 |
| Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton và Thủ tướng Lào Thongsing Thammavong ngày 11/07/2012. |
(Le Monde) Chính tại một đất nước đang bị ảnh
hưởng Trung Quốc đè nặng, mà bà Hillary Clinton đã viếng thăm chớp nhoáng hôm
thứ Tư 11/07/2012. Ngoại trưởng Mỹ đầu tiên đến Lào kể từ chuyến viếng thăm của
John Foster Dulles năm 1955, có thể ước lượng tại chỗ quyền lực của Bắc Kinh.
Trung Quốc đã đầu tư khoảng 4 tỉ đô la, trở thành một trong
những đối tác chủ chốt của Lào, cùng với Việt Nam và Thái Lan. Từ năm 2011,
Trung Quốc đã soán ngôi Việt Nam, tiến lên ngôi vị hàng đầu về đầu tư nước
ngoài tại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, chế độ cộng sản độc đảng lên nắm quyền
từ sau chiến thắng của « cách mạng » năm 1975.
Nhưng sự xuất hiện của Trung Quốc, mà Washington không thể
không nhận ra, cũng gây ra ngờ vực, thậm chí đôi khi là sự thù địch không che
giấu. Điều này cũng minh họa cho sự nhập nhằng trong quan hệ giữa Trung Quốc và
các nước láng giềng Đông Nam Á khác, bị giằng xé giữa sự cần thiết phải giao
thương với Bắc Kinh và phản xạ cảnh giác tự nhiên trước sự gần gũi đáng ngại về
địa lý.
Tại Lào, Trung Quốc đè nặng lên đôi vai gầy của một quốc gia
nằm lọt thỏm bên trong, thưa dân và đa chủng tộc. Ở thủ đô Vientiane, một trí
thức không ưa mấy những chú « con trời », đã giễu cợt : « Khi người Tàu đi tiểu trên sông
Mêkông, thì chính chúng tôi bị lụt… ». Khá căng đây!
Một trong những dự án lớn gây rất nhiều tranh cãi liên quan
đến người Trung Quốc, là việc xây dựng một tuyến đường tàu cao tốc nối liền Côn
Minh - thủ phủ tỉnh Vân Nam với Bangkok, chạy xuyên qua Lào. Tuyến đường này
cho phép miền tây nam Trung Quốc có thể nhanh chóng nối với Malaysia và
Singapore.
Đây là một dự án khổng lồ : phần nằm trên lãnh thổ Lào
sẽ được Trung Quốc tài trợ 70%, khoảng 7 tỉ đô la. Tuyến đường này dài 480 km,
trong đó có 200 km chạy qua các đường hầm và những cây cầu. Tuy vậy dự án này
vào năm 2011 đã bị chính quyền Vientiane hoãn lại vô thời hạn. Có thể giải
thích quyết định này qua những đòi hỏi của người Trung Quốc : họ đòi quyền
sử dụng hàng trăm mét, thậm chí hàng chục kilomet đất tính từ hai bên đường tàu
(trên suốt tuyến đường).
Mục đích của yêu sách này là lấy đất dùng cho nông nghiệp
hay bất động sản, một thủ đoạn để thu hồi lại vốn bằng cách bóc lột trên lưng
người Lào ! Hơn nữa, công trường xây dựng kéo theo việc hàng ngàn công
nhân Trung Quốc tràn ngập vùng ngoại ô Luang Namtha, thủ phủ của một trong
những tỉnh nằm gần biên giới.
Tại vùng giáp ranh Trung Quốc, một số nông dân đã biết được
số phận đang chờ đợi họ một khi công trình xây dựng bắt đầu : « Tuyến đường sắt chạy ngang qua làng
tôi, rồi con đường đằng kia sẽ chạy xuyên qua núi qua một đường hầm ».
Bác Kumpan vòng tay diễn tả bao quát con đường nhựa, đồi núi với rừng rậm bao
phủ xung quanh : « Nó sẽ đi
xuyên qua đây, và chúng tôi sẽ phải di dời ».
Người Lào này là thành viên sắc tộc Khmou (11% dân số Lào),
một người đàn ông 66 tuổi nhỏ thó. Ông sống ở Ban Guen, một ngôi làng nhỏ bé
nép mình trong một thung lũng, sống bằng nghề làm muối. Kumpan tỏ ra lạc
quan : « Người ta nói rằng
chúng tôi sẽ được tái định cư ở bên kia, phía sau ngọn núi. Đối với tôi thì như
vậy là ổn, cuối cùng tôi cũng được sống cùng gia đình trong một căn nhà chắc
chắn… »
 |
| Luang Namtha |
Tại Luang Namtha, các nhà buôn Trung Quốc đã có mặt đông
đảo, làm chủ các cửa hàng trong một phần ngôi chợ nằm gần con đường chính, mang
lại cho thành phố phương đông này dáng vẻ của một ngôi làng vùng Viễn Tây. Tại
các thành phố trong khu vực, mặt tiền những cửa hiệu đầy những pa-nô chữ Hoa.
Thip, một phụ nữ Lào đang coi tivi trong quầy hàng bán áo thun nhỏ bé
nói : « Có cả một làn sóng các
nhà buôn từ Trung Quốc sang, họ bán hàng điện tử, tivi, máy tính, điện thoại di
động. Tôi vẫn chưa bị cạnh tranh nhiều, cho dù nhiều người Trung Quốc nhập khẩu
một lượng lớn quần áo made in China ».
Ở khu vực « Tàu » trong chợ, các vị « thiên
tử » đang ở đó, hàng chục vị. Trong một dãy các cửa hàng bán dụng cụ điện
san sát nhau, ông Liu cho biết mình đến từ Hồ Nam, một tỉnh miền tây Trung
Quốc. Với giọng pha thổ âm của quê hương Mao Trạch Đông, một chút ngờ vực trước
người khách tò mò, ông ta nói : « Vâng,
làm ăn được lắm… »
Vùng này đã bùng nổ công nghiệp cao su, và các công ty Trung
Quốc hầu như là độc quyền. Một sự phát triển mà người dân địa phương không mấy
ác cảm, cho dù một số chuyên gia lên án sự tham lam của các công ty Trung Quốc :
họ buộc người Lào - thường không rành giá cả thị trường - bán mủ cao su cho họ
với giá do họ ấn định.
Sen, một phụ nữ người Hmong (8% dân số Lào) 31 tuổi, sở hữu
1.000 cây cao su tại dãy đồi gần đó nói : « Người Trung Quốc đến đây và mua đủ mọi thứ, còn chúng tôi thì
mua được hàng hóa Trung Quốc giá rẻ. Họ mang đến sự thịnh vượng ».
Kế hoạch khu vực của chính phủ Lào – theo như chuyên gia
Danielle Tan ở Viện Nghiên cứu Đông Nam Á đương đại (IRASEC) viết, thì nhằm « cố tình ve vãn Trung Quốc để tiết chế
sự vượt trội của Thái Lan trong nền kinh tế Lào, và làm đối trọng trước sự lệ
thuộc truyền thống về chính trị đối với Việt Nam ». Sự ủng hộ của Hà
Nội, đồng minh của cách mạng Pathet Lào trong « cuộc kháng chiến chống
Mỹ », mang tính quyết định trong sự sụp đổ của chính phủ Hoàng gia.
 |
| Chùa That Luang, nơi lưu giữ một sợi tóc được cho là của Đức Phật. |
Tại thủ đô Vientiane, sự bùng nổ hiện diện của người Trung
Quốc cũng làm dấy lên những làn sóng. Năm 2007, chính quyền ký hợp đồng với một
tổ hợp quy tụ ba công ty Trung Quốc. Các công ty này sẽ xây dựng xung quanh một
vùng đất sình lầy gần ngôi chùa nổi tiếng That Luang, biểu tượng của quốc gia,
một phức hợp gồm nhà ở sang trọng, thương xá và nhà hàng. Vụ này gây dư luận ầm
ĩ ngay cả trong một đất nước không có luật biểu tình - một số khu đất là sở hữu
của các cán bộ đảng. Hậu quả là năm 2009 chính phủ đã phải hủy bỏ dự án.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét