CƠ CHẾ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HÀNH VI - NGƯỜI VIỆT TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC
Ku Búa - Tôi để ý điều này rất lạ. Đó là người Việt trong nước nổi tiếng là xấu tính. Nào là chạy xe bạt mạng, không chấp hành luật, coi góc cây là toilet hay vứt rác bừa bãi - tất cả những gì xấu xí nhất bạn có thể nêu ra thì dân xứ này có hết. Dù tự ái cũng phải thừa nhận.
Nhưng khi ra khỏi nước thì hành vi lại khác hoàn toàn. Dù là tour du lịch vài ngày, chuyến công tác vài tuần, hành trình du học vài năm hay xuất ngoại định cư - thì họ lại trở thành những con người văn minh và tử tế. Không phải ai cũng vậy nhưng có thể áp dụng cho phần đông. Dù vẫn còn những nét văn hoá đặc trưng nhưng họ gần như đã biến đổi thành con người khác.
Chạy xe bạt mạng ư? Họ lái xe rất tử tế nhé. Luật giao thông thì sao? Chấp hành một cách tự giác. Đi toilet tuỳ tiện hả? Còn lâu mới dám trừ khi liều mạng. Vứt rác bừa không ý thức có không? Rất hiếm.
Hãy suy ngẫm một chút. Tại sao cũng những con người đó, nói cùng ngôn ngữ, mang cùng dòng máu và có cùng văn hoá nhưng hành vi lại quá tiến bộ. Có thể là khác nhau ở hộ chiếu hay quan điểm sống nhưng phần lớn thì rất văn minh. Vì họ thích làm vậy, vì họ coi thường nước nhà, vì họ sính ngoại, vì họ nịnh Tây hay có lý do nào đó? Có phải vì nếu không chạy xe đúng luật thì sẽ bị phạt với bằng chứng đầy đủ không? Họ không đám tuỳ tiện thì luật pháp nghiêm minh hay vì sự công bằng của cảnh sát? Họ giữ gìn vệ sinh vì quy định địa phương nêu rõ hay vì sợ phải đi phục vụ cộng đồng vì hành vi sai trái?
Có thể là tự giác và cũng có thể là luật pháp rõ ràng. Nhưng tất cả đều có thể giải thích bằng sự khác nhau giữa Cơ Chế. Môi trường ảnh hưởng đến văn hoá con người và Cơ Chế ảnh hưởng đến hành vi của họ.
Muốn dân tuân thủ pháp luật thì trước tiên cơ quan điều hành phải trong sạch và liêm chính. Vì nếu người đi đầu tha hoá thì khó mà kêu gọi dân chúng tuân thủ những quy định họ ban hành. Nếu muốn dân chạy xe đúng nơi, dừng đúng chỗ và đúng lúc thì hãy xây đường rộng với camera để tạo sự minh bạch. Không ai nể một lực lượng tham nhũng và không ai coi trọng một cơ chế quan liêu.
Đó là vì sao người Việt khi ra nước ngoài lại trở thành những cá nhân ngoan và dễ thương còn khi ở trong nước thì không. Ngược lại, các bạn Tây khi đến Việt Nam thì bỡ ngỡ với sự vô trật tự. Nếu ở đây đủ lâu thì sẽ bị nhiễm nhưng thói như tật xấu như người địa phương.
Vứt rác thì là điều thường vì tìm hoài không thấy thùng và có vô ý thức cũng không bị gì. Chạy xe không giấy phép thì đút tiền là được cho qua, ít ra tư tưởng của họ là vậy. Làm giấy tờ gì mà hơi lâu thì cho cán bộ chút tiền làm quà theo quy luật ngầm. Còn nếu đang ở giữa đường phố cần giải quyết nhu cầu tự nhiên thì các góc cây đang chờ đón, đừng lo, không ai phạt đâu vì cái này là chuyện thường đường phố.
Một người nuôi gà nếu để cả bày đi sang khu vườn khác và làm mất vẻ đẹp thì đó là lỗi của ho hay người chăn? Một đất nước có dân chúng bất tuân thì đó là vì họ ngoan cố hay vì không phục người cầm quyền. Chính người điều hành phải tạo cơ chế để mọi người chấp hành. Đừng đổ lỗi cho dân khi thể chế này quá thối nát để không ai còn niềm tin nữa.
Người Việt Nam không xấu, họ rất đáng yêu và tử tế. Nhưng chỉ ở cơ chế minh bạch và hệ pháp lý công bằng. Cơ chế nào, con người đó.
Ku Búa @ Cafe Ku Búa
Nhưng khi ra khỏi nước thì hành vi lại khác hoàn toàn. Dù là tour du lịch vài ngày, chuyến công tác vài tuần, hành trình du học vài năm hay xuất ngoại định cư - thì họ lại trở thành những con người văn minh và tử tế. Không phải ai cũng vậy nhưng có thể áp dụng cho phần đông. Dù vẫn còn những nét văn hoá đặc trưng nhưng họ gần như đã biến đổi thành con người khác.
Chạy xe bạt mạng ư? Họ lái xe rất tử tế nhé. Luật giao thông thì sao? Chấp hành một cách tự giác. Đi toilet tuỳ tiện hả? Còn lâu mới dám trừ khi liều mạng. Vứt rác bừa không ý thức có không? Rất hiếm.
Hãy suy ngẫm một chút. Tại sao cũng những con người đó, nói cùng ngôn ngữ, mang cùng dòng máu và có cùng văn hoá nhưng hành vi lại quá tiến bộ. Có thể là khác nhau ở hộ chiếu hay quan điểm sống nhưng phần lớn thì rất văn minh. Vì họ thích làm vậy, vì họ coi thường nước nhà, vì họ sính ngoại, vì họ nịnh Tây hay có lý do nào đó? Có phải vì nếu không chạy xe đúng luật thì sẽ bị phạt với bằng chứng đầy đủ không? Họ không đám tuỳ tiện thì luật pháp nghiêm minh hay vì sự công bằng của cảnh sát? Họ giữ gìn vệ sinh vì quy định địa phương nêu rõ hay vì sợ phải đi phục vụ cộng đồng vì hành vi sai trái?
Có thể là tự giác và cũng có thể là luật pháp rõ ràng. Nhưng tất cả đều có thể giải thích bằng sự khác nhau giữa Cơ Chế. Môi trường ảnh hưởng đến văn hoá con người và Cơ Chế ảnh hưởng đến hành vi của họ.
Muốn dân tuân thủ pháp luật thì trước tiên cơ quan điều hành phải trong sạch và liêm chính. Vì nếu người đi đầu tha hoá thì khó mà kêu gọi dân chúng tuân thủ những quy định họ ban hành. Nếu muốn dân chạy xe đúng nơi, dừng đúng chỗ và đúng lúc thì hãy xây đường rộng với camera để tạo sự minh bạch. Không ai nể một lực lượng tham nhũng và không ai coi trọng một cơ chế quan liêu.
Đó là vì sao người Việt khi ra nước ngoài lại trở thành những cá nhân ngoan và dễ thương còn khi ở trong nước thì không. Ngược lại, các bạn Tây khi đến Việt Nam thì bỡ ngỡ với sự vô trật tự. Nếu ở đây đủ lâu thì sẽ bị nhiễm nhưng thói như tật xấu như người địa phương.
Vứt rác thì là điều thường vì tìm hoài không thấy thùng và có vô ý thức cũng không bị gì. Chạy xe không giấy phép thì đút tiền là được cho qua, ít ra tư tưởng của họ là vậy. Làm giấy tờ gì mà hơi lâu thì cho cán bộ chút tiền làm quà theo quy luật ngầm. Còn nếu đang ở giữa đường phố cần giải quyết nhu cầu tự nhiên thì các góc cây đang chờ đón, đừng lo, không ai phạt đâu vì cái này là chuyện thường đường phố.
Một người nuôi gà nếu để cả bày đi sang khu vườn khác và làm mất vẻ đẹp thì đó là lỗi của ho hay người chăn? Một đất nước có dân chúng bất tuân thì đó là vì họ ngoan cố hay vì không phục người cầm quyền. Chính người điều hành phải tạo cơ chế để mọi người chấp hành. Đừng đổ lỗi cho dân khi thể chế này quá thối nát để không ai còn niềm tin nữa.
Người Việt Nam không xấu, họ rất đáng yêu và tử tế. Nhưng chỉ ở cơ chế minh bạch và hệ pháp lý công bằng. Cơ chế nào, con người đó.
Ku Búa @ Cafe Ku Búa
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét