Việt Nam đang gặp nguy hiểm, nhưng Mỹ có thể giúp đỡ

Việt Nam đang gặp nguy hiểm, nhưng Mỹ có thể giúp đỡ

Dylan Motin - Hoa Kỳ nên giúp Việt Nam tránh khỏi cơn ác mộng chiến lược của liên minh Trung Quốc-Campuchia-Lào. Giữ Lào ngoài tầm kiểm soát của Bắc Kinh sẽ ngăn chặn tình huống xấu nhất xảy ra với liên minh Trung Quốc-Campuchia-Lào chống Việt Nam. Tuy nhiên, ngay cả một lực lượng nhỏ của Trung Quốc ở Campuchia, kết hợp với chính quân đội Campuchia, cũng đủ để điều động các lực lượng đáng kể của Việt Nam để bao phủ biên giới phía tây của họ. Do đó, Hoa Kỳ nên cung cấp không gian thở cho Phnom Penh để nới lỏng sự kìm kẹp của Trung Quốc. Một nguyên nhân quan trọng khiến Campuchia phụ thuộc vào Trung Quốc là sự thù địch của Mỹ đối với chế độ hiện tại.

Việc Nga xâm lược Ukraine đưa ra một lời nhắc nhở rõ ràng về những gì đôi khi đang chờ đợi các cường quốc nhỏ láng giềng theo chủ nghĩa xét lại. Cuộc xâm lược của Nga vào cuối tháng 2 năm 2022 đã gây chấn động thế giới, nhưng nó chỉ xảy ra sau nhiều năm chuẩn bị về quân sự và chính trị tạo cơ sở cho một chiến dịch lớn. 

Kể từ năm 2014, Moscow đã định hướng lại một phần đáng kể quân đội của mình để đối mặt với Ukraine, quân sự hóa Crimea, vũ trang cho lực lượng ly khai Donetsk và Lugansk, đồng thời gây dựng ảnh hưởng chính trị ở Belarus để cho phép đóng quân ở đó. Trung Quốc dường như đang theo một vở kịch tương tự ở Đông Nam Á và đang gia tăng đều đặn các lựa chọn quân sự đối với đối thủ địa phương chính là Việt Nam.

Năm 1978, Việt Nam xâm lược Campuchia một phần vì sợ Trung Quốc lung lay chế độ Kampuchea Dân chủ. Mặc dù sự thay đổi chế độ do Việt Nam lãnh đạo đã thành công, Campuchia đã dần lùi về phía Trung Quốc trong vài thập kỷ tiếp theo. Nỗi sợ hãi dai dẳng của Phnom Penh về quyền bá chủ của Việt Nam đối với Đông Dương cũ là mảnh đất màu mỡ cho sự xâm nhập của Trung Quốc. 

Sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc ở Campuchia và nỗ lực của họ nhằm củng cố các lực lượng vũ trang của nước này hiện đang gây nguy hiểm cho Việt Nam. Mặc dù Bắc Kinh có lẽ cũng nhằm mục đích tăng cường sức mạnh của Campuchia trong tranh chấp biên giới lâu dài với Thái Lan, một đồng minh trong hiệp ước của Hoa Kỳ, nhưng khó có thể không thấy sự quan tâm của Trung Quốc đối với quốc gia này chủ yếu do động cơ chống Việt Nam.

Campuchia duy trì một quân đội khá lớn nhưng suy yếu với khoảng 125.000 quân được hỗ trợ bởi các khoản tài trợ đáng kể của Trung Quốc và bán các thiết bị quân sự. Trong những năm qua, Trung Quốc đã cung cấp cho Campuchia hàng chục xe tăng Type-59, Type-62 và Type-63, xe bọc thép Tiger, pháo binh, nhiều bệ phóng tên lửa, MANPADS, máy bay vận tải Y-12, trực thăng vận tải Z-9, và một Tàu đổ bộ Type-067, cùng những chiếc khác. Trung Quốc cũng cung cấp cho Campuchia khả năng chiến tranh thông thường điển hình của các cuộc xung đột giữa các tiểu bang, chứ không phải các hoạt động an ninh nội bộ. Một mình, Phnom Penh không có đủ phương tiện để tiến sâu vào Việt Nam, nhưng lực đẩy hạn chế qua biên giới có thể khiến người Việt Nam mất tập trung trước một cuộc tấn công của Trung Quốc. Ngay cả khi không có sự tham gia trực tiếp, chỉ cần điều động quân đội của mình đến gần biên giới sẽ buộc Hà Nội phải bố trí lực lượng để phòng thủ ở đó.

Hơn nữa, hỗ trợ quân sự của Trung Quốc giúp tài trợ cho việc đào tạo quân đội Campuchia. Các binh sĩ Campuchia đã thiết lập mối quan hệ huấn luyện với các đồng nghiệp Trung Quốc của họ và ngày càng rèn luyện cùng nhau. Các công trình xây dựng đang diễn ra tại Căn cứ Hải quân Ream cho thấy nó có thể sớm tiếp nhận các tàu Trung Quốc. Các khoản đầu tư của Trung Quốc giúp duy trì nền kinh tế Campuchia và củng cố thiện cảm của người dân Campuchia. Do đó, dường như Phnom Penh không thể chống lại yêu cầu của Trung Quốc về việc đóng quân tại nước này trong trường hợp có tình huống bất ngờ của Việt Nam.

Tuy nhiên, Campuchia khó có thể trở thành nền tảng chính cho một cuộc xâm lược của Trung Quốc do vai trò không chắc chắn của Lào. Nếu Bắc Kinh không thể sử dụng liên kết đất liền với Lào, quân đội và vật tư sẽ yêu cầu vận chuyển từ các cảng của Trung Quốc, điều này sẽ hạn chế một cách cơ học quy mô và tính bền vững của bất kỳ hoạt động triển khai nào của Trung Quốc ở Campuchia. 

Mặc dù ảnh hưởng của Trung Quốc đối với Lào cũng đang tăng lên, nhưng các nhà lãnh đạo sau này ở Viêng Chăn vẫn cảnh giác với sự bao bọc của Trung Quốc hơn nước láng giềng phía nam của họ. Lào duy trì quan hệ chính trị và quân sự chặt chẽ với Việt Nam và chủ yếu dựa vào Nga trong việc trang bị vũ trang cho các lực lượng vũ trang của mình. Tuyến đường sắt Boten-Vientiane (được hoàn thành vào năm 2021 và chạy từ thủ đô của Lào đến Boten ở biên giới Trung Quốc) sẽ tạo điều kiện thuận lợi đáng kể cho các hoạt động di chuyển của Trung Quốc trong trường hợp Việt Nam xảy ra, nhưng điều này khó có thể thành hiện thực trừ khi Trung Quốc xây dựng ảnh hưởng chính trị chi phối đối với Lào hoặc ép buộc Lào phải phục tùng.

Do đó, một lực lượng xâm lược Trung Quốc vẫn sẽ phải xuất phát áp đảo từ biên giới Việt-Trung. Tuy nhiên, ngay cả một số đơn vị Trung Quốc triển khai ở Campuchia cũng sẽ hạ thấp sức mạnh chiến đấu đáng kể của Việt Nam và cung cấp cho máy bay và tên lửa Trung Quốc gần các căn cứ tấn công miền Nam Việt Nam hơn là khi họ xuất phát từ lãnh thổ Trung Quốc. Thật vậy, hình dạng thuôn dài của lãnh thổ Việt Nam làm mất đi chiều sâu chiến lược và khiến nó dễ bị tấn công từ phía tây. Thành phố Hồ Chí Minh, thành phố lớn nhất Việt Nam, chỉ cách biên giới Campuchia khoảng 50 km.

Hai kết quả thường xảy ra khi một cường quốc như Trung Quốc có được lợi thế quân sự áp đảo trước một nước láng giềng yếu hơn như Việt Nam. 

Tuyến phòng thủ của Hoa Kỳ ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương có thể sẽ tồn tại sau sự mất mát của Việt Nam, nhưng việc bổ sung một quốc gia gần 100 triệu dân và quân đội hùng hậu của nước này vào phe Trung Quốc sẽ làm thay đổi nghiêm trọng cán cân quyền lực mà Washington không thiện cảm. 

Bắc Kinh cũng sẽ đạt được sự thống trị rõ ràng trên Biển Đông. Đáng lo ngại hơn, với việc Việt Nam hỗ trợ Trung Quốc và Campuchia, Thái Lan sẽ trở thành trung tâm mới của sự chú ý của Bắc Kinh và đối mặt với một liên minh áp đảo. Thật vậy, quyền bá chủ của Trung Quốc đối với Đông Dương, kết hợp với việc nước này ngày càng nắm lấy chính phủ đảo chính của Myanmar, có thể đe dọa Thái Lan từ cả hai phía và khiến nó không thể đương đầu.

Kết cục khác là chiến tranh. Cường quốc xâm lược nước láng giềng yếu hơn với hy vọng chiến thắng chóng vánh. Như số phận của Ukraine cho thấy, chiến tranh là một lựa chọn hấp dẫn cho một bá chủ khu vực đầy tham vọng tin rằng một chiến thắng dễ dàng là có thể xảy ra. 

Trung Quốc có thể không thoát ra khỏi cuộc chiến như vậy và sẽ kế thừa một Việt Nam đang suy yếu, nhưng kết quả vẫn có thể là một bước nhảy vọt lớn của Trung Quốc đối với bá chủ ở Đông Nam Á. Tệ nhất, Bắc Kinh có thể không đánh chiếm được toàn bộ Việt Nam, nhưng cuộc tấn công dữ dội có thể sẽ phá hủy nền kinh tế, cơ sở hạ tầng và quân sự của Hà Nội, do đó biến Hà Nội thành một con mồi yếu hơn trong thời gian tới. 

Như hiện tại, giới lãnh đạo Trung Quốc có lẽ không có kế hoạch xâm lược Việt Nam. Nhưng tham vọng phát triển cùng với khả năng, và cuộc tranh cãi tiếp theo về một đảo ở Biển Đông hoặc một cuộc biểu tình chống Trung Quốc ở Việt Nam có thể khiến Bắc Kinh phải giải quyết vấn đề Việt Nam một lần và mãi mãi.

Trong bối cảnh đó, Hoa Kỳ nên giúp Việt Nam tránh khỏi cơn ác mộng chiến lược của liên minh Trung Quốc-Campuchia-Lào. Việt Nam có thể có cơ hội chiến đấu chống lại một cuộc tấn công của Trung Quốc chỉ đến từ phía bắc trên một địa hình hiểm trở có lợi cho việc phòng thủ. Người Việt Nam sẽ có thể tập trung phần lớn sức mạnh chiến đấu của mình ở đó và đạt được tỷ lệ lực lượng thuận lợi.

Ngay cả khi người Việt Nam không thể lặp lại chiến thắng tuyệt đẹp năm 1979, thì cuộc hành quân về phía nam của Trung Quốc có thể biến thành một chiến dịch tiêu hao chậm chạp và đau đớn đối với Bắc Kinh. 

Cuộc kháng chiến quyết liệt của Ukraine chống lại Nga nhắc nhở chúng ta rằng các cường quốc không tự động chiến thắng các quốc gia kém hơn. Tuy nhiên, nếu Trung Quốc có thể tấn công từ lãnh thổ của họ, Campuchia và Lào, Hà Nội sẽ cần phải phân tán lực lượng trên toàn lãnh thổ và gặp khó khăn hơn khi đối mặt với cuộc tấn công dữ dội.

Điều cấp thiết nhất đối với Washington là chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc ở Lào. Nếu Lào có thể đứng ngoài sự chèo kéo của Trung Quốc, thì Bắc Kinh sẽ vẫn không thể tích lũy đủ sức mạnh chiến đấu để xâm lược Việt Nam từ phía tây. 

Bước đầu tiên dễ dàng thực hiện là đề nghị Mỹ huấn luyện binh lính Lào. Cung cấp vũ khí tối tân cho Lào là rất rủi ro do Viêng Chăn gần với Bắc Kinh và Mátxcơva. Tuy nhiên, việc tặng hoặc bán thiết bị cũ hoặc bỏ đi của Mỹ sẽ có thể giúp người Lào không quay sang Trung Quốc. Ngoài ra, bất chấp mối quan hệ Mỹ-Nga đang có mối quan hệ bất ổn hiện tại, Washington sẽ khôn ngoan khi nhắm mắt làm ngơ trước ảnh hưởng của Nga ở Lào, vì những nỗ lực trục xuất người Nga sẽ làm tăng sự phụ thuộc của Lào vào Trung Quốc. Hoa Kỳ cũng có thể cung cấp các cà rốt kinh tế như quan hệ thương mại ưu đãi.

Giữ Lào ngoài tầm kiểm soát của Bắc Kinh sẽ ngăn chặn tình huống xấu nhất xảy ra với liên minh Trung Quốc-Campuchia-Lào. Tuy nhiên, ngay cả một lực lượng nhỏ của Trung Quốc ở Campuchia, kết hợp với chính quân đội Campuchia, cũng đủ để điều động các lực lượng đáng kể của Việt Nam để bao phủ biên giới phía tây của họ. Do đó, Hoa Kỳ nên cung cấp không gian thở cho Phnom Penh để nới lỏng sự kìm kẹp của Trung Quốc. Một nguyên nhân quan trọng khiến Campuchia phụ thuộc vào Trung Quốc là sự thù địch của Mỹ đối với chế độ hiện tại.

Sự thù địch giả định của Washington đối với chế độ Lukashenko ở Belarus khiến Minsk không còn lựa chọn nào khác ngoài việc gây hấn với Moscow. Điện Kremlin sau đó có thể sử dụng Belarus làm bàn đạp cho lực đẩy của họ đối với Kyiv. Do đó, chính sách ngoại giao thúc đẩy dân chủ của Hoa Kỳ đã trực tiếp tạo điều kiện cho Nga tấn công Ukraine. 

Washington không được lặp lại sai lầm này ở Đông Nam Á và do đó, không nên công khai tố cáo chế độ Phnom Penh. Tuy nhiên, nó có thể bày tỏ riêng với các nhà lãnh đạo Campuchia rằng mối quan hệ quá thân thiết với Bắc Kinh có thể dẫn đến những nỗ lực của Mỹ nhằm gây mất ổn định chế độ. Mặc dù hiện tại, việc bán vũ khí không còn là vấn đề do có mối liên hệ với Trung Quốc, nhưng Washington có thể đưa ra các đảm bảo an ninh và kinh tế nếu Campuchia thực hiện các bước để hạn chế ảnh hưởng của Trung Quốc.

Dylan Motin là nghiên cứu viên thỉnh giảng tại Viện Nghiên cứu Viễn Đông của Đại học Kyungnam và là ứng viên tiến sĩ chuyên ngành khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Kangwon.

https://nationalinterest.org/feature/vietnam-danger-america-can-help-202090