SỐ 406 (06 – 2012)
Nguyễn Văn Toàn
Nhà cổ trên đường Chi Lăng
CỨ MỖI ĐỘ FESTIVAL VỀ TRÊN ĐẤT HUẾ, KHI PHỐ PHƯỜNG RỰC RỠ SẮC MÀU CỜ HOA, TÔI LẠI LẶNG LẼ BUỒN VÀ LẶNG LẼ… TIẾC CHO CON ĐƯỜNG NƠI TÔI ĐANG SỐNG. CON ĐƯỜNG CHI LĂNG, ĐƯỢC GIỚI NGHIÊN CỨU HUẾ ĐÁNH GIÁ LÀ KHU ĐẸP NHẤT CỦA PHỐ CỔ GIA HỘI VẪN SÂU LẮNG VÀ ĐẦY HẤP DẪN. NHƯNG ĐÁNG TIẾC CHẲNG CÓ TOUR DU LỊCH NÀO ĐẾN NƠI ĐÂY.
Chiều dài lịch sử con đường
Con đường Chi Lăng nằm phía đông Kinh thành Huế, nay thuộc địa phận ba phường Phú Cát, Phú Hiệp, Phú Hậu, TP Huế. Khởi đầu từ đường Trần Hưng Đạo (tiếp giáp đầu cầu Gia Hội), con đường chạy qua ngã ba các đường Tô Hiến Thành, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương rồi qua chợ Dinh, qua đường Nguyễn Gia Thiều với chiều dài 1850m. Đoạn nối dài của nó chạy sâu vào đất làng An Quán xưa ra tận bờ sông Hương phía nhà thờ Bãi Dâu có chiều dài gần 860m.
Đường Chi Lăng hình thành từ đầu thế kỷ XIX, cùng thời với việc xây dựng Kinh thành Huế dưới thời vua Gia Long. Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, cùng với sự phát triển của khu phố Gia Hội – Chợ Dinh và khu phố Hoa kiều, con đường nhanh chóng trở thành một đầu mối giao thông quan trọng của khu phố đông Kinh thành.
Năm 1908, dưới chính quyền thực dân, đường Chi Lăng ngày nay được sáp nhập vào địa phận thành phố Huế với cái tên “Rue Gia Hoi” (đường Gia Hội). Sau năm 1956, chính quyền miền Nam đặt lại tên con đường là đường Chi Lăng, lấy theo tên một quan ải miền Bắc (ải Chi Lăng). Tên gọi đó được lưu giữ cho đến tận ngày nay như một kí ức lịch sử.
“Chất Huế” rất riêng
Nếu kinh thành Huế và lăng tẩm các vua triều Nguyễn là những gì còn sót lại của một vương triều đã lùi xa vào dĩ vãng thì con đường Chi Lăng chính là “dấu ấn” vẫn chưa vội phai mờ của đời sống cư dân mảnh đất thần kinh xưa. Đến nay, trên con đường Chi Lăng, nhiều di tích lịch sử rất có giá trị đối với dòng chảy văn hóa Huế vẫn được lưu giữ và bảo tồn.
Đầu tiên là “khu phố Tàu”. Đầu thế kỷ XIX, khi Huế trở thành kinh đô của nước Việt thống nhất dưới thời Nguyễn, người Hoa kiều tập trung đến khu phố đông Kinh thành làm ăn sinh sống rất đông. Con đường Chi Lăng đã trở thành địa điểm có cộng đồng người Hoa lớn nhất ở Huế từ trước đến nay. Các công trình kiến trúc của người Hoa trên trục đường nơi đây đẹp không thua gì ở phố cổ Hội An. Thậm chí cảnh quan và nội thất vẫn nguyên vẹn y như lần đầu xây mới. Từ đền Chiêu Ứng, Chùa Bà, Chùa Quảng Đông đến Hội quán Triều Châu, Hội quán Phúc Kiến (và mấy năm gần đây là Hội quán Quảng Triệu) đều được các cộng đồng người Hoa xây dựng rất công phu, uy nghi và tráng lệ. Nhà thuốc Bắc Hòa Thạnh Đường và các xóm người Hoa xung quanh các di tích tâm linh nói trên đã tạo nên một khu phố Tàu rất “riêng” cho con đường Chi Lăng xưa và nay.
Dưới khu phố Tàu là khu chợ Dinh. So với “Chợ Đông Ba đem ra ngoài giại” thì khu chợ Dinh ngày nay nhỏ bé hơn và khiêm nhường hơn. Nhưng địa danh này lại gắn liền với một nhân vật lịch sử quan trọng thời Nguyễn là cụ Trần Tiễn Thành, một trong ba vị quan đầu triều nhà Nguyễn thời thực dân Pháp xâm lược nước ta. Theo một số người già ở đường Chi Lăng, cụ Trần Tiễn Thành rất được người dân kính trọng nên ở khu phố Chi
Lăng xưa được gọi là phố chợ Dinh (ở đây còn vết tích dinh thự của cụ Văn Nghị Công).
Tuy nhiên, có một cách hiểu khác là do đường Chi Lăng có rất nhiều phủ đệ của các ông hoàng bà chúa và các quan đại thần nên dân gian mới gọi là phố chợ Dinh. Ở đường Chi Lăng hiện vẫn còn một số phủ đệ như Phủ Thọ Xuân, Phủ Thoại Thái Vương, Phủ Hòa Thạnh Vương, Phủ Quảng Biên Quận Công.
Đặc biệt hơn, con đường Chi Lăng còn là tuyến đường có nhiều công trình kiến trúc tâm linh của người Việt như Thanh Bình Từ Đường, trụ sở Thiên Tiên Thánh giáo của Việt Nam, nhà thờ Trần Hưng Đạo và chùa cổ Trường Xuân. Thanh Bình Từ Đường, nhà thờ tổ ngành sân khấu được Nhà nước công nhận là Di tích văn hóa cấp quốc gia loại 1 vào lần đầu tiên. Các gánh hát trong nước thường về làm lễ tế tổ ở đây hằng năm rất đông. Thời xưa, bao quanh từ đường là Thự Thanh Bình, cơ quan quản lý công việc múa hát cung đình. Đây là trụ sở của các đội Võ can – tổ chức nghệ thuật chuyên nghiệp của triều đình và những lớp Đồng ấu, trường đào tạo nghệ nhân múa hát từ tuổi thiếu niên.
Trụ sở Thiên Tiên Thánh giáo Việt Nam cũng là một di tích tâm linh rất đặc biệt. Đặc biệt là vì nó là trụ sở gần như duy nhất và là điểm “làm lễ” đầu tiên để tổ chức lễ chính thức tại điện Hòn Chén. Nhà thờ Trần Hưng Đạo được xây dựng khá đẹp bên cạnh từ đường dòng họ Phạm, trên một đoạn là từ đường dòng họ Nguyễn Tư. Còn ngôi chùa cổ Trường Xuân được dựng lập từ thời Võ Vương Nguyễn Phúc Khoát và dưới triều Nguyễn gọi là Xuân An Tự. Nhân dân Huế mỗi dịp lễ Tết đều đến chùa bái vọng và cầu xin sức khỏe, vận mạng rất đông đúc.
Bên cạnh đó, đường Chi Lăng hiện nay còn bảo tồn khá nhiều nhà cổ. Một số ngôi nhà đã được Nhà nước cấp kinh phí trùng tu nên giữ được dáng vẻ vững chãi của ngôi nhà cổ ba gian hai chái.
Nếu như các di tích là “biểu hiện di sản” thì những đặc sản ẩm thực của con đường Chi Lăng lại hấp dẫn du khách. Du khách đến Huế thường ghé vào cửa hàng Thiên Hương để mua mè xửng về làm quà hoặc nhâm nhi thưởng thức lúc đêm về. Các quán bún bò Huế (ngon nhất là quán O Liễu, gần cầu Gia Hội), quán Bến Đò Cồn (bánh khoái và nem lụi), quán Tranh (bèo nậm lọc), Chè Sữa (gần chợ Cồn Phú Cát), Chợ Dinh (cháo trai và bún mắn nêm) đã trở thành những thương hiệu ẩm thực tin cậy cho du khách đến Huế. Đối với những du khách ưa ẩm thực hàng “rong”, những quán bún hến, cháo lòng, bún thịt nướng, bánh canh nam phổ… cũng sẵn sàng phục vụ với những giá rất là bình dân nhưng khá ngon miệng.
Bên cạnh những món ẩm thực nổi tiếng nhất nhì Huế, đường Chi Lăng còn nổi tiếng với thú chơi đồ cổ, hai nhà hàng tổ chức đám cưới, tiệm vàng Hoàng Đức, rạp Hoàn Mỹ cũ và xóm Chùa làm hàng mã. Hai cha con ông Nguyễn Văn Cường và bác sĩ Nguyễn An Huy – những nhà chơi tiền cổ nổi tiếng Việt Nam hiện đang sống tại số 166 Chi Lăng. Hai nhà hàng tổ chức đám cưới được xây theo lối kiến trúc cổ (Gia Hội và Cung Hỷ) cũng khiến đường Chi Lăng lộng lẫy hơn. Tiệm vàng Hoàng Đức số 75 Chi Lăng được giới buôn bán trang sức bằng vàng Huế ưu chuộng vì có một xưởng gia công vàng ngay sau tiệm với những thợ thủ công lành nghề. Rạp Hoàn Mỹ vẫn còn bảng hiệu như thời vàng son của nó. Xóm Chùa Chi Lăng thì tỏa hàng mã đi khắp các chợ và các vùng ở TP Huế với “thương hiệu” đã có truyền thống trăm năm (nhất là nghề làm quạt).
Thanh Bình, nhà thờ Tổ ngành sân khấu
Khi nào mới có tour du lịch?
Nhà văn xứ Huế Nguyễn Khắc Phê đã từng nói rằng: “Đến Huế, mà chưa thảnh thơi dạo bước vào chơi dăm ba ngôi nhà vườn đẹp nhất, hay chưa ghé thăm một vài Vương phủ ở chốn cựu kinh, thì coi như… chưa đến”. Tuy nhiên trong thực tế, con đường Chi Lăng với khá nhiều di tích và rất nhiều “điểm hẹn” như trên hầu như đã bị lãng quên bởi các tour du lịch và các chương trình lễ hội. Trong khi qua quan sát của cá nhân tôi, lượng du khách “bụi” đi bộ, đạp xe đạp, chạy xe máy đến tham quan, chụp ảnh tại con đường Chi Lăng và khu phố cổ Gia Hội mỗi ngày không phải là con số ít. Anh Nguyễn Đôn Long, hướng dẫn viên du lịch của một công ty lữ hành Huế từng trao đổi với tôi về ước mơ có một tour du lịch về khu phố cổ Gia Hội để quảng bá rộng rãi và chính xác hơn cho du khách về “hồn xưa nét Huế”. Nhưng đến nay mọi việc vẫn dừng ở mức độ “ý tưởng”.
Nghĩ mà tiếc và buồn cho một con đường di sản…
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét