Không để cá nhân nào đứng trên pháp luật,
không cho phép trốn tránh trách nhiệm về thất bại nhưng luôn tự nhận
thành tích. Đó là những khuyến nghị nổi bật của Báo cáo Kinh tế vĩ mô
2012.
Đó là những nội dung được đề cập
trong Báo cáo Kinh tế vĩ mô 2012 vừa được công bố. Với tiêu đề “Từ bất
ổn vĩ mô đến con đường tái cơ cấu”, báo cáo này được thực hiện trong
khuôn khổ Dự án “Hỗ trợ nâng cao năng lực tham mưu, thẩm tra và giám sát
chính sách kinh tế vĩ mô” do Ủy ban Kinh tế của QH chủ trì, với sự tài
trợ của Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam.
Báo cáo chỉ rõ bên cạnh một số tiến bộ nhất định đã
đạt được, thực trạng kinh tế có nhiều mặt yếu kém, mất cân đối, chứa
đựng nhiều mâu thuẫn và nguy cơ...
Lo tăng trưởng, không quan tâm yếu tố bền vững
Cụ thể, đặc trưng của mô hình tăng trưởng hiện nay là
tăng trưởng chủ yếu theo chiều rộng, dựa vào đầu tư, khai thác tài
nguyên theo hướng công nghiệp hóa (CNH) đối với tất cả 63 tỉnh, TP mà
không tính đến điều kiện cụ thể của từng địa phương. CNH ở Hà Giang thì
chắc phải khác với Bình Dương thế nhưng tỉnh nào cũng phải CNH, đề ra
chỉ tiêu tăng trưởng GDP thật cao.
Thước đo chủ yếu cho hoạt động của nền kinh tế, các
bộ, ngành, địa phương là chỉ tiêu tăng trưởng GDP, trong khi các chỉ
tiêu chất lượng về tăng năng suất lao động, hiệu quả, năng lực cạnh
tranh, tiến bộ khoa học - công nghệ chỉ chiếm vai trò thứ yếu, càng
không có chỉ tiêu ràng buộc về bảo vệ môi trường. Các chỉ tiêu về giáo
dục, y tế, xã hội đều có nhưng cũng không được chú ý đúng mức.
Một góc khu công nghiệp còn bỏ trống vì chưa có chủ đầu tư ở tỉnh Tiền Giang. Ảnh: VŨ LÊ
Báo cáo cho rằng chính vì muốn đạt chỉ tiêu tăng
trưởng cao, tăng tỉ trọng công nghiệp và dịch vụ để bằng và hơn các địa
phương khác nên tỉnh nào cũng lập KCN, cụm công nghiệp, cảng, sân bay
với hiệu quả rất thấp về kinh tế-xã hội nhưng lại có thể rất có lợi cho
lợi ích nhóm, ăn chênh lệch giá đất. “Nếu không thay đổi tư duy này và
các luật có liên quan như Luật Đất đai thì khó có thể tác động đến tư
duy nhiệm kỳ và lợi ích nhóm” - báo cáo chỉ rõ.
Nhất thiết phải kiểm soát độc quyền
Báo cáo cũng nhấn mạnh chính sách coi kinh tế nhà
nước là chủ đạo trong thực tế ít nhiều dẫn đến sự chèn ép đối với khu
vực kinh tế tư nhân trong nước. Các tập đoàn kinh tế nhà nước đã không
tự hài lòng với lĩnh vực độc quyền kinh doanh của mình mà còn mở rộng
đầu tư kinh doanh ra các lĩnh vực ngoài ngành chính như bất động sản,
tài chính - chứng khoán, nhà hàng, khách sạn, taxi… là những lĩnh vực mà
kinh tế tư nhân có ưu thế hơn.
Mặt khác, môi trường kinh doanh cũng đòi hỏi mức đầu
tư rất cao của khu vực tư nhân về thời gian và tiền bạc cho việc thiết
lập và duy trì các mối quan hệ. Bên cạnh đó là sự ra đời và lớn mạnh
nhanh chóng của những “đại gia” tư nhân lớn, nhỏ ở Việt Nam. Những “đại
gia” này phất lên nhanh chóng không do có tiến bộ khoa học - công nghệ,
không do tăng năng suất lao động hay đóng góp vào bảo vệ môi trường,
đóng góp cho phát triển kinh tế-xã hội mà chủ yếu do khai thác tài
nguyên đất đai, khai thác gỗ, mỏ, biển...
