Khủng hoảng ở Ukraine: Người khổng lồ mất uy
Hàn Diệu My - (TBKTSG) - Liên quan đến cuộc khủng hoảng ở Ukraine hiện đang có khá nhiều quan điểm khác nhau, thậm chí trái ngược nhau, đặc biệt là về các kịch bản để kết thúc tranh giành ảnh hưởng giữa bộ tứ: Nga, Mỹ, Tây Âu và nội bộ Ukraine.
Binh lính Nga ở bán đảo Crimea, Ukraine. Ảnh: AP
Bản thân nội bộ Ukraine giờ đây cũng đang bị phân đôi, một bên ngả theo phương Tây, còn bên kia muốn phần bán đảo Crimea sáp nhập vào nước Nga. Nước Nga dưới thời ông Putin đến nay tính ra đã 11 năm nhưng có đến ba lần động binh ở các vùng biên địa: đầu tiên là dập tắt cuộc chiến đòi ly khai ở Chechnya vào năm 1999-2000, sau đó tiến công vào Georgia để hỗ trợ cho cánh thân Moscow năm 2008. Đang diễn ra là cuộc chính biến hiện nay, khi Nga dùng áp lực kinh tế và năng lượng để ngăn chặn tiến trình của Ukraine đi gần hơn với châu Âu.Mỗi cuộc khủng hoảng đều mang nét đặc thù riêng về xã hội, tôn giáo, chủng tộc cũng như nhắm vào những mục tiêu khác nhau. Tuy nhiên, giới quan sát vẫn ghi nhận được một đặc điểm chung: trong khi Tổng thống Putin muốn phục hồi ảnh hưởng của nước Nga nơi các khu vực cận biên, thì ngay trong những vùng đất này lại nảy sinh các phong trào đối kháng đòi ly khai, hay ít nhất là một thành phần dân chúng cương quyết chống lại việc tái xây dựng một khối các quốc gia giống như thời Liên bang Xô Viết của thế kỷ 20.
Ba khuynh hướng chính trị xuất hiện tạo nên các tranh chấp: cánh thân phương Tây (như trường hợp của Georgia và Ukraine), khuynh hướng Hồi Giáo (tại Chechnya và nhiều nước Trung Á), và cánh thân Nga do những quan hệ chủng tộc và số người gốc Nga sinh sống trong các khu vực nói trên (Ukraine). Nói một cách khác, các vùng đất biên địa và những quốc gia láng giềng đều không muốn thấy Moscow phục hồi đế chế Nga.
Có nhiều lý do, nhưng có thể tóm gọn vào hai nguyên nhân chính: trải qua các lần bị lệ thuộc những nước nhỏ đều bị các đại cường láng giềng khổng lồ ức hiếp, nên trong tâm lý dân tộc đã hun đúc sức đề kháng bền bỉ. Hơn nữa, quan điểm gọi là khu vực ảnh hưởng truyền thống không còn đủ hấp dẫn khi các dân tộc ngày nay có thể hấp thụ từ mọi nền văn minh trên khắp thế giới thay vì lệ thuộc tinh thần vào những anh khổng lồ lân cận.
Chẳng hạn, các nước xung quanh trước kia xem Nga như trung tâm của nền văn minh Chính Thống Giáo. Nhưng nay mô hình của Nga khó có thể coi là mô hình văn hóa thu hút được các xứ khác noi theo. Xã hội vẫn tồn tại bất công, tình trạng tham nhũng lan tràn và khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn, tài nguyên môi trường trong nước bị phung phí hủy hoại. Trong khi đó nền ngoại giao Nga nhắm vào mục tiêu rất rõ ràng, là ngăn chặn ảnh hưởng của phương Tây để bành trướng thế lực của chính mình mà lại chưa coi trọng đúng mức những giá trị phổ quát nhân loại.
Nga đã dùng sức mạnh năng lượng và tài chính để quy phục các nước láng giềng. Nga cũng đồng thời xây dựng bộ máy quân sự ngày càng hùng mạnh để củng cố uy lực. Tuy vậy, bài học bất ngờ nhất là khi Tổng thống Putin hứa hẹn viện trợ 15 tỉ đô la Mỹ và giảm một phần ba giá khí đốt nhưng vẫn không xóa được hoàn toàn tâm lý chống Nga của người dân Ukraine.
Nga là một nước lớn và hoàn toàn có thể trở thành đầu tàu cho sự phát triển và ổn định của thế giới. Phương Tây và các quốc gia láng giềng nhất thiết phải chấp nhận đây là cường quốc với quyền lợi lớn trong khu vực. Nhưng trong thế kỷ 21, khuynh hướng nuôi dưỡng tâm lý đại cường hoặc quan niệm nền an ninh cốt lõi trong khu vực ảnh hưởng truyền thống khó thuyết phục các nước lân bang.
Trong khi đó thì kinh tế Nga hiện chủ yếu vẫn dựa vào khai thác dầu mỏ và khí đốt. Gần đây, Bộ trưởng Tài chính Nga đã phải hủy bỏ việc huy động vốn trên các thị trường quốc tế vì tâm lý nghi ngờ đối với đồng rúp của Nga ngày càng tăng. Đồng rúp mất 8% giá trị kể từ đầu năm đến nay so với đô la Mỹ và euro. Đó chính là điểm yếu của Nga.
Mỹ và phương Tây có thể “bổ sung” vào điểm yếu ấy bằng các biện pháp trừng phạt kinh tế và tài chính thích hợp. Liệu những xu thế và diễn biến đó có giúp dẫn tới một thỏa thuận dàn xếp nhằm đưa con tàu Ukraine cập bến an toàn?
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét