Viễn cảnh chắc thắng 100% trong vụ kiện Formosa

Viễn cảnh lạc quan trong vụ kiện Formosa của các nạn nhân

Theo đánh giá của LS Võ An Đôn khi trả lời phái viên Tin Mừng Cho Người Nghèo thì vụ khiếu kiện của các nạn nhân Vũng Áng lần này chắc chắn thắng với xác xuất 100%. Nếu có rủi ro vẫn là do thái độ lươn lẹo bất minh trong cách giải quyết của đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam. Điều khiến LS Đôn tin tưởng chắc chắn như vậy là vì trong cuộc họp báo hôm 30-6, chính Formosa đã gập mình công khai nhận lỗi phá hoại môi trường biển đưa tới thảm họa cá chết, người chết, ngư dân lâm cảnh đói khổ vì mất môi trường sinh sống.

Tóm tắt diễn tiến dẫn tới vụ kiện
Khởi phát từ ngày 06-4-2016 và liên tiếp nhiều ngày sau đó, ngư dân sống quanh Vũng Áng thuộc huyện Kỳ Anh tỉnh Hà Tĩnh phát hiện hàng chục ngàn tấn cá chết đủ loại phơi trắng dọc dài 240 cây số bãi biển tới tận Lăng Cô, tỉnh Quảng Nam. Ngay lập tức, sự kiện hi hữu này đã được những trang mạng trong và ngoài nước phổ biến rộng rãi với những hình ảnh cụ thể, lôi kéo sự nhập cuộc của dư luận quốc tế.

Cùng với những phát hiện sơ khởi từ các thợ lặn và các ngư phủ địa phương, nghi vấn về nguyên nhân cá chết được qui cho tổ hợp gang thép Formosa, một công ty xuất xứ từ Đài Loan nhưng về mặt kỹ thuật được trao phó cho MCC, một tổ hợp hóa chất đặt dưới quyền điều hành trực tiếp của nhà cầm quyền Bắc Kinh[1]. Bằng chứng được trưng dẫn là anh Lê Văn Ngày, người đầu tiên cùng với các đồng nghiệp thợ lặn sau đó, đã tìm ra miệng ống xả chất thải dưới đáy biển Vũng Áng nối từ nhà máy Formosa. Và anh Lê Văn Ngày bị nhiễm độc chất cực mạnh, phải nhập bệnh viện và không lâu đã qua đời một cách bí ẩn. Điều đáng quan tâm là cái chết của anh Ngày đã bị giới y tế địa phương do lệnh thượng cấp tìm cách ếm nhẹm, tương tự như những trường hợp bị nhiễm độc chất thủy ngân, chì của người bệnh và chết sau đó.

Sự kiện đặt ra rất nhiều nghi vấn cho công luận trong và ngoài nước là sự im lặng gần như tuyệt đối của giới cầm quyền trong đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam. Người ta ghi nhận, hôm 22-4, tức là chỉ 16 ngày sau khi tin thảm họa cá chết hàng loạt nổ ra, Tổng Bí Thư đảng cộng sản Nguyễn Phú Trọng tới thăm tổ hợp Formosa, nhưng ông ta không hề ghé thăm hay có một động thái, một lời nói nào quan tâm tới những đe dọa về an sinh của cả triệu ngư dân địa phương.

Tiếp theo là những lời tuyên bố hàm hồ, đưa đẩy của những giới chức có trách nhiệm trong việc “rước voi dày mồ” ở Ba Đình thuộc Bộ Tài Nguyên & Môi Trường, nhất là các trò hề tắm biển, ăn cá của các viên chức Đà Nẵng càng làm cho sự phẫn nộ của các nạn nhân gia tăng. Cho đến khi những minh chứng về sự hiện hữu của các chất thải cực độc như chì, thủy ngân hòa tan trong nước biển, tiêm nhiễm trong các loại hải sản chết dưới biển sâu, Hànội bắt buộc phải tổ chức cuộc họp báo hôm 30-6 với màn kịch dàn dựng lộ liễu để tập đoàn lãnh đạo Formosa gập mình nhận lỗi kèm theo khoản bồi thường bèo bọt 500 triệu mỹ kim!

Nghi vấn được nhân rộng trong dư luận quần chúng về những bàn tay nhám của đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam đã nhúng sâu vào thảm họa này khiến chế độ không những làm lơ mà còn tìm cách gỡ rối cho tổ hợp Formosa.

Và đây là giọt nước cuối cùng làm tràn ly.

Những Thánh Lễ cầu cho công lý & những đợt xuống đường

Ngay sau màn kịch nhận lỗi của Formosa, Nguyễn Xuân Phúc bất chấp ý kiến của nạn nhân và đồng bào, đơn phương nhận khoản bồi thương do tác nhân gây thảm họa bố thí với lời tuyên bố hàm ẩn ý định “tha Tào”: “Đánh kẻ chạy đi, không ai đánh kẻ chạy lại”, dân chúng và giới lãnh đạo tôn giáo địa phương bắt đầu hành động. Những Thánh Lễ cầu cho các nạn nhân và công bằng lẽ phải sớm thực thi được tổ chức tại khắp các giáo đường 4 tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Nam, Thừa Thiên. Cùng lúc nhiều cuộc biểu tình chống Formosa, phản kháng thái độ thiếu minh bạch của giới hữu quyền với sự tham dự của hàng chục ngàn người đồng loạt nổ ra. Riêng Chúa Nhật 15-8 nhân Lễ Đức Mẹ Vô Nhiễm, Bổn mạng Giáo phận Vinh, ngót 40 ngàn đồng bào Công giáo đã lũ lượt tìm về Xã Đoài dâng Thánh Lễ cầu nguyện cho công lý và các nạn nhân thảm họa môi trường Vũng Áng. Sau đó, các tín hữu Công giáo đã phối hợp với lương dân tổ chức một cuộc tuàn hành vĩ đại lên án Formosa và những kẻ đồng lõa.

Sự lên tiếng quyết liệt của Giám Mục Giáo phận Vinh

Bất chấp những luận điệu bôi bẩn của các cơ quan truyền thông và giới an ninh nhà nước, Đức Cha Phaolô Nguyễn Thái Hợp, Giám Mục Giáo phận Vinh, trong những Thư chung và các bài thuyết giảng, đã mạnh mẽ lên án hành vi làm ô nhiễm môi trường, hủy hoại đời sống của hàng chục ngàn gia đình ngư dân và những gia đình sống bám vào những nghề phụ như nghề làm muối do tập đoàn Formosa gây ra, cùng những động thái thiếu minh bạch của đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam.

Trung tuần tháng 9 vừa qua, trả lời cuộc phỏng vấn của VietCatholic News, từ Việt Nam, vị lãnh đạo tinh thần Giáo phận Vinh một lần nữa công khai tố cáo trước công luận quốc tế, cách riêng tập thể người Việt tị hạn hải ngoại, kẻ đã nhẫn tâm gây ra thảm họa biển chết, cá chết, người chết cùng những di hại lâu dài cho người dân Việt Nam.

Noi gương vị lãnh đạo của mình, nhiều Linh mục trong Giáo phận, -trong số phải kể tới tấm gương can đảm của LM Đặng Hữu Nam, chánh xứ Phú Yên-, bắt đầu lên tiếng. Những bài giảng bốc lửa của cha từ Giáo đường Phú Yên vang dội khắp ba miền đất nước, vượt qua đại dương len lỏi vào các cộng đồng Việt Nam tị nạn hải ngoại. Từ Âu Châu, Úc Châu tới các quốc gia Bắc Mỹ, Canada và Hoa Kỳ.

Vượt xa những lời lên án quyết liệt lâu nay, phản ứng và ngôn từ của tập thể tín hữu và giới lãnh đạo bắt đầu chuyển qua những dự kiến cụ thể hơn. Chúng tôi muốn nói tới việc khởi kiện Fomosa cùng những cá nhân và tập thể đứng đàng sau ra trước pháp luật. Khởi sự là tòa án địa phương và xa hơn có thể là hệ thống pháp luật quốc tế.

Cha Nam với những dự tính và hành động cụ thể

Nghe, nhìn những link video chuyển ra từ quốc nội, đồng bào hải ngoại nhận ra thái độ cương quyết, không ngại khó khăn, gian khổ -kể cả những đe dọa chết chóc- của vị giáo sĩ chánh xứ Phú Yên. Những lời tâm sự của ngài khiến người viết những dòng này không khỏi liên tưởng tới âm vang những lời tuyên tín đá vàng của Linh Mục Jerzy Popioluszko, Linh hướng Phong Trào Công Nhân Đoàn Kết Ba Lan và là người con tinh thần của cố Giáo Hoàng Gioan Phaolô II thập niên 80 thế kỷ trước, người đã góp phần tích cực vào sự sụp đổ của chế độ cộng sản Varsovie[2]. Từ đấy đưa tới sự cáo chung toàn bộ hệ thống chư hầu Đông Âu và cuối cùng là Liên Bang Sô Viết.

Tương tự như các tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế (như các LM Phạm Trung Thành, Đinh Hữu Thoại, Lê Quang Uy, Lê Ngọc Thanh, Nguyễn Ngọc Nam Phong, các cha già Dòng Phanxicô Nguyễn Ngọc Tỉnh, Dòng Đa Minh Đỗ Xuân Quế v.v…), khi trả lời mối ưu tư của một tín hữu tỏ dấu thương cảm và lo ngại cho sinh mạng của ngài khi dám thẳng thắn phê phán tội ác của chế độ Hànội, có lần cha Đặng Hữu Nam nói: cũng như mọi người ông cũng sợ bị hành hung, bị tống ngục, nhất là sợ chết. Nhưng không thể vì thế mà ông có thể bàng quan để mặc cho cái ác lộng hành, nhất là nó đe dọa trực tiếp tới tập thể tín hữu mà Thiên Chúa đã giao phó cho ông chăm sóc. Ông không có con đường nào khác là phải quên mình vì người nghèo, nhất là những thành phần thấp cổ bé miệng, bị các thế lực hung bạo cưỡng chế. Vì đấy là con đường sứ mạng của một Giáo Hội từng được Đấng khai mở kỷ nguyên Tân Ước là Chúa Giêsu Kitô chúc phúc với sứ vụ tiên thiên là Giáo Hội của người nghèo, của những người bị áp chế, bị giam cầm.

Từ điểm đứng ấy, trong hơn nửa năm qua, LM Đặng luôn sát cánh và đồng hành với các nạn nhân vụ ô nhiễm môi trường, trong số có các gia đình con chiên của ngài, trên mọi chặng đường gian lao, nguy hiểm. Gần đây, do ý nguyện của các nạn nhân bộc lộ qua những khẩu hiệu, nhưng banners trương lên trong các vụ xuống đường chống kẻ ác, cha thấy được ý nguyện của đồng bào quy vào mấy điểm sau đây:

1/ Trục xuất vĩnh viễn tổ hợp Formosa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam.

2/ Những kẻ gây ô nhiễm môi trưởng biển phải đền bù xứng đáng cho các nạn nhân, đồng thời trả lại nguyên trạng môi trường trong lành cho hàng trăm ngàn gia đình ngư phủ và những thành phần sống bám vào biển như nuôi trồng thủy sản, làm muối.

3/ Buộc những cá nhân hay tập thể đã vì lòng tham, vỉ lợi ích riêng bao che cho Formosa phải trả lời trước công lý.

Để đạt được những mục tiêu tối hậu này, phương cách hữu hiệu và cụ thể nhất là phải truy tố Formosa và những kẻ đồng lõa ra trước pháp luật. Để tiến hành công việc này, trước hết các nạn nhân cần được sự hướng dẫn về những khía cạnh pháp lý, thủ tục lập hồ sơ khiếu kiện, vốn dĩ phức tạp lại càng phức tạp và khó khăn hơn dưới chế độ cộng sản[3]. Đàng khác, vấn đề phương tiện tiền bạc cũng là một khó khăn đối với những thành phần lâm cảnh thất nghiệp, thiếu cơm ăn, áo mặc từ nhiều tháng ngày qua vì thảm họa cá chết, nước biển bị nhiễm những hóa chất cực độc.

