu xuẩn". Ông "dứt khoát chống lại" bất cứ sự can thiệp nào từ bên ngoài. Cách mạng Rumani là "việc riêng của họ". Bất cứ can thiệp nào của Liên Xô cũng sẽ "biến Ceausescu thành ông thánh tử đạo". Đó là chưa kể mọi giao tranh đều chấm dứt sau khi ông bị hành quyết.

Cuối ngày 24-12, Đại sứ Matlock đã có một cuộc họp không vui với một quan chức của Shevardnadze, Ivan Aboimov, khi ông này lặp đi lặp lại rằng Liên Xô sẽ không can thiệp. Ông cũng chỉ ra rằng người Mỹ, mới vài tuần trước đó, đã đưa quân vào Panama để lật đổ nhà độc tài thất sủng Manuel Noriega, người đã đối xử hung bạo với dân chúng và tham gia đường dây buôn ma túy, nhập lậu heroin vào Mỹ. Aboinov nói: "Chúng tôi muốn để dành kiểu can thiệp đó cho các vị! Các vị nhắc đến Học thuyết Brezhnev phải không? Thế thì chúng tôi xin tặng các vị Học thuyết Brezhnev làm quà!".

Đền tội

Targoviste, Rumani, thứ hai 25-12-1989

11 giờ 45 sáng. Hai chiếc trực thăng quân sự đáp xuống trại lính tại thị trấn Targoviste, cách thủ đô Bucharest 120 km về phía bắc. Đây là một thị trấn ảm đạm, chuyên sản xuất thép, xây dựng theo thiết kế thô kệch được các nhà độc tài cộng sản từ Stalin trở đi ưa chuộng.

Từ chiếc trực thăng lớn, xuất hiện 6 tướng lĩnh quân đội mặc quân phục mới cáu, trĩu nặng giây tua vàng và huy chương. Theo sau là 3 sĩ quan cấp dưới thuộc Bộ tổng tham mưu quân đội Rumani và một nhóm 4 nhân viên dân sự khác.

Một người, có vẻ cao cấp nhất, bắt đầu lớn tiếng ra lệnh ngay khi phái đoàn đáp xuống sau chuyến bay dài 30 phút từ thủ đô. Đó là ông tướng đầu bạc 53 tuổi Victor Stanculescu, đại diện Chính phủ lâm thời Mặt trận Cứu nguy Tổ quốc. Vào lúc này, chính phủ mới vẫn chưa kiểm soát được toàn cõi Rumani.

Sáng hôm đó, tướng đầu bạc được lệnh thi hành một nhiệm vụ khẩn cấp, cần một ít tế nhị nhưng thật nhiều thô bạo, đó là tổ chức cuộc xét xử Nicolae Ceausescu, nhà độc tài đã cai trị Rumani gần một phần tư thế kỉ và vợ ông ta, bà Elena. Mới 3 ngày trước, ông bà đã phải bỏ chạy khỏi thủ đô trong khi quần chúng phấn khích đón mừng cách mạng. Chỉ vài giờ sau, họ đã bị bắt và giam giữ tại trại lính ở Targoviste trong khi số phận họ được quyết định tại Bucharest.

Lực lượng trung thành với Ceausescu - mật vụ Securitate - vẫn đang chiến đấu để đưa ông trở lại vị trí Chủ tịch. Chính quyền cách mạng lúc đó chưa được củng cố, cuối cùng đã quyết định phải nhanh chóng đưa Ceausescu ra xét xử để chứng minh cho dân chúng cả nước Rumani biết ai đang thực sự nắm quyền.

Ông tướng đổi chiều

Stanculescu được chọn để thi hành nhiệm vụ dọn dẹp này. Cao ráo, lịch lãm, ông được biết đến như một người khéo léo, tinh khôn. Trong chế độ cũ, tới tận ngày 22-12, ông giữ chức Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, cũng là một người bạn lâu năm của gia đình Ceausescu, một thực khách thường xuyên tại Cung Chủ tịch và là một trong những nịnh thần chủ chốt trong triều đình Ceausescu (ngày 22-12 Stanculescu lên làm Bộ trưởng Quốc phòng thay tướng Milea vừa chết. Ông là người khuyên Ceausescu thoát thân bằng trực thăng).

Ông rất nhanh nhạy thấy được gió đã đổi chiều và là một trong những sĩ quan quân đội cao cấp đầu tiên về phe cách mạng. Ngoài khả năng thức thời nhạy bén, ông còn có tài tổ chức công việc kĩ lưỡng. Ông mang theo từ Bucharest các thẩm phán, công tố viên và luật sư biện hộ cần thiết cho phiên xét xử. Stanculescu cũng tận tình quan tâm những chi tiết khác: trên chiếc trực thăng thứ hai vừa đáp là toán lính dù từ một đơn vị tinh nhuệ, được chọn cẩn thận vào sáng hôm đó để làm đội xử bắn. Và trước cả khi thủ tục pháp lí diễn ra, ông cũng đã cẩn thận chọn xong địa điểm xử bắn - một điểm dọc theo bức tường nhìn ra khoảng sân rộng của trại lính.

Phòng xử và luật sư

"Phòng xử án" được chuẩn bị vội vã trong một hội trường tồi tàn với tường màu gỉ sắt. Năm chiếc bàn mặt nhựa được xếp lại với nhau làm bàn cho thẩm phán. Chỗ dành cho bị cáo là hai chiếc bàn và ghế được đặt trong góc phòng. Một khung cảnh nhếch nhác, thiếu hẳn vẻ trịnh trọng thường thấy trong những sự kiện quan trọng như thế này nhưng theo cách nhìn của tướng Stanculescu như thế cũng đã đủ.

Quá giữa trưa một chút, khi phái đoàn từ Bucharest bước vào phòng xử, hai bị cáo đã ngồi sẵn ở đó, có hai lính canh đứng kèm hai bên.

Mới ba ngày trước, Nicolae và Elena Ceausescu còn là cặp vợ chồng được khiếp sợ nhất và căm ghét nhất nước. Họ có quyền sinh sát với hơn 23 triệu dân Rumani. Họ điều hành một đất nước công an trị tàn bạo nhất châu Âu. Truyền hình và báo chí trong nước hàng ngày đều phải ca tụng họ như những á thần thực sự. Nhưng giờ thì họ hiện nguyên hình là một cặp vợ chồng già, cáu kỉnh, lẫn lộn, mệt đừ, sợ hãi, hay rì rầm cãi vặt. Họ mặc đúng bộ quần áo đã mặc lúc bỏ trốn khỏi thủ đô. Ông thì áo khoác dài bằng dạ màu đen, bên trong là bộ vét xám đã nhàu, nhìn như già hơn tuổi 71 của mình. Đầu đội mũ lông. Bà Elena, lớn hơn ông một tuổi, mặc áo khoác nâu vàng cổ lông thú, thêm cái khăn lụa xanh choàng đầu, che một phần tóc bạc.

Sáng hôm đó ở Bucharest, luật sư có tiếng Nicu Teodorescu đang ăn điểm tâm ngày Giáng sinh với gia đình thì nhận được cú điện thoại của trợ lí tân Chủ tịch Ion Iliescu. Ông được Mặt trận Cứu nguy Tổ quốc yêu cầu trở thành luật sư bào chữa cho Ceausescu. Ông trả lời rằng đây sẽ là "một thử thách rất thú vị". Sau khi suy nghĩ một lúc, ông đồng ý.

Lần đầu tiên ông gặp vợ chồng bị cáo là trong "phòng xử" ở Targoviste, và chỉ có 10 phút để tư vấn cho hai thân chủ. Cuộc gặp không được như ý. Với quá ít thời gian để chuẩn bị nội dung bào chữa, ông cố gắng giải thích cho hai thân chủ rằng cơ hội tốt nhất để tránh bản án tử hình là lấy cớ mất trí. Đề nghị này bị bác bỏ lập tức. Teodorescu kể lại: "Khi tôi đề nghị như vậy thì họ, nhất là bà Elena, nói rằng như thế là dựng đứng câu chuyện quá đáng, làm họ thấy bị sỉ nhục nặng nề… Sau đó, ông bà từ chối luôn sự giúp đỡ của tôi".

Phiên tòa

Khoảng 1 giờ chiều, "phiên tòa" quân sự bắt đầu. Có 5 thẩm phán quân sự, đều là các vị tướng mang quân phục, và 2 công tố viên quân sự. Phiên tòa được xem là công khai vì có một sĩ quan thuộc cấp quay phim sự kiện này nhưng anh được lệnh chỉ ghi hình các bị cáo mà thôi, không được quay cảnh nào có thẩm phán, công tố viên hay luật sự biện hộ.

Phiên xử kéo dài 55 phút. Nhà độc tài bị lật đổ đã trả lời với vẻ hằn học trong hầu hết buổi xét xử. Thỉnh thoảng, ông cầm chiếc mũ dạ đen đặt trên bàn trước mặt đưa lên rồi ném mạnh xuống như để nhấn mạnh điểm nào đó. Bà ít biểu cảm hơn, hay nhìn chằm chằm vào khoảng không trước mặt. Thỉnh thoảng hai người cầm tay nhau và thì thầm, họ luôn gọi nhau là "mình ơi", "hãy can đảm lên".

Không có chứng cớ bằng văn bản nào được trưng ra chống lại họ, cũng không có nhân chứng nào được mời. Ngay từ đầu, Ceausescu đã bác bỏ quyền xét xử của phiên tòa. Ông lặp đi lặp lại rằng: "Tôi chỉ công nhận Quốc hội mở rộng và đại diện của giai cấp công nhân. Tôi sẽ không kí bất cứ gì, không nói bất cứ gì! Tôi từ chối trả lời câu hỏi của những kẻ đã xúi giục cuộc đảo chính này. Tôi không phải là bị cáo. Tôi là Chủ tịch nước cộng hòa. Tôi là Tổng tư lệnh của các người! Mặt trận "phản bội" Tổ quốc ở Bucharest… đã tiếm đoạt quyền hành!".

Các công tố viên đọc lời buộc tội. Ceausescu làm mặt nghiêm suốt thời gian cáo buộc.

CÔNG TỐ VIÊN: Đây là những tội ác chúng tôi cáo buộc ông bà, và yêu cầu tòa án xử tử hình cả hai người: 1- Tội diệt chủng; 2- Tội tổ chức hoạt động vũ trang chống lại nhân dân và nhà nước; 3- Tội phá hoại tài sản và dinh thự công cộng; 4- Tội phá hoại nền kinh tế quốc gia; 5- Tội tìm cách bỏ nước ra đi với số tiền hơn 1 tỉ đô-la Mỹ, trong các tài khoản ở ngân hàng nước ngoài. Các bị cáo có nghe không? Mời đứng dậy.

CEAUSESCU (vẫn ngồi): Tất cả những điều đó đều dối trá. Tôi không công nhận tòa án này!

CÔNG TỐ VIÊN: Ông có biết mình đã bị loại khỏi chức vụ… Chủ tịch nước hay không? Các bị cáo có biết mình đang bị xét xử với tư cách là hai công dân bình thường không?

CEAUSESCU: Tôi sẽ không trả lời những kẻ đã tiến hành cuộc đảo chính này, với sự hậu thuẫn của các tổ chức nước ngoài. Nhân dân sẽ chống lại bọn phản bội!

CÔNG TỐ VIÊN: Tại sao ông làm những việc vừa kể, đưa nhân dân Rumani đến tình trạng ô nhục như hiện nay? Ông đại diện đất nước mà sao ông lại làm cho đất nước đói khổ?

CEAUSESCU: Tôi từ chối trả lời câu hỏi. Tôi không công nhận các người! Tất cả những lời buộc tội đều dối trá… Tôi nói cho các người nghe điều này, chưa bao giờ trong lịch sử Rumani đất nước lại tiến bộ như vậy. Chúng tôi đã xây trường học, bảo đảm có bác sĩ, bảo đảm có mọi thứ cần thiết cho cuộc sống có nhân phẩm!

CÔNG TỐ VIÊN: Hãy nói cho chúng tôi nghe về số tiền ông chuyển qua các ngân hàng Thụy Sỹ?

CEAUSESCU: Tôi không trả lời câu hỏi của một băng đảng dám đứng ra đảo chính!

Elena kiềm chế hơn, phần nhiều im lặng, chỉ trừ khi công tố viên hỏi: "Người dân Rumani chúng tôi thì không có thịt mà ăn. Vậy mà con gái bà lại dùng cân bằng vàng để cân thịt mua từ nước ngoài về, thế là sao?". Bà bức xúc la to: "Các anh dám ăn nói như thế à?". Có một lúc chính Ceausescu lên tiếng: "Làm cho xong vụ này đi" và nhìn vào đồng hồ.

Tuyên án

Toà ngừng họp chỉ trong 5 phút để nghị án. Ceausescu không chịu đứng dậy lúc các thẩm phán trở lại phòng xử. Nhưng luật sư biện hộ Teodorescu đã không nêu lên điều này trong phiên tòa. Rất có thể là Ceausescu, dù đã kết án tử hình vô số người, không hề biết đến chi tiết này trong luật pháp. Nhưng dù sao thì đó không phải là một ngày đẹp trời để nói chuyện pháp lí.

Công lí đã được thực thi một cách sơ sài, cẩu thả và thô vụng. Trong phòng xử, tay của Ceausescu bị trói sau lưng bằng dây. Ceausescu vẫn giữ được vẻ trịch thượng và khá bình tĩnh trong vài phút cuối cùng. Ông nói: "Kẻ gây ra cuộc đảo chính có thể bắn bất cứ ai họ muốn. Kẻ phản bội sẽ phải trả lời cho hành vi của mình. Rumani sẽ sống và sẽ biết về sự phản bội của các người. Thà là chiến đấu trong vinh quang còn hơn sống như nô lệ!". Elena thì khóc và la hét, đay nghiến đến cùng. Gần như hoảng loạn, bà thét lên: "Không được trói chúng tôi! Thật xấu hổ, nhục nhã! Tôi nuôi các anh như mẹ. Sao các anh lại làm thế?!".

Pháp trường, "Địt mẹ mày!"

