Hiện tượng Trump - Đinh La Thăng

Hiện tượng Trump - Đinh La Thăng

Tỷ phú Donald Trump sống ở New York. Ông Đinh La Thăng vừa nhậm chức Bí Thư Sài Gòn. Hai thành phố cách nhau nửa vòng trái đất; thành phố này ngủ thì thành phố kia thức. Trump và Thăng thay nhau thức và ngủ, nhưng không phải để giúp nhau canh chừng cái gì cả. Mỗi vị có cơ đồ, sự nghiệp, và toan tính riêng.

Ông Donald Trump bắt đầu chiến thắng trong các cuộc bầu cử sơ bộ

Ông Thăng, người miền Bắc, vào nắm Sài Gòn trong bối cảnh dư luận cho là miền Nam bị miền Bắc đè đầu. Ông Trump thì đang lên như diều gặp gió trong cuộc chạy đua giành sự đề cử của Đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống Hoa Kỳ, lại bị chính Đảng của mình coi là cái gai cần dẹp bỏ. Nếu có điều gì giống nhau giữa Trump và Thăng, thì đó là cách phát ngôn của họ, giúp họ trở thành “hiện tượng”.

Trump mở đầu cuộc gây sốc nước Mỹ bằng cách gọi di dân Mexico là tội phạm, buôn lậu ma túy; đòi cấm cửa người Hồi Giáo vào Mỹ; xúc phạm Nghị sĩ John McCain khi nói ông McCain “là anh hùng chỉ vì bị bắt làm tù binh. Tôi [Trump] thì thích người không bị bắt;” ám chỉ nữ xướng ngôn viên truyền hình Megyn Kelly khó tính do có kinh; tuyên chiến với truyền thông, tẩy chay đài Fox.

Ở Sài Gòn, chỉ sau chưa đầy nửa tháng nhậm chức, ông Thăng cũng trở thành hiện tượng. Ông đòi quan chức chấm dứt chơi Tết, lo làm việc “để người dân khỏi chờ”; đòi chính quyền cầu thị, tiếp nhận mọi ý kiến, tích cực lẫn tiêu cực; đòi công an nỗ lực hơn nữa để giảm tội phạm rõ rệt trong ba tháng.

Chưa hết, ông xuống tận Củ Chi, ra lệnh sửa nhà cho Mẹ Việt Nam Anh hùng, rồi đòi nói chuyện trực tiếp với công ty Vinamilk khi biết nông dân Củ Chi… không bán được sữa bò.

Không biết hai vị sẽ làm được bao nhiêu, nhưng trước mắt, lời nói có hiệu quả.

Ông Trump thì thắng liên tiếp hai cuộc bầu cử sơ bộ ở Mỹ. Còn ông Thăng, theo lời người ở Sài Gòn, được nhắc đến ở khắp vỉa hè thành phố.

Cả hai trở thành “hiện tượng,” một hiện tượng mang tính “populism” – dân túy.

'Ăn khách'

Nhưng đừng tưởng cứ phát ngôn độc đáo thì ăn khách. Đã có những lời độc đáo, được người ta nhớ dai, theo cách trẻ con nhớ thơ “con cóc.” Chẳng hạn “trồng cây gì, nuôi con gì” hay “Cuba thức thì Việt Nam ngủ…”

Ông Trump và ông Thăng không làm thơ con cóc. Cái độc đáo của họ là nói đúng điều quần chúng muốn nghe.

Quần chúng muốn nghe ông Trump đến nỗi ngay cả Đảng của ông muốn dẹp ông đi cũng không được. Rồi lại còn bắt ông ký giấy thề trung thành với Đảng. Ông Trump sống ở Mỹ, chơi chính trị kiểu Mỹ: Dân chọn tôi, đảng phải chọn tôi.

Ông Donald Trump có những phát ngôn ăn khách

Còn ông Thăng sống ở Việt Nam, có thể chơi chính trị theo kiểu Việt Nam. Không nói gì cũng được, và chỉ cần Đảng chọn.

Nhưng ông Thăng lại chọn nói, và nói đúng điều dân Sài Gòn muốn nghe: Phải khác những gì từng được nói mấy chục năm qua, không nên là khẩu hiệu, không thể là yêu Đảng, lại càng không thể là “phương châm 16 chữ vàng.”

Ông Trump và ông Thăng còn giống nhau ở chỗ rất bỗ bã, nói những điều ưa nghe nhưng khó thực hiện, rất có thể sẽ phải nói lại trong tương lai. Nhưng cứ nói trước đã!

Bắt đầu từ phát biểu mang tính bản năng, lâu dần, khi nhận ra hành xử bản năng có hiệu quả, họ tính toán để trục lợi nhiều nhất từ lời nói.

Rồi đây ông Trump sẽ phải đổi giọng nếu được đại diện Đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống.

Còn hiện nay, đối tượng của Trump là cử tri bảo thủ trong nội bộ đảng. Trump biết chọn nói gì, với ai, và vào lúc nào. Đúng sai chưa tính. Hợp đạo lý chưa tính. Đạo đức hay không, chưa tính. Thắng điểm trong nội bộ Cộng Hòa trước đã, mọi chuyện khác tính sau.

Ông Thăng cũng có thể đi theo logic ấy. Sửa cái nhà cho Mẹ Việt Nam Anh hùng là chuyện dễ, chỉ cần ít tiền là xong. Bắt quan chức bớt chơi Tết để dân khỏi chờ? Cũng dễ, ai muốn giữ ghế thì vâng lời.

Nhưng điều nghe hay nhất và khó làm nhất là chuyện giảm tội phạm “thấy rõ.”

Nếu trong ba tháng mà tội phạm giảm thật thì chẳng lẽ trước giờ công an ngồi chơi? Hay công an đã phải áp dụng chiêu thức “ngoài sách vở” để đạt được điều ông Bí Thư muốn? Hay đơn giản chỉ việc đổi con số báo cáo, như xưa nay vẫn vậy?

Cảnh sát New York có các chương trình diệt trừ tội phạm do Bill Bratton tung ra

Cảnh sát trưởng William Joseph "Bill" Bratton của New York

Nói đến đây lại nhớ ông cảnh sát trưởng William Joseph "Bill" Bratton. Ông này làm cảnh sát trưởng nhiều thành phố lớn và phức tạp, như Boston, Los Angeles, New York (hai lần, đương nhiệm).

Ông thành công trong việc trấn áp tội phạm nhờ áp dụng các nguyên tắc: Đa dạng hóa sắc tộc trong đội ngũ cảnh sát, duy trì mối quan hệ với thành phần tuân thủ luật pháp, không khoan nhượng giới tội phạm, dứt khoát không tha thứ thái độ chống đối xã hội, và chống việc cảnh sát tham nhũng.

Ông Trump và ông Thăng đạt tới mức “hiện tượng” như hiện nay cũng chính nhờ vào truyền thông.

Có báo từng nói ông Trump áp dụng chiến thuật tranh cử “rẻ tiền,” theo cả hai nghĩa: Nội dung rẻ tiền và … ít tốn tiền quảng cáo. Ông Trump nói nhiều điều phản cảm, theo quan điểm của người Mỹ, vì vậy nó thành tin tức, báo chí không đăng không được. Ông Trump biết như vậy, và khai thác khuynh hướng ấy.

Ông Thăng thì còn hơn cả rẻ tiền, tức là … hoàn toàn miễn phí trên báo nhà nước. Có lẽ, từ thời ông Nguyễn Bá Thanh “cho hốt liền, không nói nhiều,” nay truyền thông Việt Nam mới lại có dịp hào hứng trở lại.

Tất cả còn lại đối với mọi người là thời gian. Cũng không lâu lắm. Chờ ông Thăng 3 tháng để xem tình hình tội phạm ở Sài Gòn; và chờ ông Trump đến tháng Sáu, trong trường hợp được Đảng đề cử tranh Tổng Thống.

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của nhà báo Thiện Giao hiện sống tại Quận Cam, California, Hoa Kỳ.

http://www.bbc.com/vietnamese/forum/2016/02/160223_trump_dinhlathang