Chuyện cổ tích “Trầu Cau”
Vua Hùng Vương thứ 6 lấy trái cau, lá trầu và miếng đá vôi nhai thử, thấy màu đỏ thắm, và mùi vị cay nồng. Cảm thương ba người trong câu chuyện, nhà vua truyền trong nhân gian tập ăn trầu, và dùng trầu cau làm lễ cưới hỏi. Tập tục được lưu truyền từ đó cho tới ngày hôm nay.
Qua câu chuyện Con Tấm Con Cám, người ta thấy têm trầu là cả một nghệ thuật, nàng Cám đã têm miếng trầu hình cánh phượng cho bà lão mời Đông Cung Thái Tử. Nếu như giờ đây không lưu lại chuyện cổ tích tự nghìn xưa ấy, thì các thế hệ sau chẳng biết gì đến trầu cau, một vật thể đậm nét văn hóa dân tộc không thể thiếu trong lễ nghĩa.
Thật vậy, trong lễ cưới hỏi người ta đã gìn giữ cổ tục, dùng trầu cau để nói lên lễ nghĩa. Không riêng gì ở trong nước, mà ở hải ngoại nếu có cưới hỏi là người trong cuộc cũng tìm mua cho được cau trầu. Do vậy mà các tiệm buôn ở hải ngoại luôn có sẵn để cung cấp “món hàng đặc biệt” cho những ai cần đến.
Và như đã nói, lễ cưới hỏi thiếu thứ gì thì có thể thông qua, nhưng trầu cau thì bắt buộc phải có. Tùy theo hoàn cảnh, người ta có thể không đặt nặng vật sính lễ, kể cả nữ trang vòng vàng cũng có thể được miễn, chớ trầu cau thì hầu như họ nhà trai không thể thiếu được. Nhà gái sẽ không nhận lễ nếu như thiếu cau trầu.
Trong một bài vọng cổ thu thanh dĩa hát phát hành cuối thập niên 1950, nữ nghệ sĩ Thanh Hương đã hát lên câu: “người ta đòi ruộng đòi trâu, còn em đòi một khay trầu mà thôi”. Khi xưa muốn nói chuyện gì với đối tượng, người ta phải có khay trầu rượu, rót rượu và trầu têm sẵn mời người trước khi mở lời, do bởi “miếng trầu là đầu câu chuyện”.
Có từ thời Vua Hùng thứ 6
Đọc truyện cổ tích nhân gian người ta thấy rằng trầu cau có từ thời Vua Hùng Vương thứ 6. Và sau đây là câu chuyện:
Ngày xửa, ngày xưa có đôi vợ chồng lão nông phu sống hẫm hiu cùng hai người con trai song sinh, giống nhau như hai giọt nước. Người anh tên Tân Sinh và người em tên Lang Sinh. Ngày qua ngày họ sống êm đềm dưới mái tranh, vui vẻ cày bừa, nương rẫy làm kế sinh nhai. Thời gian cứ thế mà trôi như nước chảy xuôi giòng, và khi hai anh em đến tuổi trưởng thành, thì vợ chồng lão nông phu đã già cả, yếu dần và chết đi. Từ khi cha mẹ mất rồi, anh em Tân Sinh và Lang Sinh như thấu hiểu nổi cô đơn, quanh quẻ của mình, họ thương yêu nhau vô cùng.
Cách nhà không xa lắm có một thôn nữ mỹ miều tuổi vừa mười tám. Tân Sinh và Lang Sinh cả hai đều để lòng thương yêu cô gái láng giềng. Nhưng người anh đã được lọt vào cặp mắt xanh của nàng rồi. Thế là Tân Sinh cưới nàng về, và sự thất vọng tràn ngập trong lòng người em Lang Sinh.
Mái nhà tìm được sự ấm cúng giữa ba người. Lang Sinh không ganh ghét mà trái lại cố giết mối sầu tuyệt vọng ấy đi. Có nhiều khi sự lầm lẫn xảy ra, khiến Lang Sinh đau lòng vô cùng. Một hôm hai anh em đi làm ruộng, Lang về sớm hơn, chị dâu Lang lui cui dưới bếp nấu cơm. Nàng thấy Lang về, ngở là chồng mình về sớm như mọi khi, mừng rở chạy ra ôm chầm Lang Sinh âu yếm. Rồi có khi hai anh em đang làm việc ngoài đồng. Chị dâu mang cơm ra, vô tình nàng chạy lại ôm Lang Sinh mà ngở là chồng mình.
Lang Sinh buồn bực, muốn cho hạnh phúc của anh được vuông tròn, nên bỏ nhà ra đi. Băng rừng lội suối, đi mãi, đi mãi! Khóc than, than khóc! Một ngày kia vừa đến trước mái nhà của lão tiều phu, Lang Sinh ngã ra bất tỉnh, Lão tiều đem chàng vào nhà, chờ đợi khi tỉnh lại, ông hỏi Lang Sinh, chàng thuật rõ câu chuyện rồi trút hơi thở cuối cùng.
Ảnh minh họa trầu cau. Courtesy photo
Lễ nghĩa trầu cauQua câu chuyện Con Tấm Con Cám, người ta thấy têm trầu là cả một nghệ thuật, nàng Cám đã têm miếng trầu hình cánh phượng cho bà lão mời Đông Cung Thái Tử. Nếu như giờ đây không lưu lại chuyện cổ tích tự nghìn xưa ấy, thì các thế hệ sau chẳng biết gì đến trầu cau, một vật thể đậm nét văn hóa dân tộc không thể thiếu trong lễ nghĩa.
Thật vậy, trong lễ cưới hỏi người ta đã gìn giữ cổ tục, dùng trầu cau để nói lên lễ nghĩa. Không riêng gì ở trong nước, mà ở hải ngoại nếu có cưới hỏi là người trong cuộc cũng tìm mua cho được cau trầu. Do vậy mà các tiệm buôn ở hải ngoại luôn có sẵn để cung cấp “món hàng đặc biệt” cho những ai cần đến.
Và như đã nói, lễ cưới hỏi thiếu thứ gì thì có thể thông qua, nhưng trầu cau thì bắt buộc phải có. Tùy theo hoàn cảnh, người ta có thể không đặt nặng vật sính lễ, kể cả nữ trang vòng vàng cũng có thể được miễn, chớ trầu cau thì hầu như họ nhà trai không thể thiếu được. Nhà gái sẽ không nhận lễ nếu như thiếu cau trầu.
Trong một bài vọng cổ thu thanh dĩa hát phát hành cuối thập niên 1950, nữ nghệ sĩ Thanh Hương đã hát lên câu: “người ta đòi ruộng đòi trâu, còn em đòi một khay trầu mà thôi”. Khi xưa muốn nói chuyện gì với đối tượng, người ta phải có khay trầu rượu, rót rượu và trầu têm sẵn mời người trước khi mở lời, do bởi “miếng trầu là đầu câu chuyện”.
Có từ thời Vua Hùng thứ 6
Đọc truyện cổ tích nhân gian người ta thấy rằng trầu cau có từ thời Vua Hùng Vương thứ 6. Và sau đây là câu chuyện:
Ngày xửa, ngày xưa có đôi vợ chồng lão nông phu sống hẫm hiu cùng hai người con trai song sinh, giống nhau như hai giọt nước. Người anh tên Tân Sinh và người em tên Lang Sinh. Ngày qua ngày họ sống êm đềm dưới mái tranh, vui vẻ cày bừa, nương rẫy làm kế sinh nhai. Thời gian cứ thế mà trôi như nước chảy xuôi giòng, và khi hai anh em đến tuổi trưởng thành, thì vợ chồng lão nông phu đã già cả, yếu dần và chết đi. Từ khi cha mẹ mất rồi, anh em Tân Sinh và Lang Sinh như thấu hiểu nổi cô đơn, quanh quẻ của mình, họ thương yêu nhau vô cùng.
Cách nhà không xa lắm có một thôn nữ mỹ miều tuổi vừa mười tám. Tân Sinh và Lang Sinh cả hai đều để lòng thương yêu cô gái láng giềng. Nhưng người anh đã được lọt vào cặp mắt xanh của nàng rồi. Thế là Tân Sinh cưới nàng về, và sự thất vọng tràn ngập trong lòng người em Lang Sinh.
Mái nhà tìm được sự ấm cúng giữa ba người. Lang Sinh không ganh ghét mà trái lại cố giết mối sầu tuyệt vọng ấy đi. Có nhiều khi sự lầm lẫn xảy ra, khiến Lang Sinh đau lòng vô cùng. Một hôm hai anh em đi làm ruộng, Lang về sớm hơn, chị dâu Lang lui cui dưới bếp nấu cơm. Nàng thấy Lang về, ngở là chồng mình về sớm như mọi khi, mừng rở chạy ra ôm chầm Lang Sinh âu yếm. Rồi có khi hai anh em đang làm việc ngoài đồng. Chị dâu mang cơm ra, vô tình nàng chạy lại ôm Lang Sinh mà ngở là chồng mình.
Lang Sinh buồn bực, muốn cho hạnh phúc của anh được vuông tròn, nên bỏ nhà ra đi. Băng rừng lội suối, đi mãi, đi mãi! Khóc than, than khóc! Một ngày kia vừa đến trước mái nhà của lão tiều phu, Lang Sinh ngã ra bất tỉnh, Lão tiều đem chàng vào nhà, chờ đợi khi tỉnh lại, ông hỏi Lang Sinh, chàng thuật rõ câu chuyện rồi trút hơi thở cuối cùng.
“18 Thôn Vườn Trầu”
Ở vùng Bà Điểm, Hóc Môn cách Sài Gòn khoảng hơn 15 cây số về hướng Tây Bắc, nơi đây khi xưa gọi là “18 Thôn Vườn Trầu”. Vùng này hầu như nhà nào họ cũng có trồng trầu, trồng cau không nhiều thì ít. Về kỹ thuật trồng trầu có liên quan đến câu ca dao, mà các thiếu phụ ở miền thôn quê hát ru con: “Trồng trầu thì phải khai mương, làm trai hai vợ sao thương không đồng”.
Không biết cách ăn trầu ở ngoài Bắc có khác với ăn trầu trong Nam hay không, mà cô đào đất Bắc khi nhận đóng vai Bà Năm Trầu, cô đã phải khổ công nghiên cứu tập dượt. Do bởi nhận một vai trò, mà dù người miền Nam rặt cũng chưa chắc ăn, nếu như không tìm hiểu, nghiên cứu thật kỹ lưỡng thì khó mà nhập vai được, đó là vai Bà Năm Trầu, một bà già trầu Nam Bộ.
Tuy đã sống hơn 20 năm ở miền Nam, đã nhiều lần gặp các bà già trầu trong Nam, nhưng lần này khi nhận vai diễn, Thanh Vy rất lo, nên ngoài phần tập dượt chung ở sàn tập, cô đã phải bỏ nhiều buổi đi ra chợ để quan sát các bà già trầu, đồng thời tiếp xúc với mấy bà bán trầu cau, để tìm hiểu thêm về cách ăn trầu, têm trầu, xỉa thuốc của các cụ, rồi về nhà tập thử, đến nỗi tối ngủ còn nằm mơ thấy mình nhau trầu đến... cứng hàm!
Do đạo diễn buộc phải ăn trầu thật, và bởi vì lần đầu mới tập ăn nên Thanh Vy bị say trầu. Ít ai biết được tối nào diễn vai bà Nam Trầu, Thanh Vy cũng như... người say. Đàn ông say rượu, còn cô say... trầu, say đến chảy cả nước mắt vì cả đời chưa hề biết mùi trầu là gì. Suất hát nào cũng vậy, trước giờ diễn hơn nửa tiếng thì Thanh Vi đã phải ăn trầu, nhổ bớt hai lớp nước đầu cho bớt say, để cái cảm giác say nồng giảm đi chỉ còn như lâng lâng. Có người nói vui nhờ cái say lâng lâng ấy mà diễn xuất của Thanh Vy trong vai Bà Năm Trầu dường như bay bổng hơn.
Thanh Vy làm người xem hết sức thú vị, vì một tính cách rất dễ thương của một bà lão. Bà Năm Trầu vừa xuất hiện đã lập tức gây sự chú ý.
Sự tích Trầu Cau
Bìa đĩa hát Chuyện cổ tích “Trầu Cau”. Photo courtesy of CLVN.
Và sau đây tôi xin kể tiếp câu chuyện sự tích Trầu Cau:
Từ ngày người em bỏ ra đi, Tân Sinh buồn vô cùng, chàng quyết tìm kiếm em. Tân Sinh đến nhà lão tiều, lão tưởng là Lang Sinh sống dậy, vì hai người giống nhau như một, Tân Sinh được biết chuyện như thế, ra thăm mộ người em. Bấy giờ nấm mộ biến thành một phiến đá lớn. Tân Sinh gục đầu bên gò đá mà khóc cho đến chết.
Vợ chàng ngày tháng trông chờ bên mái tranh hiu quạnh, vẫn vắng bặt bóng chồng, nàng quảy gói lên đường vạn lý tầm phu. Rồi thì cũng lại đến nhà lão tiều, nàng biết rõ câu chuyện. Ra thăm mộ chồng và em, nàng vô cùng kinh ngạc vì chỉ thấy một phiến đá trắng, cạnh bên có một cây cau. Sự đau đớn xé nát lòng người vợ hiền, chị thảo. Nàng dựa vào thân cây, khóc kể đến chết cho trọn lòng chung thủy. Nàng chết rồi, có một dây trầu quấn chặt lấy thân cau, cạnh phiến đá vôi trắng nỏn nà.
Vua Hùng Vương thứ 6 có dịp thân hành ngang qua đây, nhìn thấy cây cau, dây trầu và phiến đá, và nghe lão tiều phu kể lại câu chuyện. Nhà vua lấy trái cau, lá trầu và miếng đá vôi nhai thử, thấy màu đỏ thắm, và mùi vị cay nồng. Cảm thương ba người trong câu chuyện, nhà vua truyền trong nhân gian tập ăn trầu, và dùng trầu cau làm lễ cưới hỏi. Tập tục được lưu truyền từ đó cho tới ngày hôm nay.
Ngành Mai, thông tín viên RFA
2014-07-26
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét