(2) ĐỜI SỐNG VĂN NGHỆ THỜI ĐẦU ĐỔI MỚI

ĐỜI SỐNG VĂN NGHỆ THỜI ĐẦU ĐỔI MỚI

Tư liệu
LẠI NGUYÊN ÂN và NGUYỄN THỊ BÌNH

PHẦN MỘT

Tiểu dẫn

Trong phần này Sưu tập muốn phản ánh những tiếng nói hưởng ứng đổi mới khi phong trào được phát động tại Đại hội VI Đảng cộng sản Việt Nam.

Sự kiện được giới văn nghệ sĩ thừa nhận như biểu tượng là cuộc gặp giữa Tổng Bí thư Đảng Nguyễn Văn Linh với một số đại biểu văn nghệ sĩ. Tuyên bố "cởi trói" cho văn nghệ mà người đứng đầu ban lãnh đạo Đảng tuyên bố tại cuộc gặp gỡ này được xem như lời phát động cho phong trào đổi mới văn nghệ.

Đoạn đầu của phần này gồm bài tường thuật cuộc gặp gỡ nói trên, bản ghi bài nói của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, các bài phát biểu của văn nghệ sĩ, trí thức tham gia cuộc gặp gỡ đó.

1. Hai ngày đáng ghi nhớ mãi  (Văn Nghệ, 17-10-1987) - Tường thuật cuộc gặp gỡ của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh với gần 100 văn nghệ sĩ trong hai ngày 6 và 7 tháng 10 năm 1987
2. Đồng chí Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh nói chuyện với văn nghệ sĩ  (Văn Nghệ, 17-10-1987)
3. Hồ Ngọc: Cần giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa văn nghệ và chính trị (Văn Nghệ, 21-11-1987)
4. Nguyễn Quang Sáng - Những điều cần cho văn học
5. Nguyên Ngọc - Cần phát huy đầy đủ chức năng xã hội của văn học nghệ thuật (Văn Nghệ 31-10-1987)
6. Nguyễn Hồng Phong - Để văn nghệ ta có được nhiều đỉnh cao và phong phú (Văn Nghệ 5-12-1887)

TIỂU DẪN Trên thực tế, giới văn nghệ sĩ lên tiếng về đổi mới từ khá sớm, từ đầu những năm 1980, khi họ, trên thực tế, đã tham gia cuộc tranh luận có quy mô rộng về kinh tế, xã hội bằng các sáng tác phim truyện, phim tài liệu, kịch, phóng sự, tiểu thuyết... Khi Đảng chuẩn bị Đại hội VI với việc phát động "đổi mới tư duy, nhìn thẳng vào sự thật", hầu hết văn nghệ sĩ đã hưởng ứng tích cực và đồng thời tìm thấy ở đấy con đường đưa sáng tác văn nghệ thoát khỏi tình trạng trì trệ và công thức, giáo điều. Dưới đây, những người làm Sưu tập này tập hợp những phát biểu của văn nghệ sĩ, trí thức trên một số tờ báo của giới văn nghệ từ đầu năm 1987 đến trước Đại hội Hội nhà văn Việt Nam lần thứ IV, cuối năm 1989. Các phát biểu này xuất hiện trên báo chí đương thời trong các loại bài mục khác nhau, có khi trực tiếp là bài viết của các tác giả, có khi là trả lời phỏng vấn do các phóng viên ghi lại, v.v... song đều cho thấy những suy nghĩ của mỗi người với tư cách là văn nghệ sĩ, trí thức, về nhu cầu đổi mới, về nội dung đổi mới trong văn hóa văn nghệ.

7. Hà Xuân Trường - Văn học, nghệ thuật trong đổi mới tư duy (Văn Nghệ 1-1987)
8. Lưu Hữu Phước - Suy nghĩ về đổi mới tư duy trong công tác văn hoá nghệ thuật (Văn Nghệ 1-1987)
9. Nguyễn Tuân - Nhìn thẳng vào sự thât, nói đúng sự thật sẽ có nhiều tác phẩm hay (Văn Nghệ 17-1-87)
10. Nguyên Ngọc - Đổi mới trước hết là sự tỉnh táo (Văn Nghệ 17-1-87)
11. Hoàng Ngọc Hiến - Trước hết là đổi mới cách nhìn (Văn Nghệ 17-1-87)
12. Nguyễn Minh Châu - Muốn làm ăn phát đạt thì phải coi trọng người trực tiếp sản xuất (Văn Nghệ 17-1-87)
13. Hồng Chương - Đổi mới nhận thức về sứ mệnh lịch sử của văn nghệ (Văn Nghệ 31-1-87)
14. Ngô Ngọc Bội - Đổi mới tư duy là cuộc cách mạng tự thân (Văn Nghệ 31-1-87)
15. Hữu Thỉnh - Đổi mới để hay, để làm sáng rõ bản sắc (Văn Nghệ 17-1-87) 
16. Trần Độ - Những quan điểm về văn hoá văn nghệ trong Đại hội Đảng lần thứ VI (Văn Nghệ 7-2-87)
17. Phan Tứ - Băn khoăn của một người vào Quốc hội (Văn Nghệ 4-7-87)
18. Nguyễn Khải - Nhà báo (Văn Nghệ 4-7-87)
19. Ngô Thảo - Khi thực tiễn lên tiếng (Văn Nghệ 4-7-87)
20. Phạm Tiến Duật - Đứng trong lớp người hàng đầu của công cuộc đổi mới (Văn Nghệ 4-7-87)
21. Lê Lựu - Điều quan trọng lúc này là trung thực và trung thực (Văn Nghệ 4-7-87) 
22. Nguyên Ngọc - Về cái tiêu cực và cái tích cực (Văn Nghệ 18-7-87)
23. Nguyễn Khắc Viện - Câu chuyện cũ mới (Văn Nghệ 25-7-87)
24. Nguyễn Văn Bổng - Cái mới trong văn nghệ (Văn Nghệ 1-8-87)
25. Thanh Tịnh - "Những việc cần làm ngay" (Văn Nghệ 15-8-87)
26. Nguyễn Trọng Oánh - Vài ý kiến tản mạn (Văn Nghệ 15-8-87)
27. Nguyễn Văn Hạnh - Đổi mới tư duy, khẳng định sự thật trong văn học nghệ thuật (Văn Nghệ 15-8-87)
28. Thanh Thảo - Thơ - can đảm và đoàn kết (Văn Nghệ 22-8-87)
29. Nguyễn Bùi Vợi - Hình thức và nội dung (Văn Nghệ 29-8-87)
30. Nguyễn Duy - Phỏng vấn cụ Nguyễn Tuân (Văn Nghệ 29-8-87)
31. Giang Nam - Cần một đại hội thật sự dân chủ (Văn Nghệ 5-9-87)
32. Vũ Tú Nam - Cần có sự tổng kết dân chủ và khoa học (Văn Nghệ 5-9-87)
33. Bùi Minh Quốc - Cuộc sống hôm nay và trách nhiệm của thơ (Văn Nghệ 12-9-87)
34. Huy Phương - Tiếng nói của văn học (Văn Nghệ 12-9-87)
35. Trần Văn Giàu - Mấy đề nghị (Văn Nghệ 19-9-87)
36. Lê Đình Kỵ - Ôn cũ để đổi mới (Văn Nghệ 19-9-87)
37. Tô Hoài - Cần có những giải thưởng văn học (Văn Nghệ 25-9-87)
38. Phạm Hổ - Trở lại vấn đề thái độ xã hội (Văn Nghệ 3-10-87)
39. Văn Hồng - Không thể mặc kệ chúng nó! (Văn Nghệ 3-10-87)
40. Phan Hồng Giang - Nên có một nghĩa trang dành cho các nhà văn hoá (Văn Nghệ 10-10-87)
41. Nguyễn Kiên - Để tạo nên những giá trị tinh thần (Văn Nghệ 10-10-87)
42. Trần Độ - Đôi điều tâm sự (Văn Nghệ 24-10-87)
43. Võ Trần Chí - Dự báo và chuẩn bị tư tưởng cho những biến đổi xã hội rộng lớn (Văn Nghệ 31-10-87)
44. Vân Long - Nghĩ về thơ hôm nay (Văn Nghệ 21-11-87)
45. Nguyễn Minh Châu - Hãy đọc lời ai điếu cho một giai đoạn văn nghệ minh họa (Văn Nghệ 5-12-87)
46. Lại Nguyên Ân - Để có cái mới... (Văn Nghệ 9-1-88)
47. H. N. - Hội thảo văn học ở Bình Trị Thiên (Văn Nghệ 9-1-88)
48. Hoàng Phủ Ngọc Tường - Lẽ công bằng (Văn Nghệ 9-1-88)
49. Xuân Hoàng - Hãy tự cứu mình! (Văn Nghệ 23-1-88)
50. Hoàng Vũ Thuật - Bản lĩnh của sự lựa chọn (Văn Nghệ 23-1-88)
51. Nguyễn Trọng Tạo - Cái giá của văn học (Văn Nghệ 23-1-88)
52. Hồng Nhu - Vẻ đẹp của nỗi đau buồn trong thơ (Văn Nghệ 23-1-88) 
53. Lại Nguyên Ân: Cơ chế hành chính quan liêu bao cấp và hoạt động văn hoá văn nghệ (Nhân Dân 31-1-1988)
54. Hồ Ngọc Đại - Có dám làm một cuộc cải cách giáo dục thật sự? (Văn Nghệ 20-2-1988)
55. Xuân Cang - Đại hội Nhà văn lần này cần theo đúng tinh thần nhìn thẳng vào sự thật  (Văn Nghệ 20-2-1988)
56. Thành Duy - Tinh thần dân chủ công khai phải được thể hiện rõ tại Đại hội nhà văn sắp tới (Văn Nghệ 27-2-1988)
57. Nguyễn Đăng Mạnh - Để có một hội nghề nghiệp thật sự (Văn Nghệ 5-3-1988)
58. Trần Độ - Đổi mới tư duy trong công tác phát hành sách (Văn Nghệ 12-3-1988)
59. Hoàng Phủ Ngọc Tường - Đổi mới phải là tinh thần, là mục tiêu của Đại hội nhà văn sắp tới (Văn Nghệ 12-3-1988) 
60. Hoàng Yến - Cuộc hành trình đi vào sáng tạo (Văn Nghệ 12-3-1988) 
61. Nguyên Ngọc - Điều lệ Hội Nhà văn Việt Nam cần được sửa theo tinh thàn đổi mới  (Văn Nghệ 26-3-1988)
62. Trần Độ - Về mối quan hệ giữa quản lý và tự do sáng tác trong văn học nghệ thuật (Văn Nghệ 9-4-1988)
63. Ma Văn Kháng - Gọn nhẹ mà hiệu lực cao là yêu cầu cơ bản đối với tổ chức lãnh đạo một hội nghề nghiệp (Văn Nghệ 9-4-1988)
64. Lê Lựu - Những câu hỏi về triển vọng của văn học phải là mối băn khoăn chính của các nhà văn đi dự Đại hội (Văn Nghệ 16-4-1988)
65. Nguyễn Khoa Điềm - Muốn tập hợp nhau lại, phải cùng nhau làm rõ những tư tưởng đổi mới văn nghệ (Văn Nghệ 16-4-1988)
66. Trần Bạch Đằng - Phiếm luận về văn học nghệ thuật (Văn Nghệ 23-4-1988)
67. Trần Đức Thảo - Về quan điểm triết học của sự đổi mới, của sự cải tổ có tính cách mạng (Sài Gòn Giải Phóng, 24-4-1988
68. Thiếu Mai - Cần phát huy vai trò của phê bình văn học (Văn Nghệ 7-5-1988)
69. Hoàng Minh - Suy nghĩ và ước mong của một người đọc (Văn Nghệ 14-5-1988)
70. Phùng Văn Tửu - Những nét mới trong lý luận phê bình (Văn Nghệ 21-5-1988) 
71. Phạm Mạnh Hùng - Thuý Toàn - Dịch văn học - những vấn đề (Văn Nghệ 21-5-1988)  
72. Nông Quốc Chấn - Dân chủ trong văn nghệ (Văn Nghệ 21-5-1988)   
73. Phạm Xuân Nguyên - Cái hèn của người cầm bút (Sông Hương 5-1988)
74. Minh Huệ - Cách làm đại hội cũng phải mới (Văn Nghệ 21-5-1988)   
75. Dương Thu Hương - Lớp người viết tứ tuần phải có vai trò rõ rệt hơn (Văn Nghệ 4-6-1988)
76. Trần Đĩnh - Đổi mới cái tâm (Văn Nghệ 4-6-1988)
77. Mai Văn Tạo - Tự do sáng tác -- Điều kiện sống còn của người cầm bút (Văn Nghệ 11-6-1988)
78. T.N.P. - Mấy nhận xét về tình hình văn hoá văn nghệ thời gian qua (Văn Nghệ 26-6-1988)
79. Lê Công Thành - Hy vọng ở các đại hội (Văn Nghệ 9-7-1988)
80. P.V. – Các nhà văn Nam Trung Bộ thảo luận về văn xuôi (Văn Nghệ 9-7-1988)
81. Diệp Minh Tuyền - Cần đổi mới cơ chế Hội Nhà văn (Văn Nghệ 16-7-1988)
82. Phong Lê - Lại bình về giá trị của "chất xám" (Văn Nghệ 16-7-1988)
83. Nguyễn Trọng Tín - Thử nhìn lại mình (Văn Nghệ 30-7-1988)
84. Ngô Thảo - Nên chăng? (Văn Nghệ 20-8-1988)
85. Nghiêm Minh - Qua hội thảo về chất lượng sách văn học (Sài Gòn giải phóng 11-9-1988)
86. Lê Văn Thảo - Về những trang viết hôm nay (Văn Nghệ 5-11-1988
87. Trần Độ - Văn nghệ cần tiếp tục đổi mới (Văn Nghệ 12-11-1988)
88. Trần Bạch Đằng - Tiếp tục con đường đổi mới trong sáng tạo văn học nghệ thuật (Sài Gòn giải phóng 23-11-1988)
89. P.V. - Trò chuyện văn chương với Nguyễn Minh Châu (Văn Nghệ 3-12-1988)
90. Bùi Hiển - Gắn liền tâm huyết với công cuộc đổi mới xã hội (Văn Nghệ 3-12-1988)
91. Mai Quốc Liên - Về một vài vấn đề văn học đang được thảo luận (Văn Nghệ 31-12-1988)
92. Nguyễn Đăng Mạnh – Đoàn kết thật sự, dân chủ thật sự, đổi mới thật sự (Sông Hương 18-1-1989)
93. P.V. - Trước ngưỡng cửa của sự đổi thay (Sông Hương)
94. Lại Nguyên Ân - Mấy nhận thức về đổi mới trong văn nghệ (Văn nghệ 28-10-1989)
95. Đinh Xuân Dũng - Vài suy nghĩ về những cuộc tranh luận văn nghệ gần đây (Văn nghệ 22-7-1989)