Vì sao Ngoại trưởng Pompeo thăm VN lần này ?

Vì sao Ngoại trưởng Pompeo viếng thăm Việt Nam lần này

RFA Ngô Hoàng Thao 2020-10-28 Thông tin từ Chính phủ Việt Nam hôm nay, ngày 28/10/2020 cho biết, nhận lời mời từ Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Ngoại gia Việt Nam Phạm Bình Minh, Ngoại trưởng Ngoại trưởng Hoa Kỳ Pompeo sẽ có chuyến viếng thăm chính thức Việt Nam trong hai ngày 29-30/10/2020. Trong thông báo này còn cho biết, chuyến thăm của Ngoại trưởng Pompeo Việt Nam nhằm kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Hoa Kỳ.

Hình minh hoạ. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo (phải) bắt tay Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh ở Washington DC hôm 22/5/2019 AFP

Một nhân viên ngoại giao Hoa Kỳ giấu tên cho biết, chuyến viếng thăm Việt Nam lần này của ông Pompeo không nằm trong lịch trình có sẵn, mà rất đột ngột. Chính vì vậy, các nhân viên ngoại giao của cả hai bên đều phải “vắt chân lên cổ” vì thời gian chuẩn bị cho chuyến viếng thăm này chỉ trong vòng có ba ngày.

Chuyến viếng thăm bất ngờ này của ông Pompeo cho thấy sự “quan tâm, ưu ái” của chính phủ Hoa Kỳ dành cho Việt Nam cùng với sự “dịch chuyển” trong chính sách đối ngoại của Việt Nam.

Đối với Mỹ, Việt Nam vẫn là quốc gia có mức thâm hụt thương mại lớn. Thặng dư thương mại của Việt Nam với Hoa Kỳ, từ mức 33,96 tỷ đô la trong 9 tháng đầu năm 2019 đã tăng lên 44,3 tỷ đô la trong chín tháng đầu năm nay, theo dữ liệu hải quan của Việt Nam. Còn theo dữ liệu từ Mỹ thì thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam tăng 11% giữa tháng 7 và tháng 8 vừa qua với mức thâm hụt lên đến gần 7,6 tỷ USD, và là mức tăng 38,9% so với cùng kỳ 1 năm trước đó. Vì vậy, Việt Nam vẫn là quốc gia nằm trong danh sách Hoa Kỳ phải “trừng phạt”. Tuy nhiên, Hoa Kỳ vẫn thể hiện thái độ mềm mỏng đến khó tin với Việt Nam, cho dù chính sách của Tổng thống Trump là phải ưu tiên về cân bằng thương mại.

Hôm thứ Hai vừa qua, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc cũng bày tỏ quan điểm trước việc Hoa Kỳ đang tiến hành điều tra các cáo buộc Việt Nam thao túng tiền tệ. Thủ tướng Phúc cho biết Hoa Kỳ cần “đánh giá khách quan hơn về thực tế ở Việt Nam” và “Việt Nam không sử dụng chính sách tỷ giá hối đoái để tạo lợi thế cạnh tranh trong thương mại quốc tế”.

Chuyến viếng thăm Việt Nam của ông Pompeo diễn ra sau khi ông ta có chuyến công du 4 nước châu Á, bao gồm: Ấn Độ, Sri Lanka, Maldives và Indonesia.

Trong bối cảnh Trung Quốc liên tục có các hành động căng thẳng, uy hiếp các quốc gia khu vực Đông Nam Á, cùng với căng thẳng Mỹ - Trung tiếp tục diễn tiến đến hồi cao trào, chuyến đi tới Việt Nam lần này của ông Pompeo với mong muốn thúc đẩy quan hệ với các đồng minh và đối tác tại khu vực châu Á, trong nỗ lực chống lại các đe doạ từ Trung Quốc.

Trong số các quốc gia Đông Nam Á, Indonesia luôn là đối tác được Hoa Kỳ coi trọng vì với vị thế chính trị cũng như thực lực quốc gia của mình, Indonesia luôn là “anh cả” của khu vực Đông Nam Á và khối ASEAN. Tuy nhiên, Việt Nam cũng được coi là “ngôi sao đang lên” trong chính trường khu vực. Tăng trưởng kinh tế của Việt Nam vừa qua cũng tạo được nhiều ấn tượng, cho dù trong diễn biến ảm đạm của Đại dịch COVID-19. Việt Nam cũng là một trong số các quốc gia đã kiểm soát thành công Đại dịch. Ngoài ra, Việt Nam cũng là quốc gia đi đầu trong việc lên tiếng về vấn đề Biển Đông trong sự đe doạ từ các hành động hung hăng của Trung Quốc ở đây. Khác với một Philippines dưới thời Tổng thống Duterte thay đổi chính sách xoành xoạch trước vấn đề biển Đông, chính sách biển Đông của Việt Nam luôn ổn định và nhất quán. Với vai trò là Chủ tịch ASEAN năm nay, Việt Nam đã nỗ lực thúc đẩy vấn đề Biển Đông trước các diễn đàn đa phương. Việt Nam cũng là quốc gia có lịch sử lâu đời trong việc đối phó thành công trước các âm mưu đe doạ thôn tính từ Trung Quốc.

Chính vì vậy, Hoa Kỳ đã tìm thấy ở Việt Nam những yêu cầu cần thiết cho một đối tác quan trọng để có thể cùng với Hoa Kỳ chống lại các đe doạ của Trung Quốc. Phía Hoa Kỳ cũng đã công khai ý định muốn Việt Nam trở thành một “cường quốc tầm trung”, từ đó có thể nâng cao khả năng phòng thủ của Việt Nam trước các đe doạ từ Trung Quốc.


Hình minh hoạ. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại hội nghị các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN ở Hà nội hôm 9/9/2020 AFP

Việt Nam đã tìm thấy được ở Hoa Kỳ những điểm chung trong lợi ích chiến lược của cả hai bên. Mục tiêu lớn nhất của Việt Nam là phát triển kinh tế, điều này cũng phù hợp với mục tiêu của Hoa Kỳ. Việt Nam cũng mong muốn một trật tự quốc tế tuân thủ luật pháp quốc tế, chính vì vậy, Việt Nam đã ủng hộ các quan điểm của Hoa Kỳ về vấn đề biển Đông dưới góc độ này.

Các vấn đề mà hai bên sẽ trao đổi trong cuộc gặp này, bao gồm: Vấn đề Mekong, vấn đề Biển Đông, các kế hoạch liên quan đến Bộ Tứ (The Quad) và Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở.

Vấn đề Mekong là vấn đề mà Việt Nam đang rất lo ngại, nhiều nghiên cứu của các nhà khoa học trên thế giới đã cho thấy sự suy giảm nguồn nước từ thượng nguồn Mekong, nơi mà Trung Quốc đã cho xây nhiều con đập khổng lồ để chứa nước cho các dự án thuỷ điện của họ. Và các con đập này là nguyên nhân gây ra sự hạn hán và lũ lụt ở vùng hạ nguồn Mekong. Việc suy giảm nguồn nước cộng với mực nước biển dâng đã khiến vùng hạ nguồn Mekong bị đe doạ nghiêm trọng, mà Đồng bằng Sông Cửu Long của Việt Nam là nơi bị ảnh hưởng trầm trọng nhất. Đã có nghiên cứu cảnh báo trong vòng 30 năm nữa, Đồng bằng Sông Cửu Long có thể sẽ biến mất. Trung Quốc gần đây cũng đã hứa hẹn trong việc cung cấp các thông tin thuỷ văn từ khu vực thượng nguồn Mekong cho các quốc gia hạ nguồn. Tuy nhiên, thế giới đã chứng kiến rất nhiều lời hứa từ lãnh đạo Trung Quốc, nhưng thực tế thì không vậy. Trong đó có lời hứa từ ông Tập Cận Bình về việc không quân sự hoá các thực thể mà Trung Quốc chiếm đóng ở Trường Sa.

Vấn đề Biển Đông đặc biệt quan trọng đối với cả hai bên. Đối với Việt Nam, Biển Đông luôn là lợi ích sống còn của Việt Nam. Việc Trung Quốc phớt lờ luật pháp quốc tế, luôn có các hành động đe doạ, ức hiếp Việt Nam cho dù ngay tại vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam là điều không thể chấp nhận.

Đối với Hoa Kỳ, Biển Đông là một trong ba mặt trận (bao gồm chiến tranh thương mại; chiến tranh công nghệ và vấn đề Biển Đông) mà Hoa Kỳ thấy Trung Quốc đang dùng vũ lực để đe doạ, bất chấp luật lệ và quy tắc quốc tế.

Với các kế hoạch liên quan đến Bộ Tứ, mặc dù biết Việt Nam có chính sách “bốn không một tuỳ” vốn tiếp nối từ chính sách “ba không” trước đó, nhưng Hoa Kỳ vẫn luôn mong muốn sự ủng hộ tích cực của Việt Nam dành cho Bộ Tứ, đồng thời Việt Nam sẽ đóng một vai trò năng động, mạnh mẽ và tích cực hơn nữa trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Hoa Kỳ mong muốn Việt Nam sẽ là một “thành viên theo sát” (shadow member) trong chiến lược này.

Chuyến viếng thăm này cũng đánh dấu một sự “chuyển dịch” trong chính sách đối ngoại của Việt Nam. Người ta có thể so sánh lễ kỷ niệm 70 năm quan hệ Việt - Trung vào hồi đầu tháng 10, diễn ra trong lặng lẽ. Trong khi các hoạt động chào mừng 25 năm quan hệ Việt - Mỹ được tiến hành rầm rộ và kéo dài với nhiều hoạt động khác nhau.

https://www.rfa.org/vietnamese/news/blog/why-us-state-secy-visits-vn-on-short-notice-10282020115812.html