“Nếu vẫn giữ kinh tế nhà nước là chủ đạo thì nhất
thiết phải kiểm soát độc quyền, có luật về chủ sở hữu nhà nước, luật về
đầu tư công, mua sắm công. Đồng thời, thực hiện cạnh tranh lành mạnh,
thực hiện công khai, minh bạch, tăng cường giám sát độc lập để làm giảm
bớt sự lạm dụng và những tiêu cực liên quan đến kinh tế nhà nước và
DNNN” - báo cáo khuyến nghị.
Giám sát chặt từ trên xuống dưới
Báo cáo cho rằng đổi mới tư duy và thể chế kinh tế là
khâu then chốt để thực hiện tái cấu trúc kinh tế, chuyển đổi mô hình
tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Cụ thể, cần
thiết kế cơ chế và thể chế giám sát theo nguyên tắc quyền lực nhà nước ở
tất cả các cấp, các cơ quan từ chủ tịch nước, thủ tướng đến chủ tịch xã
đều phải được giám sát chặt chẽ. Đồng thời, quy định cụ thể, rõ ràng
trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm giải trình về sử dụng vốn, tài sản nhà
nước, về những quyết định đã được ban hành và được thực hiện. Quy định
sự giám sát như vậy phù hợp với thông lệ quốc tế, nhằm hạn chế lạm dụng
quyền lực hoặc trốn tránh trách nhiệm để phục vụ lợi ích cá nhân, lợi
ích nhóm.
Đặc biệt, báo cáo nhấn mạnh không để bất kỳ cơ quan
nào, cá nhân nào được đứng ngoài và đứng trên pháp luật, đứng ngoài sự
giám sát của các cơ quan nhà nước, của báo chí, quần chúng. Ngoài ra,
cần thực hiện quyền giám sát chặt chẽ toàn bộ quá trình xây dựng và thực
hiện ngân sách nhà nước, đầu tư công, mua sắm công, quyết định về đất
đai, khai thác tài nguyên. Mọi loại thuế, phí phải do QH hoặc các cơ
quan dân cử quyết định trên cơ sở tham khảo ý kiến công khai của người
dân. Thực hiện quyền giám sát đối với quyền sở hữu nhà nước trong các
DNNN, nhất là đối với các tập đoàn và tổng công ty nhà nước. Các tập
đoàn và tổng công ty nhà nước phải được quản lý chặt chẽ theo luật pháp,
dưới sự giám sát của các ủy ban của QH…
|
Nhóm lợi ích vây quanh một số cá nhân
Báo cáo chỉ rõ do
chưa được luật hóa nên nhóm lợi ích ở Việt Nam rất đa dạng, phức tạp.
“Nhóm lợi ích ở Việt Nam có đặc trưng là liên quan đến những người có
chức, có quyền, nhất là quyền liên quan đến cán bộ, tài chính, ngân
sách, đầu tư, đất đai, hầm mỏ, rừng, biển… Những người này có thể ở cấp
trung ương, tỉnh, huyện, xã phường hay ở cấp sở, phòng, thậm chí cá nhân
thanh tra, cảnh sát hay ở DNNN, tập đoàn, dự án...” - báo cáo cho hay.
Theo báo cáo, nhóm
lợi ích ở Việt Nam hoạt động rất linh hoạt, theo từng vụ, việc, vây
quanh một số cá nhân nhất định. Lợi dụng tính thiếu công khai, minh bạch
các nhóm lợi ích thường tiếp xúc theo “quan hệ” cá nhân, có thể đặt
quan hệ trực tiếp hay qua con cái, thân quen mà chất kết dính là lợi ích
tiền bạc. Lợi ích càng lớn thì nhóm lợi ích hoạt động càng mạnh. Luật
pháp càng lỏng lẻo hay quyền lực ít bị giám sát thì nhóm lợi ích hoạt
động càng trắng trợn, liều lĩnh.
|
THÀNH VĂN
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét