Chủ nghĩa tư bản Việt Nam bắt đầu từ… Liên Xô!

Chủ nghĩa tư bản Việt Nam bắt đầu từ… Liên Xô!

Jackhammer Nguyễn 13-6-2021 Một số chương của sách “Đông Âu anh hùng truyện” đang được đăng tải, trong đó, một số người mong đợi là nó sẽ tiết lộ nhiều chi tiết hậu trường thú vị về những nhân vật đại gia Việt Nam phất lên … từ dạo ấy (dạo Đông Âu sụp đổ). Lịch sử luôn có những điều trớ trêu. Một trong những điều đó là, chủ nghĩa tư bản Việt Nam lại xuất thân trên cái xác chết của nhà nước cộng sản Liên Xô!

Tuy chưa đọc hết quyển sách, người ta cũng thấy là, có thể những chi tiết như thế sẽ xuất hiện không như mong đợi. Ngoài một số gương mặt đã trở thành nhân vật công chúng như Nguyễn Quang A, Kiên “đầu bạc”, Trương Gia Bình… tác giả cũng khá kín tiếng về nhiều nhân vật khác với những dòng tên viết tắt.

Nhưng đọc Đông Âu anh hùng truyện, ta lại có thêm những ghi chép, những nhận định của người trong cuộc, để khẳng định rằng, chủ nghĩa tư bản Việt Nam xuất phát từ … Liên Xô, hay nói đúng hơn là từ cái thây ma của Liên Xô. Rõ nhất là chương 1001 cách kiếm ăn thuở Liên Xô tan vỡ.

Thuở Liên Xô sụp đổ là thời kỳ mà nhiều nhà kinh tế học gọi là chủ nghĩa tư bản hoang dã, hay các sách giáo khoa Marxism gọi là thời kỳ tích lũy tư bản, nôm na là thời kỳ tích góp tiền bạc để làm ăn về sau.

Đa số các nền kinh tế tư bản tự do phương Tây đều trải qua thời kỳ này, từ cuộc chinh phục miền Tây, tìm vàng (gold rush) ở Mỹ, cho đến những hạm thuyền thực dân Anh ở Ấn Độ, Pháp ở Đông Dương, Tây Ban Nha ở Nam Mỹ. Một thời kỳ đầy máu và nước mắt.

Theo mô tả của tác giả Nguyễn Nam, thời kỳ tích lũy tư bản này của người Việt ở Liên Xô cũng đầy máu và nước mắt, từ việc phân kim gom vàng cho đến buôn rượu lậu, từ khuân vác hàng hóa chợ trời cho đến buôn lậu đô la. Rồi cũng có sự tiếp tay của quan chức, cướp bóc, mãi dâm… Nếu có khác chăng là sự lén lút rụt rè của người Việt trên một xứ sở không phải của mình, và mình cũng không có sức mạnh để chinh phục như những thực dân tiền tư bản Mỹ, Anh, Pháp, Tây Ban Nha thuở trước.

Từ sự hỗn loạn tranh tối tranh sáng, những kẻ khôn ngoan lanh lợi nhất đã nổi lên, với nhiều tài sản tích góp được, đúng thời cơ nước Việt Nam mở cửa chấp nhận kinh tế thị trường, họ đã trở thành những nhà tư bản, được pháp luật bảo vệ cũng giống như những đồng nghiệp của họ ở trời Tây.

Có thể có người sẽ phản biện lại chuyện Chủ nghĩa tư bản Việt Nam (hiện nay) xuất phát từ Liên Xô, rằng nền kinh tế tư bản Việt Nam hiện nay có rất nhiều vốn liếng từ đầu tư trực tiếp (FDI), hay là cũng xuất phát từ cái nền của nền kinh tế thị trường miền Nam, có từ thời Việt Nam Cộng hòa. Điều này không sai, nhưng theo tôi thì các “soái Đông Âu”, đóng vai trò quan trọng nhất.

Những đại gia Việt Nam nổi lên từ Đông Âu và Liên Xô này, đại đa số xuất phát từ miền Bắc Xã hội Chủ nghĩa, họ am tường hệ thống cộng sản, thậm chí họ là người của hệ thống, từ đó họ nắm lợi thế làm ăn khi Việt Nam được mở cửa. Các công ty nước ngoài vào Việt Nam, cần đất đai, nhân công, giao dịch giấy tờ… qua tay họ thì rất thuận tiện.

Những hoạt động kinh tế tại miền Nam được hồi phục trở lại cũng một phần qua tay họ, ví dụ như việc may quần áo, làm nữ trang rẻ tiền tại vùng Sài Gòn – Chợ Lớn trong những năm cuối thập niên 1980, được các “soái” này làm đầu cầu chuyển sang thị trường Đông Âu mới mở, khát hàng rẻ tiền.

Bên cạnh những điều kiện vật chất và kỹ thuật có lợi như thế, các nhà tư bản Việt Nam gốc Liên Xô còn có một lợi thế nữa là lợi thế tâm lý của kẻ chiến thắng. Sau năm 1975 đại bộ phận dân chúng miền Nam bị tê liệt vì thua trận một phần, phần khác họ bị những kẻ chiến thắng đối xử không công bằng.

Nhiều người miền Nam đã bỏ chạy, bằng con đường vượt biển, hay đoàn tụ gia đình sau này, thì một đi không trở lại. Của cải họ tạo ra ở lại phương Tây phần lớn, cũng có một số quay về nhưng không nhiều và không thành công. Sự tích góp của cải của những người Việt từ miền Nam qua phương Tây không thể bằng những người miền Bắc sang Đông Âu, vì họ sống trong một xã hội đã có quy cũ, không phải tranh tối tranh sáng như Liên Xô lúc sụp đổ.

Không những làm chủ nhân ông kinh tế, tài chính tại Việt Nam, và vẫn còn làm ăn tại các nước Đông Âu, các đại gia Việt Nam gốc Đông Âu, hay gốc miền Bắc Việt Nam vươn sang cả phương Tây, như một số tin gần đây nói là ông Phạm Nhật Vượng có thể sẽ lắp ráp xe hơi ở Mỹ, hay là chủ một quán ăn Việt Nam tại San Jose, gốc từ miền Bắc, có công ty vận chuyển làm ăn rất khấm khá với Việt Nam trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát.

Có thể những thế hệ người miền Nam sau này sẽ không còn cái mặc cảm bại trận như thế nữa, nhưng cho tới nay chưa thấy những nhân vật tài phiệt xuất thân từ miền Nam, thành công ở phương Tây, rồi lại trở về Việt Nam mà cũng thành công.

Lịch sử luôn có những điều trớ trêu. Một trong những điều đó là, chủ nghĩa tư bản Việt Nam lại xuất thân trên cái xác chết của nhà nước cộng sản Liên Xô!