Bước khởi đầu cho một hành trình dài

Sau những buổi cầu nguyện và chuẩn bị, sáng sớm hôm Thứ Hai 26-9-2016, nhờ sự trợ giúp phương tiện của đồng bào trong ngoài nước, Lm Đặng Hữu Nam đã thuê 20 xe buýt để chuyên chở 600 đồng bào (con số dự kiến ban đầu) lên thị xã Kỳ Anh nạp hồ sơ khiếu kiện. Nhưng vì an ninh nhà nước dùng uy quyền áp lực với chủ nhân các hãng cho thuê xe buýt nên vào giờ chót số xe hiện diện chỉ đủ chỗ cho 540 người. Dù gặp cản trở mọi mặt, cuối cùng cha Nam và 540 nạn nhân đã hoàn tất hồ sơ pháp lý cùng với đông đảo bà con nhiều giáo xứ khác đi theo yểm trợ, đã tới được huyện Kỳ Anh.

Phải nói đây là một dịp chứng tỏ tinh thần yêu thương, liên đới, trật tự, kỷ luật cao độ giữa những chứng nhân Kitô giáo. Tất cả hơn 500 người, nam cũng như nữ trang phục áo thung trắng in những biểu tượng bảo vệ môi trường, nghiêm chỉnh xếp hàng bước vào trụ sở thị xã Kỳ Anh. Dưới ánh nắng gay gắt, trước sân họ ngồi từng nhóm lắng nghe những lời căn dặn của chủ chăn: giữ gìn vệ sinh, không xả rác, thu gom những rác rưởi vương vãi bên cạnh, vì theo cha Nam đấy là trách nhiệm để bảo vệ môi trường sống của mỗi cá nhân. Với những bà con thuộc nhiều giáo xứ lân cận đứng bên ngoài trụ sở thị xã yểm trợ tinh thần cho các nạn nhân khiếu kiện bên trong, cha Nam cũng nhắc nhở mọi người tuyệt đối giữ thái độ ôn hòa nếu có kẻ cố tình gây sự, và hiệp thông cầu nguyện cho anh chị em mình thành công trong vụ kiện.

Một chi tiết cảm động đáng ghi nhớ: đúng thời điểm cha Nam hướng dẫn các nạn nhân đi khiếu kiện, nguyên TGM Hànội Giuse Ngô Quang Kiệt đã vượt mấy trăm cây số từ Nho Quan đến tiếp xúc với giáo dân Đông Yên, Kỳ Anh như một biểu thị tình liên đới và sự quan tâm của Mục tử đối với đoàn chiên. Đây quả là một điềm lành, một khích lệ tinh thần cho các nạn nhân trong bước đầu đỏi hỏi công lý, sự thật và sự hồi phục của lương tâm, luân lý, lý trí và một nền chính trị chân chính trên đất nước ta[4].

Sau những trì hoãn vì thủ tục rườm rà, cho đến trưa Thứ Ba 27-9, với tư cách đại diện được các nguyên cáo ủy quyền, cha Nam đã hoàn tất việc đệ nạp 506 hồ sơ khiếu kiện Formosa. Bản tin mới nhất của mạng Tin Mừng Cho Người Nghèo của Dòng Chúa Cứu Thế cho hay, theo cha Nam: Tòa sẽ thông báo quá trình “giải quyết đơn” cho cha Nam là người đại diện cho 506 cá nhân đứng tên kiện. Cha Nam cũng cho biết thêm, trong quá trình nhận đơn, ông Phó chủ tịch Thị xã Kỳ Anh đã “chỉ đạo” trực tiếp. Bình luận về sự kiện nghịch thường này, cha Nam nói: “Đây là một sự lấn sân bên phía hành pháp đối với tư pháp trong một đất nước hệ thống tam quyền phân lập bị bỏ quên!”

h3Từ bên trong trụ sở, LM Nam đang nhắn nhủ bà con yểm trợ bên ngoài

Trước khi bà con lên xe ra về, cha Nam cùng tập thể anh chị em ngư dân dâng lời cảm tạ Ơn Trên bằng bài hát Kinh Chúa Thánh Thần và Kinh Hòa Bình. Sau đó cha nhân danh Thiên Chúa ban phép lành cho bà con. Đám đông tín hữu ngư dân xứ Quý Hòa và Dũ Yên đi yểm trợ đứng hai bên đường vẫy chào và chúc lành cho đoàn ngư dân Phú Yên ra về được bình an vô sự.

Được biết, ông Dư Khánh Chương, Phó tổng giám đốc Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh, được báo CNA (Central News Agency) của Đài Loan dẫn lời nói rằng công ty đã nhận được toàn bộ thông tin liên quan đến các vụ kiện, nhưng nói rằng vấn đề này sẽ do chính phủ Việt Nam giải quyết. Ông Dư nhấn mạnh: công ty không can dự vấn đề này, và do đó không thể bình luận.

Chi tiết trên đây cho thấy có những mảng tối trong liên hệ giữa một tổ hợp làm ăn từng công khai nhìn nhận can tội hủy hoại môi trường biển, và một bên cả một hệ thống cầm quyền đã mở cửa đón tập đoàn này vào Vũng Áng, tạo nên cơ sự! Thái độ thản nhiên của Formosa hứa hẹn lá bài tẩy sẽ được lật ngửa trong vụ kiện thế kỷ này.

Dưới đây là phóng ảnh Biên Bản của cái gọi là Tòa Án Nhân Dân Thị Xã Kỳ Anh tỉnh Hà Tĩnh được ký kết lúc 11 giờ 30 sáng Thứ Ba 27-9-2016 giữa “bên giao” là Linh Mục Đặng Hữu Nam, người được ủy quyền thay mặt 506 cá nhân đứng tên khiếu kiện và “bên nhận” là Trần Thanh Hương, Thẩm Phán và Đinh Văn Tứ, Thư Ký.

Đọc kỹ Biên Bản trên đây, nhiều người tỏ ý lo ngại vì với nội dung ấy, có thể tạo ra những sơ hở như cái cớ cho những xách nhiễu kế tiếp của guồng máy tư pháp huyện Kỳ Anh, một cơ chế vốn dĩ bị trói tay từ trên xuống dưới trong chế độ độc tài, chuyên chính cộng sản hiện nay. Tuy nhiên, điều cần chú ý là chính cha Nam đã biết điều này. Vì thế, nội dung câu trả lời cuộc phỏng vấn của trang mạng Tin Mừng Cho Người Nghèo của DCCT chứng tỏ ông đã thấy rõ tính phi pháp qua sự “chỉ đạo” của Phó chủ tịch thị xã Kỳ Anh. Thấy, nhưng cha không ngạc nhiên, vì đấy là hệ quả tất nhiên của một chế độ trong đó cả ba quyền Hành Pháp, Lập Pháp và Tư Pháp đều nằm gọn trong tay đảng!

Công luận tỏ ra lo ngại, nếu mai ngày cứ bị ông nhà nước tiếp tục xách nhiễu, gây khó khăn cho việc duyệt xét đơn khiếu kiện với thâm ý gây cản trở cho mục tiêu khiếu kiện của các nạn nhân, đồng thời tạo cơ hội cho bọn tham nhũng moi tiền thêm… đến nỗi không gánh nổi phải bỏ cuộc. Điều lo lắng này có nhiều khả năng xảy ra trong những ngày tới.

Tuy nhiên, trước mắt, cuộc khởi kiện Formosa trong hai ngày 26 & 27-9 vừa qua của hơn 500 nạn nhân với sự nâng đỡ, cố vấn tận tình của LM Đặng Hữu Nam cùng với lời Cầu Nguyện và hỗ trợ vật chất của các giới đồng bào trong ngoài nước, quả đã đạt được thành quả đáng trân trọng trong bước đầu. Trả lời cuộc phỏng vấn của đài Á Châu Tự Do, luật sư Lê Quốc Quân đã nhìn nhận như vậy. Theo ông, đây là một bước tiến mới, tạo tiền lệ phá vỡ lối mòn bóp nghẹt quyền tự do khiếu kiện. Theo LS Lê Quốc Quân, tuy vẫn bị gò bó trong phạm vi cá nhân, nhưng với con số nhiều trăm người đi kiện một lần, nhất là không ai khác, chính đại diện chế độ tại địa phương, nơi xảy ra thảm nạn hủy hoại môi trường sinh thái, đã phải chấp nhận đơn khiếu kiện của 506 nạn nhân, là một thành công lớn.

Theo đánh giá của LS Võ An Đôn khi trả lời phái viên Tin Mừng Cho Người Nghèo thì vụ khiếu kiện của các nạn nhân Vũng Áng lần này chắc chắn thắng với xác xuất 100%. Nếu có rủi ro vẫn là do thái độ lươn lẹo bất minh trong cách giải quyết của đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam. Điều khiến LS Đôn tin tưởng chắc chắn như vậy là vì trong cuộc họp báo hôm 30-6, chính Formosa đã gập mình công khai nhận lỗi phá hoại môi trường biển đưa tới thảm họa cá chết, người chết, ngư dân lâm cảnh đói khổ vì mất môi trường sinh sống. Từ đấy tập đoàn này tự nguyện nhận bồi thường 11 tỷ đồng Việt Nam tương đương 500 triệu my kim (điều cần ghi nhận là Formosa tự nguyện bồi thường, chưa có ý kiến của nạn nhân). Do đó vụ kiện chỉ là nối tiếp một thủ tục pháp lý về phía dân sự.

Sáng sớm Thứ Năm 29-9, mạng BBC tổ chức một cuộc trao đổi giữa người điều hợp đài này với một số khách mời gồm nhà hoạt động Nguyễn Anh Tuấn, TS cựu Dân Biểu Phạm Thị Loan, TS Trần Tuấn, LS Lê Văn Luân và Phó GS Phạm Chí Thọ. Cuộc trao đổi kéo dài gần 45 phút xoay quanh chủ đề vụ khiếu kiện hủy hoại môi trường Vũng Áng. Nội dung ý kiến khá đa dạng. Tựu trung mọi người đều gặp nhau ở điểm nó sẽ đẩy nhà cầm quyền Hànội vào thế lưỡng nan. Nhà hoạt động Nguyễn Anh Tuấn, -người bám sát từ đầu diễn biến vụ cá chết, từng hỗ trợ các nhà báo Đài Loan thực hiện link video tường trình chi tiết nội vụ hủy hoại môi trường biển do Formosa là thủ phạm-, tỏ ý không tin sự thành thật muốn giải quyết dứt vụ này của giới cầm quyền Hànội. Trong khai ấy, cựu DB Phạm Thị Loan, LS Luân, nhà phản biện Phạm Chí Thọ cho rằng tình thế hiện nay buộc phía nhà nước Việt Nam phải giải quyết –giải quyết như thế nào, chưa biết-, nếu không sẽ khó tránh được những hệ lụy khôn lường sau đó. Người viết sẽ có dịp trở lại quan điểm này trong một bài khác.

Vài suy nghĩ vụn bên lề

Nhìn lại trình tự diễn tiến vụ kiện, người ta nhận ra những ẩn số khá lạ thường.

Đặt giả thiết là nếu giới hữu quyền thị xã Kỳ Anh nhất quyết ngăn cản đám đông nạn nhân nạp hồ sơ khiếu kiện Formosa và đồng bọn trong thảm họa mội trường biển thì họ sẽ không cần chờ tới khi trực diện với cha Nam và giáo dân của ông mới ra tay. Với lực lượng công an, với quyền uy tuyệt đối của những ông vua ở địa phương, thường vụ Kỳ Anh có thừa khả năng ép buộc các công ty vận chuyển không cung cấp xe buýt cho cha Nam dù chỉ một chiếc (kể cả tiểu xảo hăm dọa mua chuộc các tài xế để họ tẩy chay không lái xe cho những người đi kiện). Trong tình trạng ấy bằng cách nào trên 500 nạn nhân có thể vượt cả trăm cây số để một lúc tới được nơi cần đến?

Có hai lý giải cho việc thường vụ Kỳ Anh, dù trong ngày đầu đã điều động lực lượng công an ngăn chặn, gây khó dễ các nạn nhân đi kiện, nhưng ngày hôm sau đã mở cửa đón nhận cha Đặng Hữu Nam và mọi người vào trụ sở thị xã nạp hồ sơ pháp lý kiện công ty gang thép Formosa và những thế lực đứng đàng sau, với diễn tiến vụ việc được coi là tương đối suông sẻ khác hẳn với những trường hợp tương tự trong quá khứ.

* Thứ nhất có thể vì nhận thức được phản ứng phẫn nộ của quần chúng nạn nhân vụ Formosa phá hoại môi trường biển đã tới ngưỡng của sự chịu đựng. Không chỉ với các nạn nhân trực tiếp mà cả với công luận trong, ngoài nước. Ở vị trí chop bu, đảng và nhà nước thừa hiểu, trong điều kiện căng thẳng như thế chỉ một động thái nhỏ thiếu tính toán, suy nghĩ có thể là căn nguyên làm cho biến cố bùng nổ vô phương cứu vãn. Do đó thị xã Kỳ Anh được lệnh phải tạm lùi một bước không ngoài mục tiêu hạ nhiệt.

* Thứ hai, theo kinh nghiệm quá khứ và theo nhận định chủ quan, người viết tự nêu lên câu hỏi: liệu đây có thể được hiểu là một hành vi “xé rào” của giới hữu quyền địa phương? Chúng tôi muốn nói tới trường hợp vì một lý do tiềm ẩn, các quan chức thị xã Kỳ Anh đã tự ý dùng quyền của mình để quyết định nới lỏng vụ nhận đơn kiện lần này.

Nhìn về quá khứ chúng ta thấy có những trường hợp khó tin nhưng có thật đã xảy ra. Điển hình như hơn một lần chúng ta được coi những link video phổ biến rộng rãi trên NET thu lại hình ảnh với những lời tranh cãi gay gắt, đụng chạm nặng tới chế độ và những lãnh tụ đỏ giữa một tù nhân lương tâm với các sĩ quan công an đang làm công việc thẩm vấn trong nội bộ. Thắc mắc đặt ra là ai có thể lọt vào để quay và phổ biến cho công luận các link video này? Chắc chắn không phải thành phần đối kháng chế độ. Như thế chỉ còn một kết luận là nó đã được thực hiện và tung ra bởi chính một trong số các viên chức công an có mặt trong cuộc thẩm vấn.

Sự kiện dị thường này chứng tỏ điều gì nếu không là cho dù bị vây hãm trong lòng chế độ độc tài độc đảng công an trị, vẫn không thiếu những con người còn có chút lương tri, dám liều mình âm thầm tiếp tay cho những khối lực tranh đấu chống bạo quyền? (Nếu không được như thế thì cũng là những kẻ còn đủ sáng suốt tối thiểu để thấy ngày tàn của chế độ đã cận kề nên lợi dụng quyền hạn của mình thỏa mãn khát vọng của đám đông quần chúng với hy vọng mở đường cho một vận hội mới, ít nừa là cho bản thân. Điều này gợi nhớ tới nội dung dụ ngôn “Người quản lý bất trung” trong Kinh Thánh Công giáo[5]).

Quan sát hệ thống phân quyền từ trung ương tới địa phương ta thấy có những điểm tuồng như hết sức mâu thuẫn, trái với mô thức tập trung quyền hành của đảng cộng sản. Đó là quyền hành của các viên chức cấp tỉnh, kể cả cấp huyện, nhìn từ nhiều phía có vẻ như độc lập và khá rộng rãi[6]. Có những viên chức đang ở trung ương với chức vị Thứ trưởng một Bộ hoặc Giám Đốc, Tổng Giám Đốc một công ty màu mỡ nhưng lại vận động để về giữ một vị trí nhìn bề ngoài có vẻ thấp kém như Phó Tỉnh, Phó Bí Thư Tỉnh Ủy, Huyện Ủy nhưng chỉ một thời gian sau được đưa vào Bộ Chính Trị để sửa soạn cho những vai trò mới quan trọng hơn. Trường hợp Nguyễn Thanh Nghị, con trai Nguyễn Tấn Dũng lúc đang là Thứ Trưởng trong nội các được điều về một địa phương giữ một chức nhỏ, nhưng sau đó không lâu y đã trở thành Ủy Viên Trung Ương trong đại hội đảng 12 là một bằng chứng điển hình. Nhìn sâu vào chức vụ Phó Tỉnh của Trịnh Xuân Thanh, khó ai có thể tưởng tượng là trong tháng qua, sau khi bị thất sủng một mình y đã làm cho Tổng Bí Thư đảng cộng sản Nguyễn Phú Trọng phải mất ăn mất ngủ. Chưa hết, theo nhận định của nhiều trí thức trong nước, vụ Trịnh Xuân Thanh còn dự báo tới sự mất còn của chế độ, (.......................)[7].

Câu hỏi trước khi kết thúc, người viết muốn đặt ra ở đây: liệu những suy tư bất chợt trên đây có ứng vào sự thành công như một phép màu trong bước đầu đi khiếu kiện của các nạn nhân vụ cá chết, biển chết, người chết của hơn 500 nạn nhân Vũng Áng, do Lm Đặng Hữu Nam hướng dẫn trong hai ngày 26 & 27-9 vừa qua?

Dĩ nhiên đây mới chỉ là bước sơ khởi của một vụ án lớn được giới phân tích gọi là “vụ án thế kỷ”. Chúng ta hãy chờ xem cung cách giải quyết của Hànội trong những ngày tới, khi đối tượng gây nên cơ sự là tổ hợp gang thép Formosa lại tỏ thái độ ngạo mạn của kẻ bàng quan qua lời Phó tổng giám đốc tổ hợp này nói với báo CNA của Đài Loan rằng: họ không can dự vấn đề này, và mọi chuyện sẽ do chính phủ Việt Nam giải quyết!?

Trần Phong Vũ

------------------

[1] Trong một bài nghiên cứu công bố gần đây, tác giả Mai Thái Lĩnh thuộc nhóm nhân sĩ đối kháng Đà Lạt, MCC là “hạt nhân trung tâm” của Khu công nghiệp Formosa Hà Tĩnh.

[2] Mời đọc phần Phụ Lục tác phẩm biên khảo “Giáo Hoàng Gioan Phaol ô II, Vĩ Nhân Thời Đại” do tủ sách Tiếng Quê Hương ấn hành năm 2005, tái bản năm 2006.

[3] Một thí dụ điển hình là luật pháp Việt Nam ngăn cấm những vụ kiện tập thể mà chỉ cho phép cá nhân đứng tên kiện mà thôi. Điều này gây rất nhiều trở ngại cho những người dân ít học, thiếu kiến thức và không đủ tài chánh để theo kiện.

[4] Còn nhớ cách đây chưa lâu trong một dịp viếng thăm các nạn nhân Vũng Áng, người mục tử trọn đời mang tâm nguyện “Chạnh Lòng Thương” như Thày Giêsu của ngài, đã âm thầm chia sẻ với đám đông tín hữu suy nghĩ xót xa sau đây:

“Tôi thấy cái chết của biển cũng như của cá chỉ là cái ngọn vấn đề. Cái chính gây ra cái chết này là do cái chết của tâm hồn con người. Tôi thấy ít nhất có bốn cái chết: cái chết của lương tâm, cái chết của luân lý, cái chết của lý trí, và cái chết của chính trị.”

[5] Phúc Âm theo Thánh sử Luca đoạn 16 từ câu 1 đến câu 8

[6] Thật ra, những kẻ cầm cương chế độ đã có sẵn phương thế hữu hiệu để cầm chân những nhân sự trong cơ chế địa phương trong vòng kỷ luật. Đó là chủ trương “bất thành văn”: làm ngơ cho họ mặc tình hối mại quyền thế, ăn cắp, bóc lột để làm giầu…. Có điều, theo quy luật bất biến, khi chế độ chuyên chính ở vào giai đoạn thoái trào lại là chuyện khác.

[7] Bản tin VOA hôm 28-9 cho hay: Theo các nhà quan sát, một loạt các tin tức tiêu cực về bí thư các cấp ở Việt Nam, cả trên báo chính thống lẫn mạng xã hội thời gian qua, “dẫn tới nhiều đồn đoán và bất an trong xã hội” về khả năng “mất kiểm soát” trong Đảng Cộng sản. Trả lời đài này, GS Tương Lai nói: “Đất nước đối diện với những vấn đề quá bất bình thường. Một trận địa tư tưởng bị rối loạn nó phản ánh một cái gì? Phản ánh rằng cái đảng này mất kiểm soát. Cái nước này mất kiểm soát. Và vì vậy nó gây nên một nỗi bất an trong dân rất rõ ràng.”

(Ba Sàm)