(4) HỒI KÝ KHRUSEV: Cái chết của Stalin

HỒI KÝ KHRUSEV: Cái chết của Stalin

Tất nhiên ở tôi, cũng như mọi người khác thoáng hiện một ngờ vực:
- Thế này là thế nào? Trong số những người bị bắt hoặc bị tù hầu như
không có ai quay lại và hầu như họ không đúng?
Trong cuộc sống không cần phải có như thế. Những nghi ngờ phát
sinh đều có căn cứ, như phải theo chuẩn mực đúng trong ý nghĩ. Nhưng
Stalin - là Stalin. Uy tín của ông rất lớn, và tôi không nghĩ rằng con người
này về nguyên tắc có khả năng cố ý lạm dụng quyền lực.
Beria, khi Stalin chết, lại vào đúng chỗ đó. Ông thay đổi hẳn, trẻ ra,
ăn nói thô lỗ, vui vẻ lên, đứng ở thi hài Stalin đặt trong quan tài chưa đến giờ
chôn. Beria cho rằng thời của ông đã đến. Bây giờ không còn thế lực nào có
thể kiềm chế ông, mà thế lực đó ông cần tính đến. Giờ đây ông có thể làm tất
cả những gì ông xem là cần thiết.
Malenkov?
Malenkov không bao giờ giữ vị trí riêng, ông không có vai trò đặc
biệt. Ông luôn luôn là người đầu sai. Stalin trong các cuộc nói chuyện hẹp đã
nói một cách tương đối hình ảnh về Malenkov:
- Đây là một thợ viết. Ông ta viết nghị quyết rất nhanh, không phải
luôn luôn một mình mà con tổ chức mọi người. Điều này ông làm nhanh hơn
và tốt hơn những người khác, nhưng ông không có khả năng suy nghĩ và
sáng kiến độc lập.
Đúng, Malenkov, theo tôi, cũng không có tham vọng trực tiếp cho
điều này. Năm năm trước khi Stalin mất, tôi có mặt ở Sochi theo lời mời của
Stalin, tôi có một lần nói với Malenkov, nhắc ông nên lưu tâm rằng ông có
chỗ đứng của mình và không phải là dường cột trong quan hệ Beria, còn
Beria nhạo báng ông. Lúc đó Malenkov nói với tôi là ông biết điều này, 314
nhưng ông có khả năng để làm đúng công việc và thoát khỏi điều này. Ông
cho rằng ông cùng với Beria là có lợi cho cá nhân ông. Vả lại, quả là đúng
như vậy. Ông ủng hộ Beria, còn Beria ủng hộ Malenkov. Vì thế Stalin đánh
giá cao hoạt động của Malenkov, mặc dù ông phê phán mạnh về khả năng
của Malenkov trong lãnh đạo.
Bulganin?
Bulganin rất thận trọng với Beria, và khi tôi với ông nói về vấn đề
này, thì ông phát biểu nhận xét tiêu cực đối với Beria, ông đồng ý với tôi.
Với ý nghĩ như thế, tôi đứng cạnh thi hài Stalin. Trước đây tôi đã kể
về hoạt động của chúng tôi sau khi Stalin chết và về việc bắt Beria và tôi
không bây giờ không lặp lại nữa. Nhưng sau khi bắt Beria và điều tra thì
khám phá được những thôi thúc bí mật che dấu chúng tôi, những thôi thúc
này trước đây đẻ ra sự lạm quyền lớn biết nhường nào dẫn đến cái chết của
nhiều người lương thiện. Đối với tôi, nói riêng, ấn tượng mạnh nhất là cái
chết Kedrov, cha của viện sỹ triết học Kedrov. Cá nhân tôi không biết
Kedrov cha. Ông là một chính khách lớn, một trong những nhà lãnh đạo bộ
đội Liên Xô ở miền Bắc, trong những năm nội chiến ông là người tổ chức
phòng thủ chống bọn can thiệp ở đó. Và tôi có nhu cầu phải vén bức rèm để
biết, dù cuộc điều tra đang làm, tại sao xảy ra các vụ bắt bớ, tất cả bao nhiêu
người bắt, tài liệu gốc về việc bắt giam và điều tra về các vụ bắt giam này
như thế nào? Tôi đặt vấn đề này tại cuộc họp Đoàn chủ tịch BCHTƯ và đề
nghị được phân xử rõ ràng. Các vấn đề này đặc biệt làm tôi lo lắng vì rằng
chúng tôi cũng bắt đầu nghĩ về tiến hành Đại hội 20.
Tất nhiên chúng tôi cùng Vorosilov, Molotov, Kaganovich không bỏ
cuộc đấu tranh để mở toang những thôi thúc bí mật. Tôi còn nhớ chính xác
quan điểm của Mikoian. Hình như, Mikoian không tích cực, nhưng không
cản trở quá trình phanh phui sự bất công. Tóm lại, dần dần tất cả đều đồng ý
rằng cần phải tiến hành phanh phui vụ việc. Một Uỷ ban điều tra được thành
lập, đứng đầu là Pospelov.
Trước đó, tôi mời Viện trưởng Viện Kiểm sát Liên Xô Rudenko (là
Viện trưởng Viện kiểm sát đã xem xét nhiều và kiểm tra các tài liệu này) và
hỏi ông:
- Đồng chí Rudenko, theo những bản án công khai thập niên 30 những
điều buộc tội là căn cứ, thì mang chúng trình cho Bukharinу, Rykov, Syrsov, 315
Lominadze, Krestinski và những người khác, trong BCH TƯ, các uỷ viên
Ban tổ chức và Bộ chính trị? Có bao nhiêu những tài liệu có căn cứ?
Rudenko nói rằng từ quan điểm chuẩn mực luật pháp thì chẳng có
một số liệu nào cả để buộc tội những người này. Tất cả chỉ dựa trên những
lời thú nhận có tính cá nhân, mà những lời thú nhận đó có được bằng cách
đánh đập và hành hạ người ta về tinh thần và thể xác, cho nên không thể là
cơ sở để kết án người ta.
Khi đó đặt trước tôi một vấn đề: điều này có thể xảy ra không? Mọi
người biết về vai trò của Stalin, cá nhân ông, quá trình hoạt động cách mạng
của ông, công lao của ông trước đất nước và những phẩm chất mà Đảng ghi
nhận. Ông có đầy đủ cơ sở để có vai trò đặc biệt, vì rằng ông thực tế đã tách
khỏi những người gần mình và biết tổ chức công việc, và thông minh. Ông
quả là đứng cao hơn người khác. Và thậm chí bây giờ, dù tôi không khoan
nhượng những phương pháp hành động của ông, sự lạm quyền của ông, tôi
cũng phải thừa nhận điều này. Tuy nhiên, nếu như bây giờ, chẳng hạn, ông
vẫn còn sống và tiến hành bỏ phiếu về vấn đề trách nhiệm của ông vì hành vi
ấy, thì tôi vẫn có quân điểm là phải xử ông. Nhưng cần phải đánh giá ông.
Con người này không đơn giản đến với chúng tôi bằng gươm và chiếm được
trái tim khối óc chúng tôi. Không, ông trong cuộc sống ông thể hiện sự lấn át
của mình, tài năng lãnh đạo đất nước, kỹ năng cai trị mọi người, cho họ
những phẩn cách vững chắc, cần thiết cho người lãnh đạo ở quy mô lớn.
Tất cả những gì liên quan tới cá nhân của Stalin, có cái xấu, cái tốt,
cái đúng, và dã man, không để hết vào đâu. Phải xem xét tất cả các mặt của
con người phức tạp này. Tôi nói nhiều ở đây phía tối đơn giản vì rằng mặt
tâng bốc ông là quá đủ rồi. Điều chủ yếu - có những kết luận cần thiết và để
những sự việc tương tự không lặp lại trong tương lai. Ở đây bao gồm tất cả
các thư của tôi. Bất cứ việc nghiên cứu nào về quá khứ cần phải phục vụ cho
hiện tại và tương lai.
Mở rộng một hướng song song. Những người lứa tuổi tôi nhớ lại việc
ca tụng Stalin dần dần tăng lên, và mọi người đều biết sự tụng ca này được
rót hết cỡ. Stalin thông minh! Stalin thiên tài! Tôi cũng chưa nói về những từ
văn vẻ khác: nào là bố để nhân dân, và vân vân. Tất cả điều này hiện nay
vang lên tại Trung Quốc người ta nói và viết về Mao. Tôi xem phim Trung
Quốc. Tôi thấy chúng không hiếm trên TV. Tất cả các buổi tiếp khách được
Mao nhân bản từ Stalin. Hãy mở mắt và nghe những lời phát biểu của người 316
Trung Quốc về Mao Trạch Đông. Nếu thay thế “Mao” bằng “Stalin”, thì
nhận được quá khứ. Đúng là những “màn kịch” tương xứng đã từng được tổ
chức ở chúng ta. Tôi xem đó là hiện diện tính nhu nhược của Stalin. Nhưng,
hình như sự việc không những chỉ ở tính nhu nhược. Hình như những người
này, Stalin và Mao Trạch Đông, trong vấn đề này về nguyên tắc rất giống
nhau. Họ coi điều này là cần thiết để giữ uy tín của họ được trên cao và
không những bắt mọi người chịu mình, mà còn bắt họ phải sợ hãi.
Và dù sao chăng nữa có vấn đề: Vì sao điều này lại xảy ra? Nhiều
người mà tôi tiếp xúc, hỏi:
- Tai sao Stalin, một người thông minh, có thể làm thế?
Tôi không ít lần, khi quay lại vấn đề này, tìm câu trả lời cho mình. Và
tôi có câu câu trả lời duy nhất, tôi nghĩ rằng ông đúng. Để hiểu căn nguyên
sự lạm quyền, giết người sai trái, tính tàn bạo của Stalin, phải quay về chúc
thư của Lenin. Lenin, khi ông viết chúc thư, rõ ràng đã thấy trước, Stalin có
thể đưa Đảng đến điều đó, nếu Stalin còn nằm trong ban lãnh đạo sẽ chiếm
chức vụ Tổng Bí thư BCHTƯ. Lenin viết rằng phải loại bỏ Stalin khỏi chức
vụ này, mặc dù Stalin cũng có những phẩm chất để làm lãnh đạo. Nhưng ông
thô lỗ và có khả năng lạm dụng quyền lực, vì thế ông không thể giữ được.
Lenin đề nghị thay thế Stalin bằng một người chan hoà hơn, biết lắng nghe
hơn, kiên nhẫn hơn đối với đồng chí trong Đảng và không lạm dụng chức vụ
cao của mình. Tôi cho rằng đây là nhận xét chính xác. Cuộc sống đã hoàn
toàn xác nhận tư tưởng của Lenin. BCHTƯ Đảng không đi theo lời Lenin,
không rút ra những kết luận thích hợp và bị thất bại. Không những BCHTƯ,
mà toàn Đảng đã vị Stalin lạm quyền trừng phạt, giết Đảng viên và cốt cán
ngoài Đảng. Trong những hoạt động này của Stalin, thấy được một con
người bệnh hoạn. Đã xảy ra thảm hoạ với Đảng và tất cả nhân dân chúng tôi.
Tài liệu của Uỷ ban Pospelov mà chúng tôi lập trước ngưỡng cửa Đại
hội 20 ĐCSLX, đối với nhiều người trong chúng ta là hoàn toàn bất ngờ. Tôi
nói về ban thân tôi, ở mức độ nào đấy và về Malenkov, Bulganin, Pervukhin,
Saburov, và các đồng chí khác. Đồng thời tôi xem rằng Mikoian trong thâm
tâm phải rất sẵn sàng có thể bóc trần các sự thật dạng này được soi sáng
trong thư của Pospelov. Tôi không cả quyết Mikoian biết tất cả! Dù sao
chăng nữa thời gian dài Mikoian gần Stalin hơn tất cả chúng ta, và nhiều
người làm việc với ông, được ông tin và được ông kính trọng, cũng đã bị
giết. Anastas Ivanovich là người thông minh sắc sảo, biết cách thông báo sự 317
thật, tôi nghĩ rằng nếu ông không biết tất cả, thì tôi dự đoán cho rằng vẫn còn
ít chứng cớ về các vụ bắt bớ giam cầm và đặc biệt là các vụ hành quyết, được
tiến hành trong thời gian Stalin cầm quyền. Tôi có cơ sở nghĩ như vậy, nói
riêng, cuộc mạn đàm của tôi với Anastas Ivanovich, khi ông kể cho tôi nghe
về buổi nói chuyện của ông với Ordzonikidze ngay đêm hôm trước cái chết
của ông ta.
Khi đó tôi là uỷ viên Ban lễ tang Sergo, Chủ tịch Ban lễ tang là Avel
Safronovich Enukidze giải thích rằng Sergo chết đột ngột do vỡ tim. Tất
nhiên ông giải thích rằng Stalin ra lệnh như thế. Sau này, có lần tôi ở văn
phòng của Stalin và hoàn toàn ngẫu nhiên khen ngợi Sergo. Điều này gây ra
một ấn tượng xấu, không ai phản đối tôi, nhưng tất cả lặng thinh, im lặng
một lúc. Sau đó Malenkov giải thích cho tôi rằng Sergo bị bắn. Tất nhiên khi
Sergo chết, Malenkov cũng không biết gì cả về điều này, bởi vì khi đó ông
còn chưa gần Stalin bằng tôi. Nhưng trong thời gian chiến tranh vệ quốc ông
biết về điều này trong một lần nói chuyện ngẫu nhiên ở Stalin. Sau khi Stalin
chết, Mikoian cũng kể rằng Ordzonikidze bị bắn hôm chủ nhật, nhưng đêm
thứ bẩy, họ còn đi bộ quanh Kreml và nói chuyện. Trong cuộc hội đàm ấy,
Sergo nhận xét rằng không thể tiếp tục sống: chiến đấu với Stalin thì ông
không thể, mà chịu đựng thì ông đã làm, không còn sức.
Vì sao chúng tôi xây dựng Uỷ ban của Pospelov? Tôi lập luận như thế
này: chúng tôi đang chuẩn bị Đại hội Đảng, Đại hội Đảng đầu tiên sau khi
Stalin chết. Tại Đại hội này chúng tôi cần phải nhận trách nhiệm về lãnh đạo
Đảng và đất nước. Để làm việc này phải biết chính xác cái gì được làm trước
đây và bằng cái gì mà Stalin đưa ra những quyết định về vấn đề này khác.
Đặc biệt điều này can hệ tớ những người bị bắt. Vấn đề đặt ra là: họ bị tù vì
cái gì? Và cái gì tiếp theo đến với họ? Khi đó trong các trại cải tạo có đến
hàng triệu người. Đấy là con số 3 năm sau khi Stalin chết. Trong năm này
chúng tôi không thể cắt đứt với quá khứ, không thể có đủ lòng dũng cảm, tìm
thấy nhu cầu nội tại hé mở bức màn che và nhìn vào cái gì đằng sau bức bình
phong? Cái gì ẩn sau bức màn này, cái gì xảy ra dưới thời Stalinе? Điều này
nghĩa là các vụ bắt bớ vô tận, xét xử, độc đoán, bắn giết? Chúng tôi cảm thấy
ngượng bởi hoạt động của mình dưới sự lãnh đạo của Stalin và mà vẫn chưa
thoát khỏi áp lực này sau khi ông chết, mặc dù cũng không thể hình dung
rằng các xử bắn lại có thể tỏ ra là vô căn, nói theo ngôn ngữ luật, tội ác
chồng chất. Nhưng chính là như thế! 318
Stalin đã thực hiện những tội ác hình sự, loại tội ác này bị trừng phạt
tại bất cứ quốc gia, trừ những quốc gia chẳng có luật pháp nào cả. Tình hình
có hai mặt: Stalin chết, chúng tôi chôn cất ông, còn những người vô tội vẫn
đi đày trong các trại tập trung... Tiếp theo, mọi lại trở lại bình thường? Tiếp
tục chính sách cũ và tất cả những gì được làm dưới thời Stalinе, lại được
hoan nghênh? Thậm chí các vụ bắt bớ không đúng và hành quyết? Những
người đã bị giết với cái mác “kẻ thù nhân dân”, không ai nghĩ đến minh oan.
Tôi cho rằng Molotov, Vorosilov và Kaganovich là nguồn thông tin
lớn nhất về quy mô thực và nguyên nhân các vụ đàn áp dưới thời Stalin. Tôi
cho rằng Stalin trao đổi ý kiến với họ về con số này. Mặc dù Kaganovich, có
lẽ, chưa biết hết cặn kẽ tất cả. Chưa gì Stalin chia sẻ với ông một cách cởi
mở. Nịnh bợ đến như thế, là Kaganovich, ông có thể phanh thây cha đẻ của
mình nếu như Stalin chỉ trong nháy mắt nói là điều này là cần thiết cho lợi
ích của sự nghiệp Stalin. Stalin cũng không cần lôi kéo Kaganovich: chính
con người này hơn ai hết gào to lên rằng cần phải làm ở đâu, không cần phải
làm ở đâu, bò rách đầu gối quỵ luỵ trước Stalin, bằng cách bắt người bên
phải bên trái và vạch mặt “kẻ thù”.
Khi ông vào Dân uỷ, thì triển khai ngay ở đó một lực lượng đầy đủ.
Sau một cơn điên dài săn lùng “kẻ thù nhân dân” chúng tôi cũng
không thể quẳng được gánh nặng tinh thần của những những việc làm từ
trước đó cho đến 1956, tất cả đã vẫn còn tin vào cái giả thiết mà Stalin dựng
lên, rằng trong nước chúng tôi bị bao vây bởi “kẻ thù nhân dân” và phải
chiến đấu với họ, bảo vệ cách mạng. Chúng tôi vẫn như trước đây nằm ở
quan điểm nặng nề đấu tranh giai cấp, như là được dựa trên học thuyết và
được Stalin thực thi. Nhưng khi chúng tôi đi đến quyết định thành lập Uỷ ban
kiểm tra và Uỷ ban này cung cấp những tài liệu của mình, những tài liệu này
đã được làm một cách bí mật. Sau đó, tại Đại hội 20, báo cáo của tôi được
lãnh đạo theo tài liệu của Uỷ ban này. Bản báo cáo được copy gửi cho toàn
bộ các cơ sở Đảng và thi hành những biện pháp, để các tài liệu sau khi đọc
xong được thu hồi về.
Chúng tôi phân phát chúng cho các ĐCS anh em để biết. Trong số
này, có Đảng công nhân thống nhất Ba Lan. Ở Ba Lan đúng lúc đó người
lãnh đạo đảng là Berut chết. Sau khi ông chết, ở Ba Lan nổi lên một làn sóng,
và tài liệu nói trên rơi vào tay những người Ba Lan không ưa Liên Xô. Họ sử
dụng tài liệu này vào mục đích của mình và nhân bản nó. Người ta thậm chí 319
nói với tôi rằng những người Ba Lan đã bán rẻ những tài liệu này. Báo cáo
của Khrusev, làm trong phiên họp kín Đại hội 20 ĐCSLX, được đánh giá là
không đắt. Đơn giản người ta có thể mua nó ở chợ trời, kể cả những người từ
khắp các nước trên thế giới. Như thế tài liệu này đã được lưu hành. Tôi nhớ,
các nhà báo phỏng vấn tôi rằng tôi có thể nói theo lý do này được không? Tôi
trả lời tôi không biết những tài liệu như thế và cứ để tình báo Mỹ trả lời vấn
đề này. Nhưng tôi phải trả lời thế nào, nếu phải nói ra bí mật?
Như vậy, chúng tôi sát Đại hội thường kỳ của Đảng. Tôi từ chối báo
cáo tổng kết và cho rằng lần này chúng tôi làm lãnh đạo tập thể, nên báo cáo
tổng kết không nhất thiết là bí thư BCHTƯ phải làm. Vì thế tại phiên họp
thường kỳ Đoàn chủ tịch BCHTƯ tôi đề nghị quyết định ai sẽ làm báo cáo
tổng kết. Tất cả mọi người, trong số này có cả Molotov (ông là người nhiều
tuổi nhất trong số chúng tôi và có nhiều cơ sở hợp với vai trò người báo cáo),
đồng thanh cử tôi làm báo cáo. Hình như về theo suy nghĩ hình thức, thì
thường Bí thứ thứ nhất BCHTƯ đóng vai trò báo cáo tổng kết. Nếu để người
khác báo cáo, thì có thể gây ra phức tạp. Sau khi Stalin chết trong số chúng
tôi không có ai được coi là người lãnh đạo sáng giá. Có nhiều người cũng
muốn đứng lên phất cờ, nhưng chưa có một người nào vượt trội cả. Vì thế
người ta trao việc làm báo cáo cho tôi. Nhưng khi ấy một số người, trong số
này có Vorosilov và Kaganovich, phản đối việc nói ra trên Đại hội điều gì
đấy về sự đàn áp phi pháp dưới thời Stalin.
Tôi chuẩn bị báo cáo. Bản báo cáo tổng kết được thảo luận tại Plenum
BCHTƯ và được tán thành. Bản báo cáo là thành quả của sáng tạo tập thể,
tập hợp các sức lực của BCHTƯ, của các viện nghiên cứu khoa học và một
loạt các cơ quan khác, và cả những nhân vật cuốn hút vào việc hình thành
báo cáo tổng kết. Đại hội khai mạc. Báo cáo đã sẵn sàng. Triển khai các
tranh luận. Đại hội tiến hành tốt đẹp. đối với chúng tôi, tất nhiên, là một thử
thách. Đại hội sẽ ra sao sau khi Stalin chết? Nhưng tất cả các phát biểu đều
hoan nghênh đường lối BCHTƯ, không cảm thấy một sự đối lập nào cả,
không thấy những dấu hiệu của cơn bão tố nào cả. Tôi cũng luôn lo lắng, dù
rằng Đại hội tiến hành trôi chảy, báo cáo được hoan nghênh. Tuy nhiên tôi
cũng chưa bằng lòng. Một ý nghĩ dày vò tôi:
- Rồi Đại hội bế mạc, sẽ phải ra, và đây là hình thức thôi. Nhưng cái
gì tiếp? Trong lương tri chúng tôi vẫn đọng lại hàng trăm người bị giết oan,
kể cả hai phần ba uỷ viên BCHTƯ được bầu tại Đại hội 17. Ít ai còn nguyên 320
vẹn, hầu như tất cả các cốt cán chẳng đã bị bắn hoặc bị đàn áp. Hiếm có ai
gặp may để còn sống. Làm gì bây giờ?
Tài liệu của Uỷ ban của Pospelov nhói óc tôi. Cuối cùng tôi thu hết
sức lực và trong một lần nghỉ giải lao, trong gian phòng Đoàn chủ tịch
BCHTƯ chỉ có một số uỷ viên, lại đặt vấn đề:
- Thưa đồng chí, tài liệu của Pospelov ra sao đây? Làm gì với những
người bị bắt và bị giết từ quá khứ? Đại hội bế mạc, và chúng tôi ra về, mà
không nói được lời của mình? Chính vì chúng tôi cũng biết rằng những
người bị sự đàn áp là oan uổng, không phải là “kẻ thù nhân dân”.
Đây là những người lương thiện, trung thành với Đảng, cách mạng, sự
nghiệp Lenin xây dựng CNXH ở Liên Xô. Họ sẽ từ nơi bị đầy ải trở về.
Chúng tôi đâm ra không giữ họ ở chỗ đó nữa Phải nghĩ xem làm thế nào để
họ quay về một cách danh dự.
Chúng tôi trước đó vẫn chưa thông qua quyết định xem xét việc này
và việc thả những người bị kết tội oan về nhà.
Ngay khi tôi nói xong, mọi người lập tức quẳng vào mặt tôi. Đặc biệt
Vorosilov:
- Anh làm gì thế? Chẳng lẽ thế này ư? Chẳng có lẽ có thể nói hết điều
này tại Đại hội? Điều này làm hỏng uy tín của Đảng ta, đất nước ta như thế
nào? Anh phải giữ bí mật về điều này chứ. Và khi đó người ta sẽ khiếu kiện
chúng tôi. Chúng tôi sẽ nói gì về vai trò cá nhân của chúng tôi?
Cả Kaganovich rất bực tức, và cùng một quan điểm như thế. Đó là
quan điểm không có tính Đảng sâu sắc mà là ích kỷ. Đây là sự phủi trách
nhiệm và nếu tội các còn sờ sờ ra đó thì phải ỉm đi, che giấu đi.
Tôi nói với họ:
- Điều này là không thể, thậm chí nếu lập luận từ quan điểm của các
ông. Không thể ỉm đi được. Người ta phải ra khỏi nhà tù, về nơi chôn rau cắt
rốn, kể lại cho họ hàng, người thân và bạn bè, đồng chí, cho toàn quốc và
toàn Đảng, biết rằng những người vẫn còn sống từng bị đàn áp oan uổng.
Những người ngồi tù 15 năm, có ai đó còn bị hơn nhiều, hoàn toàn chưa là
gì. Tất cả những điều buộc tội họ chỉ là chuyện bịa đặt. Không thể im được.
Sau đó tôi đề nghị suy nghĩ: tiến hành Đại hội đầu tiên sau khi Stalin chết.
Tôi cho rằng chính trên Đại hội chúng tôi cần thành tâm nói hết tất cả sự thật
về đời sống và hoạt động của Đảng và của BCHTƯ trong thời gian tổng kết. 321
Chúng tôi bây giờ tổng kết từ thời kỳ sau khi Stalin chết, nhưng các uỷ viên
BCHTƯ phải nói như thế nào trong thời kỳ Stalin. Chúng tôi đã lãnh đạo đất
nước cùng với Stalin. Khi Đảng biết sự thật từ những người bị kết tội oan
trước đây, họ nói với chúng tôi: Hãy cho biết điều này là như thế nào? Đại
hội 20 họp, và ở đó người ta chẳng kể cho chúng ta cả. Và chúng tôi không
có khả năng trả lời. Chả lẽ nói rằng chúng tôi không biết gì hết, sé là lừa dối:
chính là chúng bây giờ biết tất cả sự thật, về sự đàn áp vô căn cứ, sự chuyên
quyền của Stalin.
Những phản ứng quật lại cũng rất mãnh liệt. Vorosilov và
Kaganovich lặp lại bất tận:
- Người ta buộc chúng tôi phải chịu trách nhiệm. Đảng có quyền buộc
chúng tôi phải chịu trách nhiệm. Chúng tôi ở trong ban lãnh đạo, và nếu
chúng tôi không biết tất cả sự thật, đấy là tai hoạ của chúng tôi, nhưng chúng
tôi chịu trách nhiệm tất cả.
Tôi nói với họ:
- Nếu xem xét Đảng ta những một Đảng dựa trên tập trung dân chủ,
thì chúng ta, những người những người lãnh đạo Đảng, không có quyền
không biết. Tôi, và nhiều người khác nằm trong tình thế là, tất nhiên, không
biết nhiều, vì rằng được đặt trong một chế độ, lúc đó anh chỉ biết người ta
giao cho anh cái gì, còn những cái khác anh không được nói, và đừng thọc
mũi tiếp điều này. Chúng tôi không chọc mũi. Nhưng không phải tất cả ở
trong tình thế như vậy. Một số trong chúng ta biết, một số thậm chí chấp
nhận tham gia giải quyết vấn đề này. Vì thế ở đây mức độ trách nhiệm cũng
khác nhau. Cá nhân tôi sẵn sàng là uỷ viên BCHTƯ Đảng từ Đại hội 17 và
uỷ viên Bộ chính trị từ Đại hội 18 chịu phần trách nhiệm của mình, nếu Đảng
thấy cần phải truy cứu trách nhiệm của ai lãnh đạo trong thời Stalin, khi sự
chuyên quyền hoành hành.
Họ là không đồng ý với tôi. Họ phản đối:
- Anh biết cái gì sẽ xảy ra không?
Lời đối đáp Vorosilov và Molotov đặc biệt the thé. Vorosilov chứng
minh rằng nói chung không cần làm điều này:
- Hừ, ai hỏi chúng ta cơ chứ? - ông lặp lại.
Tôi hỏi lại: 322
- Những tội ác có không? Chính chúng ta chứ không đợi ai khác, phải
nói rằng có. Khi nào người ta hỏi chúng ta, thì mới bắt đầu phán xét. Tôi
không muốn điều này và tôi không chịu trách nhiệm như thế.
Nhưng chẳng thể nào thống nhất ý kiến được, và tôi đã thấy rằng
không đạt được đúng quyết định từ các uỷ viên. Trong Đoàn chủ tịch của Đại
hội chúng tôi chưa đặt vấn đề này, chừng nào thoả thuận được nội bộ Đoàn
chủ tịch BCHTƯ. Lúc đó tôi đưa một đề nghị như sau:
- Đại hội Đảng cứ họp. Kỷ luật nội bộ Đảng cần có sự nhất quán của
lãnh đạo trong các uỷ viên BCHTƯ và uỷ viên Đoàn chủ tịch BCHTƯ, sẽ
không tác dụng trong thời gian Đại hội, bởi vì Đại hội có ý nghĩa cao nhất.
Bây giờ mỗi uỷ viên Đoàn chủ tịch BCHTƯ và uỷ viên BCHTƯ, trong số
này và tôi phải làm báo cáo tổng kết, từng người có quyền phát biểu tại Đại
hội và trình bày quan điểm của mình, thậm chí nếu quan điểm này không phù
hợp với quan điểm báo cáo.
Tôi không nói rằng tôi sẽ thông báo về tài liệu của Uỷ ban điều tra.
Nhưng, hình như có ai phản đối, cho rằng tôi có thể phát biểu và trình bày
quan điểm của tôi động chạm đến việc bắt bớ, bắn giết. Bây giờ tôi không
nhớ sau đó những ai ủng hộ ủng hộ tôi. Tôi nghĩ rằng đây là Bulganin,
Pervukhin và Saburov. Tôi không chắc lắm, nhưng tôi nghĩ rằng, có thể,
Malenkov cũng ủng hộ tôi. Ông là bí thư BCHTƯ phụ trách nhân sự, vai trò
của ông trong việc này là khá tích cực. Ông, nói riêng, cũng giúp đỡ Stalin
điều động cất nhắc cán bộ, rồi sau đó tiêu diệt họ. Tôi không dám chắc cá
nhân ông khởi xướng đàn áp. Chưa chắc. Nhưng tại những vùng, khu vực,
mà Stalin cử Malenkov đến đó để chỉnh đốn hàng ngũ, thì hàng nghìn người
bị đàn áp và nhiều người trong số này bị xử tử. Tuy nhiên Malenkov có thể
bây giờ ủng hộ tôi.
Có ai đấy nảy ra sáng kiến:
- Vấn đề đặt ra thế này, hình như tốt hơn là làm thêm một bản báo
cáo.
Lúc ấy mọi người miễn cưỡng đồng ý.