Lính áp tải hai vợ chồng đi khoảng 40 mét dọc hành lang dẫn tới khoảng sân rộng trong trại lính để làm pháp trường. Lúc bị dẫn đi, gặp những người lính trói tay họ lúc nãy nói riễu: "Ông bà gặp rắc rối to rồi! Xuống địa ngục đi!", Chủ tịch nước kiêm Chủ tịch đảng N. Ceausescu bắt đầu hát Quốc tế ca còn vợ ông, Ủy viên Bộ Chính trị, nhân vật số 2, chỉ sau Người cầm lái thông thái, Con của mặt trời, Dòng Danube tư tưởng, Thiên tài của dãy núi Carpathians, và là đương kim đệ nhất phu nhân E. Elena thì gào vào mặt họ mấy lần: "Địt mẹ mày!". Họ dường như không có ý niệm là cuộc hành hình sẽ diễn ra lập tức cho đến khi họ ra tới khoảng sân làm pháp trường. Lúc đó, ông bà thực sự hoảng hốt. Bà thét to với ông: "Im đi Nicu! Hình như họ sắp giết mình như giết chó. Không tin được!". Lời cuối cùng của bà là: "Nếu giết thì hãy giết chúng tôi chung với nhau".

Đội xử bắn đã sẵn sàng khi phiên xử diễn ra được một nửa. Tám lính dù do chính Stanculescu tuyển chọn và bay từ Bucharest đến không biết nhiệm vụ của mình là gì cho đến khi họ có mặt ở Targoviste. Ba trong số đó được chọn để thực hiện hành vi cuối cùng, đó là Dorin Varlan, Octavian Gheorghiu và Ionel Boeru. Trang bị súng tự động AK-47, họ xếp thành hàng, đứng cạnh bồn hoa chờ cặp vợ chồng đi vào sân. Lệnh dành cho người xử bắn là không được bắn Ceausescu ở vùng trên ngực vì ông phải được nhận diện qua hình chụp sau khi chết. Không có lệnh tương tự dành cho bà Elena. Đội hành hình đưa vợ chồng Ceausescu đến đứng trước bức tường, ông bên phải, bà bên trái. Trông họ thật thảm hại.

Gheorghiu sau này kể lại: "Bà nói họ muốn chết chung nên chúng tôi đặt họ đứng cạnh nhau rồi bước 6 bước lui và sau đó nổ súng. Không ai ra lệnh bắn, họ chỉ nói làm sao cho nhanh! Tôi bắn 7 viên đạn vào ngực ông và bắn hết số còn lại trong băng đạn vào đầu bà". Ông oằn người ra sau, sụp đầu gối xuống đất, chiếc mũ da trên đầu văng ra. Bà thì đổ qua một bên.

Hỗn độn liền diễn ra. Gần như toàn bộ số binh lính tại căn cứ hôm đó đều chứng kiến cuộc hành hình. Ngay khi đội xử bắn làm xong nhiệm vụ, mọi người trong sân có súng bắt đầu bắn xối xả vào hai xác chết cho đến khi chỉ huy căn cứ, trung tá Mares, ra lệnh ngưng bắn. Nhiều năm sau đó vẫn còn dấu vết của hàng trăm phát đạn trên bức tường trong sân và trên khung cửa sổ cách mặt đất khoảng 3 mét.

Hai ngôi mộ của Popa Dan và Enescu Vasile

Hai xác chết được gói trong vải bạt, chở về thủ đô bằng trực thăng với sự canh gác của toán lính dù đã hành quyết họ. Sau đó, xác được đưa xuống sân bong, nơi tập luyện của đội bóng đá Steaua Bucharest nằm ở ngoại ô phía tây nam thành phố. Trong một diễn biến rợn người, xác họ bỗng bí mật dời đi nơi khác trong đêm. Các đội tìm kiếm phải lục lọi toàn bộ khu vực suốt đêm, trước khi tìm thấy xác vào sáng hôm sau, đang nằm gần một mái che trong khu vực sân thi đấu. Điều gì xảy ra cho hai xác chết trong mấy giờ này đến nay vẫn còn là bí ẩn.

Ngày hôm sau, họ được chôn tại nghĩa trang Ghencea gần đó. Khi chết, ông bà được đặt nằm cách nhau 50 mét, tách biệt bởi một lối đi, và được đặt tên mới. Người ta lấy hai thập giá gỗ trơn rồi vẽ vội bằng sơn tên giả của ông bà. Nhà độc tài một thời làm người dân khiếp sợ Ceausescu giờ mang tên Popa Dan còn vợ ông thì mang tên Enescu Vasile.

(Phan Trinh dịch)

Nguồn: https://mai-tu-an-vn.blogspot.com/2014/07/cach-mang-rumani-1989-va-vu-xu-tu-vo.html?m=1