Kenya: Dự án đường sắt thất bại do TQ tài trợ

Kenya: Dự án đường sắt đầy tham nhũng và thất bại do Trung Quốc tài trợ

Ba tài liệu từ hợp đồng dự án đường sắt SGR, một di sản đáng buồn do tham nhũng của chính phủ Kenya, đã được chính phủ nước này đơn phương công bố. Thông tin được tiết lộ cho thấy những nội dung thiên vị cho phía Trung Quốc trong thỏa thuận.

ảnh Tổng thống Kenya William Ruto (trái) bắt tay chào hỏi Tổng thống Cộng hòa Dân chủ Congo Felix Tshisekedi (phải) trong chuyến thăm chính thức tới Cộng hòa Dân chủ Congo, tại Cung điện Quốc gia ở Kinshasa vào ngày 21/11/2022. (Ảnh: ARSENE MPIANA / AFP qua Getty Images)

Chính phủ Kenya hôm 06/11 đã đơn phương công bố ba tài liệu từ một hợp đồng cho vay được ký kết với Trung Quốc cho dự án đường sắt khổng lồ của nước này do Trung Quốc tài trợ. Các tài liệu quy định rằng Kenya không thể tiết lộ nội dung của hợp đồng cho bất kỳ bên thứ ba nào mà không có sự đồng ý của nhà tài trợ, một ngân hàng Trung Quốc. Do đó, tiết lộ của chính phủ Kenya đã thu hút đáng kể sự chú ý.

Hợp đồng xây dựng tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn (SGR) đã được ký kết vào năm 2014 bởi Tổng thống Kenya khi đó là ông Uhuru Muigai Kenyatta và Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường. Kể từ đó, nhiều người ở Kenya đã đặt câu hỏi về các vấn đề như tham nhũng, nợ cao, thất nghiệp và nguy cơ thất bại của dự án, dẫn đến việc tân Tổng thống Kenya William Ruto phải công bố các tài liệu từ hợp đồng để thực hiện lời hứa bầu cử của mình.

Các nhà phân tích cho rằng đây là một động thái hiếm gặp và bày tỏ lo ngại rằng điều này có thể làm căng thẳng quan hệ Kenya - Trung Quốc.

Các tài liệu cho thấy hợp đồng mang nội dung thiên vị cho phía Trung Quốc.

Phía Trung Quốc yêu cầu rõ ràng rằng bất kỳ hàng hóa nào được mua bằng tiền thu được từ tuyến đường sắt đều phải có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Mọi tranh chấp phát sinh từ việc thực hiện thỏa thuận phải được giải quyết thông qua một ủy ban trọng tài Trung Quốc.

Bất kỳ sự vỡ nợ nào của Kenya đối với bất kỳ khoản vay bên ngoài nào khác sẽ tự động dẫn đến việc vỡ nợ đối với khoản vay đường sắt, buộc Kenya phải trả ngay khoản vay đường sắt với đầy đủ lãi suất và cho phép phía Trung Quốc có quyền ngừng tài trợ thêm.

Theo New York Times, nhà kinh tế Tony Vatima cho biết các điều khoản của khoản vay là đắt đỏ hơn dự kiến, vì lãi suất cho các khoản vay cao hơn bình thường đối với các thỏa thuận như vậy giữa hai chính phủ.

Ba tài liệu tiết lộ rằng Trung Quốc đã chiếm thế thượng phong trong các cuộc đàm phán. Thông tin công khai cho thấy Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Kenya và Kenya nợ Trung Quốc nhiều khoản nợ song phương hơn nợ bất kỳ quốc gia nào khác.

Di sản đáng buồn do tham nhũng

Trong những năm kể từ khi ký hợp đồng cho dự án SGR đến cuộc tổng tuyển cử ngày hôm 09/08/2022 ở Kenya, dự án đã trở thành mục tiêu của các cuộc điều tra tham nhũng. Đã có những lời phản đối dai dẳng của các nhà môi trường về hoạt động phá hủy hệ sinh thái ở các công viên quốc gia Kenya và của ngành xe tải về tình trạng thất nghiệp ồ ạt, thứ đã dẫn đến khó khăn và bất ổn xã hội.

Sau khi hoàn thành 480 km (298 dặm) của Mombasa-Nairobi SGR, kế hoạch ban đầu là kết nối Kenya với Uganda bằng cách kéo dài tuyến từ Nairobi đến Malaba, biên giới phía tây của Kenya. Tuy nhiên, Nairobi-Malaba SGR đột ngột kết thúc ở vùng hoang dã của Thung lũng Tách giãn Đông Phi. Bắc Kinh sau đó đã giữ lại không giải ngân khoản vay 4,7 tỷ USD cần thiết để hoàn thành dự án, để lại cho Kenya một tuyến đường sắt chưa hoàn thành, không sinh lãi và một khoản nợ khổng lồ phải giải quyết.

Hôm 21/06/2020, ba thẩm phán tại Tòa phúc thẩm Kenya đã phán quyết rằng hệ thống đấu thầu dự án SGR đã bỏ qua các thủ tục mua sắm hợp pháp và rằng Tập đoàn Đường sắt Kenya (KRC), với tư cách là bên mua, đã vi phạm hiến pháp. Tòa án yêu cầu KRC tiết lộ thỏa thuận của họ với TQ.

Trước cuộc bầu cử ở Kenya, Phó Tổng thống Ruto, 55 tuổi, và Thủ tướng Raila Odinga, 77 tuổi, đã đổ lỗi cho nhau về dự án SGR. Ông Ruto thừa nhận rằng đường sắt cho đến nay đã thất bại trong việc thúc đẩy nền kinh tế và Kenya đã trở thành nạn nhân vì phải trả nợ cho Trung Quốc.

“Đường sắt khổ tiêu chuẩn là viên ngọc quý trên vương miện tham nhũng ở Kenya", ông John Githongo, một quan chức cấp cao của Kenya, người đã dành cả cuộc đời đấu tranh chống tham nhũng, cho biết. "Đó là một di sản đáng buồn của chế độ hiện tại”.

Các công tố viên Kenya cũng cáo buộc rằng ngay cả khi cuộc điều tra đang được tiến hành, ba nghi phạm người Trung Quốc đã hối lộ 5.000 USD cho các nhà điều tra, nhằm gây ảnh hưởng đến cuộc điều tra hình sự.

Đường sắt Tanzania - Zambia

Dự án SGR của Kenya gợi nhớ đến tuyến đường sắt Tanzania - Zambia, được xây dựng với sự giúp đỡ của TQ vào những năm 1960 với chi phí rất lớn mà người dân Trung Quốc phải gánh chịu.

Theo cựu Bộ trưởng Thương mại Tanzania Abdulrahman Mohamed Babu, hôm 18/02/1965, Tổng thống Tanzania khi đó là ông Julius Nyerere đã đến thăm Bắc Kinh và chính thức đề xuất với các quan chức Trung Quốc lúc đó là Chủ tịch Trung Quốc Lưu Thiếu Kỳ, Thủ tướng Chu Ân Lai và Bộ trưởng Ngoại giao Trần Nghị rằng ông hy vọng Trung Quốc sẽ hỗ trợ việc xây dựng Đường sắt Tanzania.

Sau đó, Tổng thống Zambian Kenneth David Kaunda, người đã lãnh đạo đất nước giành độc lập, tỏ ra hoài nghi nhưng đã buộc phải đồng ý với sự hỗ trợ của ĐCSTQ trong việc xây dựng Đường sắt Tanzania - Zambia, sau khi không nhận được sự hỗ trợ về cơ sở hạ tầng từ phương Tây.

Hôm 05/09/1967, trong cuộc Cách mạng Văn hóa của Trung Quốc, ông Chu Ân Lai đã gặp phái đoàn kinh tế chung Tanzania - Zambian và ký một thỏa thuận hỗ trợ xây dựng tuyến đường sắt Tanzania - Zambian.

Trong cuốn sách “Sự nghiệp ngoại giao trong thời kỳ phi thường”, ông Zhou Boping, lúc đó là Phó đại sứ của Đại sứ quán Trung Quốc tại Tanzania, tiết lộ rằng “tổng chi phí của dự án là 1,09 tỷ CNY (nhân dân tệ) (khoảng 152,7 triệu USD), tất cả đều do Trung Quốc cung cấp. Khoản ước tính ban đầu 988,37 triệu CNY (khoảng 138 triệu USD) là khoản vay không lãi suất trong 30 năm và khoản vượt mức 106 triệu CNY (khoảng 14,8 triệu USD) do lạm phát là một món quà miễn phí.”

Năm 1970, hoạt động xây dựng bắt đầu vào ngày 26/10 ở Tanzania và vào ngày 28/10 ở Zambia.

Trung Quốc cử 56.000 nhân viên kỹ thuật. Trong hơn sáu năm, 47 chuyên gia, kỹ thuật viên và công nhân Trung Quốc đã thiệt mạng trong khi thực hiện nhiệm vụ.

Tuyến đường sắt dài 1.860,5 km (1.156 dặm) cuối cùng đã được hoàn thành hôm 14/07/1976.

TQ đã thu được những lợi ích từ dự án đường sắt vào năm 1971, khi Nghị quyết 2758 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc được bỏ phiếu thông qua. Các đại biểu Tanzania thậm chí còn mặc đồng phục Trung Quốc để bỏ phiếu. Với việc đại đa số các quốc gia châu Phi bỏ phiếu ủng hộ, TQ đã thay thế Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan) tại Liên Hợp Quốc.

Một bài báo vào tháng 09/2009 của phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc Southern Weekly đã mô tả Đường sắt Tanzania - Zambia là “tài sản vô hình” trong hoạt động ngoại giao của TQ, và được coi là “hình mẫu và hiện thân” của sự bành trướng đối ngoại của TQ trong những năm đầu cầm quyền.

Đường sắt Tanzania - Zambia là một nỗ lực lớn của TQ nhằm phá vỡ sự phong tỏa của phương Tây và giành lấy sự ủng hộ của các nước thuộc thế giới thứ ba trong những năm đầu. Ngày nay, cách tiếp cận “Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường” và “Cộng đồng chung vận mệnh” là sự tiếp tục của nỗ lực kiểm soát của TQ đối với các nước châu Phi.

Cát Duyên

Theo Ben Liang & Olivia Li - The Epoch Times