Mặc dù tăng trưởng tín dụng trong các tháng đầu năm của
hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) vẫn đang âm nhưng nhiều NHTM công
bố tăng trưởng lợi nhuận quý 1/2012 cao so với cùng kỳ. Liệu những con
số lợi nhuận này có thực?
Nghi ngờ này được đưa ra khi nhìn vào báo cáo tài chính
của các NHTM, đặc biệt là từ hiện tượng Habubank (HBB) vẫn báo cáo lãi
tới 29 tỉ đồng trong quý 1/2012, với nợ xấu 10%, khác hẳn với các số
liệu trong tài liệu đề án sáp nhập HBB vào SHB được công bố, theo đó nợ
xấu lên tới 16% và nếu trích lập dự phòng đầy đủ thì HBB lỗ tới 4.066 tỉ
đồng.
Nguồn: Báo cáo tài chính của các NHTM
|
Tăng trưởng tín dụng âm, lợi nhuận ngân hàng vẫn tốt
Theo uỷ ban Giám sát tài chính quốc gia, tín dụng ba
tháng đầu năm của hệ thống tín dụng (tính đến 20.3.2012) tăng trưởng âm
2,13% so với cuối năm 2011. Tình trạng này đang kéo dài đến hết tháng
4.2012, khi tín dụng của toàn hệ thống vẫn giảm 0,66% so với cuối năm
2011.
Báo cáo tài chính quý 1/2012 của một số NHTM niêm yết
cũng đã cho thấy tình trạng này. Các NHTM quốc doanh như CTG
(Vietinbank), VCB (Vietcombank) đều bị giảm dư nợ tín dụng với mức giảm
lần lượt là -0,64% và -0,57%. Có NHTM cổ phần như EIB (Eximbank) bị sụt
giảm dư nợ tín dụng khá mạnh, lên tới -6,06% so với cuối tháng 12.2011.
Còn nếu so sánh với cùng kỳ quý 1/2011 thì dư nợ của các NHTM cũng chỉ
tăng trưởng ở mức trung bình hoặc thấp. Ngoài ACB và CTG đạt được mức
tăng trưởng khá tốt với khoảng gần 14%, các NHTM khác chỉ tăng trưởng
dưới 10%. Cá biệt là trường hợp của STB (Sacombank), dư nợ mặc dù tăng
so với cuối năm 2011 nhưng lại giảm so với cuối quý 1/2011.
Thế nhưng, lợi nhuận của các NHTM lại gần như không
chịu ảnh hưởng nhiều từ việc dư nợ tăng trưởng thấp. Hầu hết các NHTM
đều có sự tăng trưởng lợi nhuận trên 20% so với cùng kỳ năm 2011. Lợi
nhuận của CTG tăng trưởng đến 60%, STB tăng trưởng trên 40%. Riêng VCB,
lợi nhuận sụt giảm 6,31%.
Đằng sau bức tranh lợi nhuận lớn
Trong tình hình nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn, bị
dừng hoạt động cũng như phá sản, GDP quý 1/2012 chỉ tăng trưởng 4%, thấp
hơn nhiều so với cùng kỳ năm ngoái là 5,57% thì những con số lợi nhuận
lớn của các NHTM đã gây ngạc nhiên cho người dân và doanh nghiệp.
Thu nhập thuần từ tín dụng vẫn là nguồn thu chủ yếu của
các NHTM. Thu nhập này thường bằng từ 2 – 3 lần lợi nhuận sau thuế. Do
vậy, sự gia tăng của nguồn thu nhập tín dụng sẽ tác động lớn đến lợi
nhuận sau thuế. Thu nhập thuần từ tín dụng lại phụ thuộc nhiều vào dư nợ
của các NHTM và chênh lệch giữa chi phí cho vay với chi phí huy động.
Tốc độ tăng trưởng dư nợ của các NHTM trên hầu hết đều thấp hơn tốc độ
tăng trưởng thu nhập từ tín dụng nhiều, nên có thể nhận thấy tỷ lệ lãi
biên (NIM) cao là yếu tố then chốt quyết định sự tăng lên của nguồn thu
nhập từ tín dụng. Trong điều kiện thị trường tiền tệ như hiện nay, việc
NHNN tiếp tục duy trì áp trần lãi suất huy động có thể coi là nguyên
nhân chính giúp các NHTM càng có cơ hội để duy trì tỷ lệ lãi biên cao.
Khó khăn kinh tế cũng đã ảnh hưởng nhiều đến các NHTM.
Thu nhập từ dịch vụ đều giảm rất mạnh so với năm trước. Nguồn thu nhập
này thường bằng 10 – 20% lợi nhuận sau thuế. Hầu hết các NHTM đều có sự
sụt giảm nguồn thu này. Như vậy, nhiều khách hàng đã có xu hướng hạn chế
sử dụng các dịch vụ của NHTM để có thể tiết kiệm các chi phí đầu vào.
Nhưng một yếu tố ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận của các
NHTM chính là cách thức mà các NHTM trích dự phòng rủi ro tín dụng. Với
việc nhiều NHTM giảm trích lập dự phòng hoặc trích lập dự phòng chưa đầy
đủ, thì mức lợi nhuận mà các NHTM ghi nhận có được sẽ ở mức cao hơn
nhiều so với mức lợi nhuận nếu trích lập đầy đủ. Trong số các NHTM trên,
một số NHTM có lợi nhuận tăng trưởng mạnh so với cùng kỳ năm ngoái như
CTG, STB đều có mức trích dự phòng rủi ro giảm mạnh. Đối với CTG, mặc dù
lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh quý 1/2012 là 2.704 tỉ đồng,
thấp hơn so với cùng kỳ năm trước ở mức 3.012 tỉ đồng nhưng chi phí dự
phòng rủi ro tín dụng quý 1/2012 chỉ ở mức 845 tỉ đồng, trong khi cùng
kỳ là 1.983 tỉ đồng. Nhờ vậy, lợi nhuận quý 1/2012 trước thuế đã tăng
tới 80% so với cùng kỳ năm trước. Còn với STB, dự phòng quý 1/2012 đã
giảm tới 81% so với cùng kỳ năm trước.
Nguồn: Báo cáo tài chính của các NHTM
|
Lợi nhuận cao và rủi ro hệ thống
HBB (Habubank) đã khiến cho nhiều cổ đông của NHTM này
bất ngờ khi mà nếu tính đúng với các tiêu chuẩn trích lập dự phòng rủi
ro, các cổ đông gần như mất vốn. Trong tình hình khó khăn hiện nay, việc
nhiều NHTM thay đổi các tiêu chí để không phải trích lập dự phòng, làm
đẹp con số lợi nhuận có thể còn tiếp tục gia tăng.
Mới đây, NHNN đã ban hành quyết định 780 về việc chấp
thuận cho các NHTM được giữ nguyên nhóm nợ nếu các NHTM đánh giá hoạt
động kinh doanh của khách hàng có chiều hướng tích cực và có khả năng
trả nợ tốt sau khi cơ cấu nợ.
Những thủ thuật này trước mắt mang lại lợi ích cho các
khách hàng vay vốn và các NHTM. Khách hàng gần như không phải chịu áp
lực trả nợ ngay lập tức khi đến hạn mà có thể được kéo dài thêm thời
hạn, được các NHTM bơm thêm vốn duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh.
Còn với các NHTM, việc không phải trích lập dự phòng đối với các khoản
cho vay này sẽ giúp họ có thêm nguồn lợi nhuận mới, có thể chia cổ tức
cho cổ đông.
Tuy nhiên, về lâu dài, đây lại là con dao hai lưỡi.
Việc che giấu nợ xấu không chỉ bản thân NHTM mà ngay cả NHNN cũng sẽ khó
có thể nắm được chính xác tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu thực trong hệ
thống của mình. Với các NHTM, một khi nợ xấu không được trích lập dự
phòng đầy đủ rất có thể sẽ làm họ tiếp tục mạo hiểm đẩy mạnh cho vay,
dẫn đến nguy cơ mất thanh khoản nếu như các khoản tín dụng mới lại rơi
vào tình trạng khó đòi. Với NHNN, nếu không biết chính xác số nợ xấu sẽ
rất khó tiến hành tái cơ cấu hệ thống ngân hàng. Đây rõ ràng là một vòng
luẩn quẩn vì quá trình tái cơ cấu hệ thống ngân hàng diễn ra càng chậm,
nền kinh tế sẽ tiếp tục trì trệ và rủi ro mất thanh khoản có thể xảy ra
ngay cả đối với các NHTM lớn.
Khi điều đó xảy ra, liệu NHNN có đủ nguồn lực để giải cứu?
Nguyên Minh Cường
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét