'Lạm phát thấp hiện nay là bất bình thường'

Đọc các bài gần đây thấy lạ, chuyên gia nào cũng kêu lạm phát quá thấp, trong khi không thấy lạm phát thấp phải là chuyện bình thường như phổ biến trên toàn thế giới hiện nay. Đáng lẽ người dân nước ta từ lâu cũng phải được sống trong môi trường không có lạm phát và chẳng bao giờ phải lo đối phó với lạm phát như ở các nước văn minh khác mới đúng. Lạm phát thấp mới xảy ra trong 1-2 tháng gần đây, trong khi tỷ lệ lạm phát tính theo năm hay kỳ vọng lạm phát vẫn còn rất cao (thể hiện qua việc khắp nơi vẫn đang đòi tăng giá...) và niềm tin của người dân vào chính sách giữ lạm phát thấp, dài hạn... vẫn hầu như không có (vì CP dự kiến sẽ còn tăng giá nhiều mặt hàng nữa và vì CP chưa tỏ ra nhận thức được độ nguy hiểm của lạm phát nên lúc nào cũng sẵn sàng trở lại chính sách động viên tăng trưởng nhanh). Còn chuyện doanh nghiệp phá sản ? Đọc mấy con số của bác Doanh mà buồn cười: Chẳng đáng kể gì, chuyện DN thành lập, phá sản, chuyển sang hoạt động khác là thường xuyên, bao giờ chả có.

Câu hỏi hay nhất trong bài là đảm bảo an sinh xã hội, tiếc là bác Doanh không trả lời, dù cuối bài có nói vấn đề thất nghiệp, nhưng cũng là chuyện doanh nghiệp. Hiện nay báo chí tràn lan chuyện cứu doanh nghiệp, còn cứu dân ? Có thể nói yếu nhất trong chính sách chống lạm phát ở ta là bỏ mặc người nghèo tự xoay sở (thử nhìn xem CP đã làm được gì cho họ). May mà dân ta tự biết đi mò cua bắt ốc và hái lượm để tồn tại chứ ở các nước khác thì chỉ có nước chết đói hoặc kéo nhau đi... biểu tình.

'Lạm phát thấp hiện nay là bất bình thường'

Lãi suất giảm, lạm phát thấp song Tiến sĩ Lê Đăng Doanh - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý Kinh tế Trung ương lo ngại, nền kinh tế có thể rơi vào vòng xoáy nguy hiểm vì doanh nghiệp phá sản, tăng trưởng trì trệ.
Quốc hội chưa tính tới hạ mục tiêu tăng trưởng

- Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng GDP dự kiến năm nay khoảng 6-6,5% nhưng nhiều chuyên gia kinh tế đều cho rằng, chỉ tiêu này rất khó đạt. Ông có dự báo như thế nào về việc đạt mục tiêu tăng trưởng?

Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế và Quản lý Kinh tế Trung ương Lê Đăng Doanh. Ảnh: B.D.

- Tôi cho rằng, mục tiêu tăng trưởng 6,5% sẽ rất khó đạt được vì đầu tư xã hội dự kiến còn 33,5% GDP. Năm 2011, chúng ta đầu tư 39,8% GDP nhưng tăng trưởng chỉ đạt 5,89%. Thống kê cho thấy đã có 2.200 doanh nghiệp phá sản và 12.000 đơn vị đăng ký ngừng kinh doanh. Rõ ràng, đây là con số rất đáng lo ngại.

Cùng với đó là tiêu dùng điện cho sản xuất giảm mạnh, nhập khẩu nguyên vật liệu cũng giảm (bông giảm 30%, sợi giảm 14%, tín dụng giảm 1,96%). Ngược lại, tồn kho hàng hóa tăng 34%, một con số không nhỏ. Tôi e rằng, tình hình này sẽ tác động xấu đến việc làm, thu nhập của người lao động kéo theo những tiêu cực khác về xã hội.

- Ông nhận xét thế nào bức tranh kinh tế Việt Nam qua con số lạm phát 4 tháng đầu năm rất thấp, quý I xuất siêu lên tới 224 triệu đôla nhưng tăng trưởng chỉ đạt 4%?

- Không nên quá chủ quan vì mức lạm phát thấp. Thực tế, lạm phát thấp là do sức mua giảm mạnh, hàng hóa không bán được và lượng tồn kho cao. Còn xuất siêu chủ yếu do nhập khẩu giảm chứ tăng xuất khẩu chưa cao. Tôi cho rằng, chỉ số CPI tháng 4 chỉ tăng 0,06%, vì chỉ số giá đã chịu tác động rất lớn từ vụ bê bối chất tạo nạc trong thịt lợn, khiến mặt hàng chiếm quyền số lớn trong rổ hàng hóa giảm giá mạnh.

Rõ ràng CPI đã đi phi quy luật vì có hiện tượng bất bình thường. Khi cung cầu ổn định, chắc chắn chỉ số giá sẽ biến động trong tháng sau khi giá xăng dầu, giá thuốc, viện phí tăng.

 - Theo ông, đâu là nguyên nhân khi trần lãi suất đã giảm từ 14% xuống 12% một năm, lãi suất cho vay cũng hạ nhiệt nhưng doanh nghiệp vẫn chưa tiếp cận được vốn?

- Thực ra, doanh nghiệp khó tiếp cận vốn ngân hàng có rất nhiều nguyên nhân; trong số đó có lý do doanh nghiệp ế hàng dẫn đến tồn kho lớn, không trả được nợ cũ và họ không còn tài sản thế chấp. Cũng có trường hợp một số doanh nghiệp khác không chịu được mức lãi suất tuy đã giảm nhưng vẫn còn cao. Đa số doanh nghiệp chỉ cần vay vốn lưu động, nhu cầu vay cho đầu tư mở rộng sản xuất rất thấp.

Thực tế, hàng nghìn doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động không có nhu cầu vay vốn. Vòng quay đồng tiền đã giảm từ 2,5 xuống còn 0,8 cho thấy tiền tệ có dấu hiệu bị ngưng trệ. Do đó, theo tôi, vấn đề quan trọng là cần có phương án khoanh, giãn nợ, cho vay bắc cầu để tạo điều kiện cho doanh nghiệp có điều kiện sản xuất tốt được vay vốn và hoạt động trở lại.

- Kinh tế Việt Nam đang suy giảm nhưng chứng khoán lại tăng trưởng rất mạnh trong thời gian gần đây, thậm chí còn trở thành thị trường hút ròng gần 100 triệu đôla từ nước ngoài. Ông nhận định thế nào về hiện tượng này?

- Thời gian dài vừa qua, giá cổ phiếu đã xuống thấp dưới giá vốn. Một số nhà đầu tư nước ngoài đã tận dụng cơ hội này để mua vào nên vốn ngoại tăng mạnh dẫn đến thị trường được hồi phục khoảng 30%. Tôi cho rằng, chỉ khi kinh tế hồi phục thì thị trường chứng khoán mới tăng trưởng vững chắc được.

- Giá điện tăng cuối năm 2011, rồi giá xăng tăng 2 lần trong 1 tháng gần đây, ông có nhận xét gì về khả năng kiềm soát lạm phát năm 2012 khi Ngân hàng Nhà nước liên tiếp giảm lãi suất ?

- Kinh tế Việt Nam sẽ còn phải đối mặt với sức ép tăng giá. Tuy vậy, nhìn chung do sức mua đã kiệt quệ nên năm 2012, tôi cho rằng, lạm phát sẽ không cao như 2011. Đây là điều chúng ta có thể tin tưởng. Còn đưa ra con số cụ thể là bao nhiêu phụ thuộc rất nhiều vào các thông số từ nay đến cuối năm.

- Vậy để thực hiện mục tiêu tăng trưởng nhưng vẫn đảm bảo an sinh xã hội và kiềm chế lạm phát thì các chính sách kinh tế cần có thay đổi gì?

- Mấu chốt vấn đề theo tôi lúc này là cần thực hiện tái cấu trúc kinh tế, cải cách thể chế, bộ máy cũng như doanh nghiệp Nhà nước. Cần phải thực hiện hệ thống quản trị chuyên nghiệp, công khai minh bạch, làm rõ quyền chủ sở hữu vốn trong doanh nghiệp Nhà nước. Một trong những cốt lõi là làm rõ trách nhiệm giải trình, vì tiền của doanh nghiệp Nhà nước cũng từ người dân mà ra. Doanh nghiệp làm ăn thua lỗ hoặc thất thoát phải giải trình đầy đủ, công khai trước nhân dân.

- Theo ông, thách thức lớn nhất của nền kinh tế Việt Nam trong 8 tháng còn lại của năm là những vấn đề gì?

- Trong 8 tháng tới thách thức của nền kinh tế Việt Nam là rất lớn. Vì kinh tế thế giới đang trong tình trạng khó khăn, nên Việt Nam sẽ phần nào bị tác động. Kinh tế châu Âu, Mỹ khó khăn, tăng trưởng của Anh và Pháp âm sẽ làm cho thị trường xuất khẩu của Việt Nam bị hạn chế. Trong bối cảnh doanh nghiệp trong nước khó khăn, Nhà nước phải cứu họ. Ngân hàng phải hỗ trợ doanh nghiệp thay vì cứu các đơn vị thân quen. Chính sách vay vốn phải công khai minh bạch, tránh hiện tượng lo lót cho các doanh nghiệp sân sau.

Bên cạnh đó, theo tôi không thể xem thường tác động xã hội của việc hàng loạt doanh nghiệp đình chỉ hoạt động, giải thể, nhất là đối với lĩnh vực bất động sản, xây dựng. Bởi cùng với việc ngưng trệ sản xuất, phá sản thì hàng nghìn người lao động sẽ không được trả lương. Theo tôi, nếu những vấn đề này không được giải quyết triệt để thì Việt Nam sẽ rơi vào vòng xoáy rất nguy hiểm. Đó là doanh nghiệp phá sản, người lao động mất việc làm, tâm lý xã hội hoang mang gây ra hệ lụy là kinh tế khó tăng trưởng.

Hoàng Lan - Nhật Minh

Xem thêm về tái cơ cấu ngân hàng, nền kinh tế

• Tái cơ cấu nền kinh tế với 7 nhóm ngành ưu tiên
• Tái cơ cấu ngân hàng yếu: Rủi ro cho cổ đông nhỏ
• IMF: GDP Việt Nam năm 2012 sẽ dưới 6%
• Thủ tướng duyệt đề án tái cơ cấu ngân hàng
• Ernst&Young: Lạm phát năm 2012 khoảng 11,5%