Hoa Kỳ nghĩ gì về quan hệ Việt-Nga?

Trước chuyến thăm của Thủ tướng Phạm Minh Chính, Hoa Kỳ nghĩ gì về quan hệ Việt-Nga?

Joaquin Nguyễn Hòa, Gửi bài từ California, Hoa Kỳ, 4 tháng 5 2022 - Cuộc xâm lăng của nước Nga vào Ukraine làm dấy lên một liên minh phương Tây chưa từng thấy từ Chiến tranh Lạnh cho đến nay, thì tin "tập trận với Nga" của Việt Nam quả là một cơn chấn động đối với nhiều người quan sát Việt Nam, trong cũng như ngoài nước.

Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính phát biểu trong cuộc họp báo với người đồng cấp Nhật Bản tại Hà Nội, Việt Nam, ngày 01 tháng 5 năm 2022

Tin này lại được tung ra ngay sau ba lần bỏ phiếu tại hội đồng Liên hiệp quốc để đưa ra những nghị quyết chống đối cuộc xâm lược của nước Nga, trong đó Việt Nam hai lần bỏ phiếu trắng, một lần bỏ phiếu chống, đi ngược lại với đa số các quốc gia thành viên Liên Hiệp Quốc.

Thế nhưng truyền thông Việt Nam lại hầu như im lặng.

Nếu những người Việt trong nước chỉ đọc báo chí Việt Nam thì chỉ biết đến tin tập trận này vào ngày 21/4/2022, khi bà Lê Thị Thu Hằng, phát ngôn viên bộ ngoại giao Việt Nam trả lời báo chí. Bà Hằng phải trả lời câu hỏi về tin tập trận nhưng chỉ nêu những quan điểm chung chung về chính sách quốc phòng của Việt Nam, bà không hề đề cập đến hai tên Việt Nam và Nga, cũng như không hề nói đến cuộc tập trận cụ thể này.

Những người Việt đọc báo Việt Nam cũng có thể sẽ bỏ qua tin này vì nó chìm ngập trong hàng hà sa số những tin tức khác, được đưa ra với tần suất cao hơn rất nhiều.

Trong giới quan sát Việt Nam, đa số nói đến những ràng buộc lịch sử, kinh tế, quốc phòng của Việt Nam đối với nước Nga, đã dẫn đến thái độ của Việt Nam trong những lần bỏ phiếu tại Liên Hiệp Quốc. Bên cạnh đó, những người này nhấn mạnh đến tầm quan trọng của Việt Nam về địa chính trị trên bàn cờ toàn cầu của Hoa Kỳ, vì thế đã có những ưu ái trong chính sách với Việt Nam, chẳng hạn như không cấm vận Việt Nam vì Việt Nam mua vũ khí Nga, rằng Việt Nam phải có thời gian để đa dạng hóa nguồn vũ khí của mình, hay là vũ khí Nga rẻ hơn,…

Nhưng cũng có những ý kiến rằng Việt Nam sắp tới đây sẽ gặp rắc rối với Mỹ vì cứ theo phe Nga, mà nghiêm trọng nhất là cuộc tập trận (?) với nước Nga trong năm 2022 này. Trong số này có nhà báo chuyên về Đông Nam Á là David Hutt. Ông Hutt viết trên tờ Asia Times rằng Việt Nam có thể bị "dính" lệnh trừng phạt của Mỹ nếu cứ tiếp tục quan hệ quân sự với Nga. Bài này được viết hai ngày sau khi tin về kế hoạch tập trận được truyền thông Nga đưa ra.

Một nhà quan sát Việt Nam đầy kinh nghiệm là GS Carl Thayer đặt vấn đề thận trọng hơn trên tờ The Diplomat vào ngày 22/4/2022 rằng liệu sẽ diễn ra cuộc tập trận đấy hay không, hay chỉ là một cuộc diễn tập… thể thao? Ông Carl Thayer cũng khá bối rối trước tin tập trận này, vì trước đó ông có đặt một câu hỏi vào ngày 20/4/2022, một ngày sau khi Nga tung tin tập trận, rằng liệu Việt Nam có dám chấp nhận rủi ro bị Mỹ cấm vận khi cứ giữ quan hệ quân sự với Nga.

Một nguồn tin ngoại giao Việt Nam nói với tôi về những thông tin xung quanh việc tập trận Việt-Nga 2022: "Ôi mấy cái xe tăng đấy đâu có gì là lớn chuyện." Nguồn tin này nói thêm là kế hoạch tập trận hay "diễn tập", đã dự trù lâu rồi.

Trong bản tin mà Nga đưa ra, có đề cập đến một viên tướng Việt Nam, ông Đỗ Đình Thanh, tư lệnh binh chủng thiết giáp của Việt Nam. Đúng là giữa những hình ảnh hàng trăm, nếu không phải là hàng ngàn xe tăng Nga phơi xác trên những cánh đồng Ukraine mà Việt Nam thực sự tập trận xe tăng với Nga thì thật là ngộ nghĩnh.

Vào ngày 24/4/2022, Bộ ngoại giao Hoa Kỳ gửi thông báo đến báo chí rằng ông Kurt Campell, người phụ trách vùng châu Á - Thái Bình Dương, sẽ họp báo về chính sách Ấn Độ - Thái Bình Dương của Mỹ, vào ngày 26/4/2022.

Cuộc họp báo sau đó diễn ra với ông Kristenbrink, cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam, hiện đang là phụ tá của ông Campell. Trong cuộc họp báo không thấy nhà báo Việt Nam nào đặt câu hỏi, cũng như không có đề cập nào đến cuộc chiến Ukraine-Nga.

Mỹ không để ý đến vụ VN bỏ phiếu?

Đối với các tờ báo lớn của Mỹ, hành động bỏ phiếu của Việt Nam liên quan đến nước Nga, hầu như không được nhắc đến.

Ngày 14/4/2022, tờ báo hàng đầu của Mỹ là tờ The New York Times, có bài khá tổng quát về khuynh hướng các quốc gia ở giữa, không chống Nga, cũng không đứng cùng phương Tây trong cuộc xung đột hiện nay. Việt Nam chỉ được nhắc đến hai lần, là chiến tranh Việt Nam, và việc Việt Nam thất vọng khi Mỹ rút ra khỏi thỏa ước mậu dịch xuyên Thái Bình Dương (TPP) hồi năm 2017.

Bài báo nhắc đến Singapore, đồng minh thân cận với Mỹ ở Đông Nam Á, bỏ phiếu trắng trong nghị quyết trục xuất Nga khỏi hội đồng nhân quyền Liên hiệp quốc (Việt Nam bỏ phiếu chống), và Indonesia vẫn tiếp tục mời tổng thống Nga Putin đến dự hội nghị G20 tạo nước này trong năm nay.

Một nguồn tin ngoại giao Việt Nam giấu tên cho biết rằng ngay sau khi Nga xâm lăng Ukraine, có các quan chức Việt Nam, dù không lên tiếng công khai, nhưng đã trách móc Moscow gây ra cuộc chiến, điều đặt Hà Nội vào thế khó xử đối với chính những tuyên bố về độc lập chủ quyền, không can thiệp vào chuyện nội bộ của nước khác,… của chính Hà Nội từ trước tới nay.

Có thể tưởng tượng là những hoạt động ngoại giao ngầm tương tự như thế cũng đang diễn ra giữa Việt Nam và Mỹ để tháo gỡ những bối rối kiểu nước Nga tung tin tập trận. Điều rõ nhất là tin này chỉ được báo chí Việt Nam đề cập sơ lược sau cuộc họp báo của bà Lê Thị Thu Hằng.

Những bận bịu lớn nhất của các quan chức ngoại giao Việt Nam lúc này là việc chuẩn bị cho chuyến đi của Thủ tướng Phạm Minh Chính đến Mỹ tham gia hội nghị thượng đỉnh Mỹ Asean, dự trù diễn ra vào 12 và 13/5/2022. Một phái đoàn Việt Nam đông đúc dự định sẽ đến bang California với những họp bàn về kinh tế giữa Hà Nội và tiểu bang giàu có nhất nước Mỹ này. Các viên chức Mỹ ở California đang bàn nhau sẽ mời đoàn Việt Nam đến nơi nào, miền Bắc California hùng mạnh về kỹ thuật, hay Los Angeles, thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam, theo những gì tôi tìm hiểu được.

Trong các nhận xét về quan hệ Việt Mỹ sau tin "tập trận", có ông Khang Vu (Vũ Xuân Khang, Boston) nhận định trong bài trên Asia Times rằng, cho đến hiện nay khả năng Mỹ cấm vận Việt Nam vì quan hệ với Nga là thấp, tức là người Mỹ có vẻ cũng không ngạc nhiên về thái độ của Việt Nam trong cuộc chiến Ukraine.

Bài thể hiện quan điểm riêng của ông Joaquin Nguyễn Hoà ở San Jose, California, Hoa Kỳ.

https://www.bbc.com/vietnamese/forum-61320891.