(2) HỒI KÝ KHRUSEV: Cái chết của Stalin

HỒI KÝ KHRUSEV

Nguyễn Học dịch từ bản tiếng Nga, Trích

Cái chết của Stalin

Như vậy, vụ việc xoay vần. Beria đẩy mạnh xây dựng, nhưng trước
khi ông bị bắt thực chất cũng chưa làm được gì cả. Khi ông bị bắt, chúng tôi
lập tức bãi bỏ tất cả. Nhưng bản thiết kế nhà nghỉ, thời gian dài lăn đi lăn lại
ở đâu đó trong nhà tôi. Lúc đó Beria tăng cường những hoạt động điên cuồng
can thiệp vào sinh hoạt các tổ chức Đảng. Beria chế tạo tài liệu về tình hình
công việc trong lãnh đạo Ukrainaе. Đòn đầu tiên mà ong nghĩ ra là quyết
định giáng vào tổ chức Đảng Ukraina. Tôi nghĩ ông triển khai vụ này để lôi
người của tôi. Ông chuẩn bị những tài liệu cần thiết thông qua Bộ nội vụ
CHXHCN Ukraina và bắt đầu lôi kéo tỉnh trưởng công an trong việc chuẩn
bị vụ việc. Tỉnh trưởng công an ở Lvov Strokach. Giờ đã chết. Đó là một 299
người cộng sản chân chính và một quân nhân tốt. Trước chiến tranh ông là
trung tá, tư lệnh biên phòng. Trong thời gian chiến tranh là tham mưu trưởng
du kích Ukraina và luôn luôn báo cáo tôi về tình hình tại vùng lãnh thổ bị kẻ
thù chiếm đóng. Tôi thấy ông là người trung thực và đứng đắn. Sau chiến
tranh ông được bổ nhiệm toàn quyền Bộ nội vụ tỉnh Lvov, nơi bọn chống đối
hoạt động.
Sau này chúng tôi biết rằng khi đó Bộ trưởng Bộ nội vụ Ukraina yêu
cầu cầu ông thu thập những tài liệu tư liệu bôi nhọ thanh danh các cán bộ
Đảng, thì Strokach nói rằng đây không phải là việc của ông, mà là Bí thư tỉnh
uỷ, cứ gọi đến đó. Lúc đó Beria gọi cho Strokach và nói rằng nếu ông cứ làm
theo ý mình, thì sẽ bị biến thành bụi ở trại tập trung. Nhưng năm 1953, chúng
tôi ban đầu chẳng biết một cái gì cả, mặc dù cảm thấy rằng đang có cuộc tấn
công vào Đảng, bắt nói phải khuất phục Bộ nội vụ. Chúng tôi bàn cãi tại
BCHTƯ ĐCSLX về bản danh sách của Beria về cán bộ lãnh đạo Ukraina.
Do đó, thông qua quyết định cách chức Melnikov khỏi chức vụ Bí thư
BCHTƯ ĐCS Ukraina, thay vào đó Kirichenko. Ý tưởng Beria là ở chỗ các
cán bộ địa phương, dân tộc Ukraina dường như không đưa vào ban lãnh đạo,
không điều động họ, và đề nghị đưa Korneychuk vào Đoàn chủ tịch BCHTƯ
ĐCS Ukraina. Việc này được làm tại Plenum. Sau khi Beria bị bắt, các đồng
chí kể cho tôi nghe Plenum tiến hành ra sao. Korheychuk hiểu không đúng,
vì sao những ứng cử viên của ông không được điều động, và bắt đầu đấu
khẩu, nói lung tung có lợi cho Beria. Ông không sáng trí, vì Beria đã nói như
thế.
Bản danh sách sau của Beria động đến những người Baltic, sau đó
Belorussia. Và cũng cùng một hướngh. Bản đề nghị của Beria chẳng có gì
không đúng. BCHTƯ ĐCSLX và chính Beria trước đó đã có lớp học điều
động cán bộ dân tộc. Và chúng tôi quyết định rằng ở nước cộng hoà chức vụ
Bí thư thứ nhất BCHTƯ phải là người địa phương, không phải là người Nga
được cử từ Moskva. Nói chung Beria có xu hướng bài Nga. Ông tuyên
truyền rằng tại nơi có nhiều người Nga thì phải phong tỏa họ. Tất cả mọi
người cũng hiểu và bắt đầu đả kích không những người Nga, mà còn những
cán bộ dân tộc không đấu tranh với “thế lực” Nga. Điều này xảy ra tại nhiều
tổ chức Đảng nước cộng hoà tự trị.
Tôi nhiều lần nói với Malenkov: 300
- Chẳng lẽ anh không nhìn thất sự việc sẽ nhân rộng đi đâu à? Chúng
ta đang đi đến thảm họa. Beria thu nhặt dao đâm chúng tôi.
Malenkov nói với tôi:
- Ừ, làm gì? Tôi nhìn thấy, nhưng làm sao tham gia?
Tôi nói với ông:
- Phải chống cự, mặc dù trong hình thức thế này: anh nhìn thấy các
vấn đề mà Beria đưa ra, thường mang xu hướng chống đảng. Không được
chấp nhận chúng, mà phản đối chúng.
- Anh muốn tôi còn lại một mình hay sao? Nhưng tôi không muốn.
- Tại sao anh nghĩ chỉ còn mình anh, nếu anh bắt đầu phản đối? Anh
và tôi - cũng hai người. Bulganin, tôi tin, cũng nghĩ như vậy, vì rằng tôi đôi
lần trao đổi với ông những suy nghĩ. Những người khác cũng cùng đi với
chúng tôi, nếu chúng tôi phản đối lập luận, từ quan điểm. Bản thân anh
không có khả năng nói được ai. Ngay khi Beria đưa đề nghị ra, anh nhanh
chóng ủng hộ ông ta, tuyên bố: đúng, đây là đề nghị đúng, tôi “đồng ý”, ai
“chống”? Và lập tức anh cho bỏ phiếu. Nhưng anh phải tạo khả năng cho
người khác phát biểu, bằng cách ghìm mình, đừng nhảy vọt ra và anh thấy
không phải một người nghĩ đâu. Tôi tin tưởng rằng nhiều người không đồng
ý về hàng loạt vấn đề với Beria”.
Và tôi đề nghị:
- Chúng ta lập chương trình nghị sự. Đưa các vấn đề các gai góc mà
theo quan điểm của chúng ta, Beria đưa ra là không đúng, và chúng ta bắt
đầu phản đối ông ta. Tôi tin tưởng rằng chúng tôi huy động được cũng uỷ
viên Đoàn chủ tịch, và không chấp nhận cách giải quyết của Beria.
Malenkov cuối cùng cũng phải đồng ý. Tôi, thề rằng, cũng ngạc nhiên
và vui lòng. Chúng tôi cùng lập chương trình nghị sự các phiên họp Đoàn
chủ tịch BCHTƯ. Bây giờ tôi không nhớ, khi đó các vấn đề đưa ra như thế
nào, vì lâu quá rồi. Tại cuộc họp chúng tôi phát biểu lập luận “chống” về mọi
vấn đề. Những người khác cũng ủng hộ chúng tôi, và ý đồ của Beria không
được thông qua. Liền tù tì nhiều phiên họp. Ngay sau việc này, Malenkov
tìm thấy niềm tin là, té ra, với Beria có thể đấu tranh hoàn toàn bằng phương
pháp Đảng, Malenkov tỏ ra cũng có ảnh hưởng của mình giải quyết vấn đề
và phủ quyết những đề nghị, mà theo quan điểm của chúng tôi, là có hại cho
Đảng và đất nước. 301
Chúng tôi thấy rằng Beria bắt đầu đẩy mạnh các sự kiện. Ông cảm
thấy mình đứng trên các uỷ viên Đoàn chủ tịch, lên mặt và thậm chí vẻ bề
ngoài biểu thị sự lấn át của mình. Chúng tôi trải qua thời điểm rất tốt nghuy
hiểm. Tôi cho rằng cần phải nhanh tay, và nói với Malenkov rằng cần phải
nói chuyện với các uỷ viên Đoàn chủ tịch về lý do này. Hình như tại cuộc
họp không thể làm thế được, mà phải mặt đối mặt nói chuyện với từng người
một để hiểu ý nghĩ về những vấn đề cụ thể đối xử với Beria. Với Bulganin
tôi đã nói vấn đề này từ trước đây và biết ý kiến của ông. Ông đứng ở trên
cao trí và hiểu rõ sự nguy hiểm, đang đe dọa Đảng và tất cả chúng ta từ phía
Beria. Malenkov cũng đồng ý:
- Đúng, phải hành động.
Chúng tôi thỏa thuận rằng trước tiên tôi phải tới gặp và nói chuyện
với Vorosilov. Có một Uỷ ban nào đấy trong đó phải có sự tham gia của tôi
và Vorosilov. Tôi quyết định dùng tình tiết này, gọi Klimentу Efremovichу
và nói rằng muốn gặp ông nói chuyện về vấn đề gì đó. Vorosilov trả lời ông
muốn bây giờ đi cùng với tôi đến BCHTƯ.
- Không - tôi nói - tôi đề nghị ông tiếp tôi, tôi tự thân đến ông.
Nhưng ông vật nài là ông phải đi. Cuối cùng tôi nài nỉ theo ý mình.
Chúng tôi quy ước với Malenkov là sau khi nói chuyện với Vorosilov (trước
bữa ăn trưa) tôi quay về nhà, ghé vào Malenkov, và chúng tôi ăn trưa cùng
với nhau. Khi đó, tôi và Malenkov sống ở cùng một số nhà, cùng cửa ra vào,
chỉ khác là tôi ở tầng cao hơn.
Tôi đi đến gặp Vorosilov tại Xô viết tối cao, nhưng tôi không đạt
được cái điều mà tôi đã tính. Ngay khi tôi mở cửa và bước qua ngưỡng cửa
phòng làm việc của ông, ông đang lớn giọng tán tụng Beria:
- Hân hạnh cho chúng tôi, đồng chí Khrusev, chúng tôi có một người
tuyệt vời Larenti Pavlovich, đây là một con người xuất chúng!
Tôi nói với ông:
- Có thể, anh đừng phí công nói như thế nữa, anh đang thổi phồng tư
cách ông ta phải không?
Nhưng tôi cũng không thể nói với ông về Beria như tôi nghĩ. Sự đánh
giá là hoàn toàn ngược lại, và tôi bằng ý kiến của mình đặt Vorosilov vào
tình thế khó xử; Ông có thể không đồng ý với tôi đơn giản vì tự ái: khi tôi
vừa mới vào, ông đang ca tụng Beria, nhưng sau này lập tức chuyển sang 302
quan điểm của tôi là đi đến sự cần thiết phải loại bỏ Beria. Và tôi quẳng lại
cho ông những lời về vấn đề, mà chúng tôi thoả thuận một cách chính thức
qua điện thoại: về vấn đề vớ vẩn nào đấy. Và bây giờ tôi quay về ăn trưa,
như đã quy ước với Malenkov. Tôi kể cho Malenkov rằng tôi không nhận
được cái gì cả, rằng tôi không thể nói chuyện với Vorosilov, như đã nghĩ. Tôi
nghĩ rằng Vorosilov có thể, nói như thế để đề phòng người ta nghe trộm, và
nói điều đó để cho bọn “tai mắt” của Beria.
Mặt khác, ông cũng coi tôi là người gần với Beria, vì rằng thường
thấy chúng tôi bên nhau: Beria, Malenkov và tôi. Nghĩa là, ông nói điều này
đối với Beria, ông cũng chứng minh bầu không khí, buộc mọi người phải
chấp nhận tính cách và ôm lấy tội lỗi trong óc chống lại lương tri của mình.
Chúng tôi thoả thuận với Malenkov là tiếp đây, tôi sẽ nói chuyện với
Molotov. Molotov khi đó là Bộ trưởng Bộ ngoại giao. Trước đây ông thường
gọi điện cho tôi, nói rằng muốn cùng tôi gặp BCHTƯ và nói chuyện về các
vấn đề cán bộ Bộ Ngoại Giao. Tôi lợi dụng cuộc gọi của ông và nói:
- Anh muốn gặp tôi phải không? Tôi sẵn sàng. Nếu có thể, anh đến
chỗ tôi, tôi ta sẽ nói chuyện với về chuyện cán bộ.
Nhưng khi ông đến, tôi nói với ông:
- Chúng ta nói chuyện về cán bộ, nhưng không phải về cán bộ của Bộ
ngoại giao đâu.
Và tôi bắt đầu kể cho Molotov đánh giá của tôi về vai trò của Beria.
Tôi nói có sự nguy hiểm như thế nào bây giờ đe doạ Đảng nếu không ngăn
chặn Beria đang thực hiện quá trình làm đổ sự lãnh đạo của Đảng. Molotov,
hình như bản thân cũng nghĩ nhiều về điều này. Ông không thể không nghĩ,
vì rằng bản thân ông biết tất cả và thấy dự giống nhau hơn từ khi Stalin còn
sống. Khi Molotov còn được Stalin tin ở Stalin, tôi chính tai đã nghe, ông
phát biểu rất mạnh như thế nào chống Beria, nhưng khi không còn Stalinе,
Beria có phương pháp khiêu khích. Nếu Beria đưa một đề nghị nào đấy, mà
Stalin phát biểu chống, thì Beria quay bề người nào đó đang ngồi:
- Đấy, anh cứ đề nghị mãi? Cái này chưa có lợi!
Như thế Beria không ít lần chỉ vào Molotov, và Molotov phản ưng rất
rất mãnh liệt.
Vì vậy, ngay khi tôi bàn mưu với Molotov, ông hoàn toàn đồng ý với
tôi. 303
- Đúng, đúng, nhưng tôi muốn hỏi: thế ý Malenkov ra sao?
- Tôi nói chuyện lúc này với anh nhân danh và Malenkov, và
Bulganin. Malenkov, Bulganin và tôi cũng trao đổi ý kiến về vấn đề này.
- Đúng, Các ông hiểu vấn đề này. Tôi hoàn toàn đồng ý và ủng hộ
ông. Nhưng ông làm tiếp cái gì và việc này dẫn đến đâu?
- Trước hết cần cách chức Beria khỏi chức vụ uỷ viên Đoàn chủ tịch
BCHTƯ, phó Chủ tịch hội đồng Bộ trưởng Liên Xô và Bộ trưởng Bộ nội vụ.
Nhưng Molotov nói rằng điều này không đủ:
- Beria rất nguy hiểm, và tôi cho rằng phải dùng những biện pháp cực
đoan hơn.
- Có thể giữ ông ta để điều tra?
Tôi nói “giữ” vì rằng chúng tôi không có những chứng cớ để buộc tội
trực tiếp Beria. Tôi có thể nghĩ rằng ông là điệp viên của Musavist, nhưng
chỉ Kaminski nói về điều này. Và những bằng chứng như thế không cách nào
kiểm tra được, nhưng tôi chưa nghe thấy có sự kết án vụ này. Có thể là thật
và cũng có thể là không đúng, tuy nhiên tôi tin Kaminski, vì rằng ông là
người đứng đắn và hoàn toàn vì Đảng. Nhưng tính cách khiêu khích của
Beria, tất cả chúng tôi dựa trên sự linh cảm. Nhưng không thể bắt người theo
linh cảm. Vì thế tôi nói rằng phải giữ Beria “để kiểm tra”.
Điều này thì đúng là có thể.
Như vậy, tôi thoả thuận được với Molotov, còn sau đó tôi kể tất cả
cho Malenkov và Bulganinу. Và chúng tôi quyết định, cần đẩy nhanh công
việc, vì rằng chúng tôi có thể bị nghe trộm hoặc ai đó vô tình sảy miệng,
những bằng chứng về những bước đi của chúng tôi lọt tới tai Beria, và Beria
bắt chúng tôi một cách đơn giản. Lúc đó chúng tôi quy ước tôi cần phải nói
chuyện với Saburov, cũng là uỷ viên Đoàn chủ tịch. Saburov rất nhanh trả lời
tôi:
- Tôi hoàn toàn đồng ý.
Và cũng hỏi:
- Thế còn Malenkov?
Về điều này những ai dự mưu với tôi đều cũng hỏi như thế.
Kaganovich trong thời gian ấy không có mặt ở Moskva, ông ở bận thu mua
gỗ, ông kiểm tra công việc ở đó chạy ra sao. Khi Kaganovich quay về, tôi đề 304
nghị ông rẽ vào BCHTƯ. Ông đến buổi chiều, và chúng tôi ngồi với ông rất
lâu. Ông tỷ mỷ kể cho tôi về Siberi, về thu mua thu mua gỗ. Tôi không cắt
lời ông, mặc dù trong đầu tôi hoàn toàn nghĩ những chuyện khác. Tôi tỏ ra lễ
độ, chiến thuật, chờ khi câu chuyện của ông cạn hết.
Khi thấy thời cơ đến, tôi nói:
- Những điều anh kể cũng hay đấy. Giờ đây tôi muốn nói hết với ông
rằng chúng tôi đang làm gì.
Kaganovich lập tức vểnh tai nghe:
- Thế ai “đồng ý”?
Ông đặt vấn đề như thế, thăm dò, tương quan lực lượng. Tôi nói rằng
Malenkov, Bulganin, Molotov và Saburov đồng ý, như thế, nói riêng, và
không có ông thì chúng tôi cũng có số đông. Lúc đó Kaganovich tuyên bố:
- Tôi cũng “đồng ý”, tất nhiên, “đồng ý”, nhưng tôi đơn giản chỉ hỏi
thế thôi.
Nhưng tôi hiểu đúng ông, và ông hiểu tôi. Sau đó hỏi:
- Thế còn Vorosilov?
Và tôi kể cho ông, tôi nhận thấy mình không tháo vát với Vorosilov.
- Ông nói với với anh như thế à?
- Đúng, ông ta ca tụng Beria.
Kaganovich chửi rủa Vorosilov, nhưng không độc ác:
- Thằng cáo già. Ông ấy không nói thật với anh đâu. Chính ông ấy nói
với tôi thật sự là không thể sống tiếp được với Beria, rằng Beria là người rất
nguy hiểm, rằng Beria có thể tìm và tiêu diệt tất cả chúng ta.
- Thế thì cần phải nói chuyện với ông ta hội đàm một lần nữa. Có thể
Malenkov nói chuyện với ông ta được không? Tốt hơn, tôi không nên quay
lại nói chuyện với ông nữa để không đặt ông ta vào tình thế khó xử.
Cả hai chúng tôi đồng ý.
Kaganovich hỏi:
- Còn Mikoian?
- Với Mikoian, về vấn đề này tôi vẫn còn chưa nói, vì có vấn đề phức
tạp.